Kanał Elbląski

Z Wikipedii

Kanał Elbląski
Kanał Elbląski - Okolice Miłomłyna
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Początek	Elbląg
Koniec	Ostróda
Rok budowy	1844-1860
Długość	83,3 km
Różnica poziomów	99,50 m
Typ kanału	Żeglowny
Udostępniony dla żeglugi	Tak
Śluzy	4
Pochylnie	5
Kanały wodne Polski
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Kanał Elbląski (niem. Oberländischer Kanal, do 1945 Kanał Oberlandzki) - żeglowna droga wodna na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Kanał bywa błędnie nazywany Kanałem Elbląsko-Ostródzkim.
Pod względem fizyczno - geograficznym kanał położony jest w makroregionach Pobrzeża Gdańskiego i Pojezierza Wschodniopomorskiego, w mezoregionach Żuław Wiślanych i Pojezierza Iławskiego.

Spis treści 1 Informacje ogólne 2 Historia 2.1 Koncepcja budowy kanału 2.2 Budowa 2.3 Znaczenie gospodarcze kanału 2.4 Wymiary śluz 2.5 Locja Kanału Elbląskiego 2.5.1 Śluza Miłomłyn (km 0,0) - pochylnia Buczyniec (km 36,77) 2.5.2 Pochylnia Buczyniec (km 36,77) - Jezioro Drużno (km 52,00) 2.5.2.1 Różnice wysokościach pochylni 2.5.2.2 Śluza Miłomłyn (km 0,0) - Jezioro Szeląg (km 31,30 km) 2.5.2.3 Śluza Miłomłyn (km 0,0) - Iława (km 32,20) 3 Zobacz też 4 Linki zewnętrzne 5 Przypisy

[edytuj] Informacje ogólne

Kanał Elbląski (niem: Oberländischer Kanal) to najdłuższy kanał żeglowny w Polsce. Jego długość wynosi 83,3km.^[1]

• 43,82 km - kanał sztuczny,
• 39,48 km - jeziora.
• Całkowita długość kanału z odgałęzieniami wynosi 144,3 km.

Kanał łączy Jezioro Druzno z Drwęcą oraz z jeziorem Jeziorak. Z jeziora Drużno, poprzez rzekę Elbląg z Zalewem Wiślanym a także przez kanał Jagielloński, Nogat i Wisłę z Morzem Bałtyckim.

Część Kanału, od śluzy w Miłomłynie do jez. Druzno, nosi nazwę Kanału Warmińskiego. Ma długość 52 km oraz 5 pochylni i 2 śluzy.

Przy budowie Kanału Elbląskiego wykorzystano jeziora leżące na różnych wysokościach między Ostródą i Zalewem Wiślanym. Różnica poziomów sięga 100 m. Osobliwością na skalę europejską jest zespół 5 pochylni, po których przetacza się statki na specjalnych platformach ustawionych na szynach. Od kanału odgałęzia się kilka szlaków wodnych, m.in. Ostróda - jezioro Szeląg Mały, Ostróda - Jezioro Drwęckie - rzeka Drwęca - Wisła.

[edytuj] Historia

W IX wieku na terenie Mazur zaczął dynamicznie rozwijać się drobny przemysł. Sławę na skalę światową zdobyła sosna taborska służąca do wyrobu masztów i bardzo poszukiwana przez przemysł szkutniczy. Rozwój przemysłu wymagał utworzenia sieci komunikacyjnej łączącej Prusy z morzem Bałtyckim.

[edytuj] Koncepcja budowy kanału

W pobliżu Elbląga, już wcześniej do żeglugi przystosowano płytkie jezioro Drużno przez które pogłębiono szlak żeglowny o szerokości 20 metrów. Tamtędy wiódł szlak wodny łączący się z portem Elbląg i dalej z Bałtykiem. Stan ten miał wpływ na powstanie koncepcji połączenia jezior leżących między Wisłą i Pasłęką. Przez wiele lat nikt nie wpadł na pomysł rozwiązania pozwalającego na pokonanie niemal 100 metrowej różnicy poziomu wód. Ewentualna budowa śluz wymagałaby budowy około 30 takich obiektów hydrotechnicznych.

[edytuj] Budowa

Nad projektem kanału zaczęto pracować w 1837 a prace rozpoczęto w 1844 roku. Cztery pierwsze pochylnie suche: Buczyniec, Kąty, Oleśnica i Jelenie uruchomiono go w 1860 roku. Projektantem i realizatorem Kanału był Georg Jacob Steenke, który przyjął zlecenie Fryderyka II, pragnącego połączyć szlakiem żeglownym Prusy Wschodnie z Bałtykiem.^[2]

Podczas robót hydrotechnicznych wyrównywano poziomy wód w zbiornikach na trasie kanału. Obniżono poziomy luster wody do poziomu Jezioraka (99,5 m n.p.m.). Takie działania były przyczyna obniżenia poziomu wód kilku jezior nawet o ponad pięć metrów.

Na Jeziorze Karnickim, (97,5 m n.p.m.), powyżej lustra wody, wybudowano akwedukt leżący powyżej lustra wody tego jeziora.

W latach 1872-1876 - uruchomiono trzy kolejne śluzy: Miłomłyn, Zielona, Mała Ruś. Ostatnia pochylnia Całuny (położoną najbliżej jeziora Drużno) budowana byłą w latach 1874-1881.

Pierwotna koncepcja budowy kanału opierała się na projekcie pokonania różnicy poziomów wód między jeziorem Pniewskim a jeziorem Drużno za pomocą śluz komorowych wykonanych z drewna. Jednak koncepcję tę zarzucono. Ostatnia pochylnia Całuny zastąpiła istniejące już śluzy. Przyczyną zmiany koncepcji był wydłużony czas śluzowania i problemy z z dostarczeniem wody do śluz.

[edytuj] Znaczenie gospodarcze kanału

Kanał w XIX wieku (1844-1860), jako szlak komunikacyjny, pełnił ważną rolę gospodarczą przyczyniając się do rozwoju pojezierzy Ostródzkiego i Iławskiego i ich komunikacji z portami w Gdańsku i Elblągu. Rozwój transportu kolejowego i samochodowego wpłynął na zmniejszenie przewozów towarowych i już w latach 30-tych XX wieku wykorzystywany był jedynie przez turystów.

• Obecnie prowadzona jest żegluga statków tzw. Białej floty w rejsach pomiędzy portami w Elblągu i Ostródzie.

• W zatwierdzonym przez Zarząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego w dniu 12.06.2007 r., ramach zintegrowanego projektu rozwoju lokalnego pt. Program Rozwoju Turystyki w obszarze Kanału Elbląskiego i Pojezierza Iławskiego, przewidziano środki na rewitalizacje i przebudowę części infrastruktury kanału.^[3]

[edytuj] Wymiary śluz

Nazwa śluzy	Spad średni/maksymalny [m]	Wymiary komór [m]
Miłomłyn	3,1 / 3,54	33,88 x 3,6
Zielona	1,5 / 1,96	34,19 x 3,55
Ostróda	1,8 / 2	29,15 x 3,26
Mała Ruś	1,5 / 1,64	29,33 x 3,22

[edytuj] Locja Kanału Elbląskiego Locja zawiera podstawowe informacje żeglugowe. Długości odcinków, umiejscowienie i dane głównych urządzeń hydrotechnicznych. Locję podzielono na 4 części Śluza Miłomłyn - pochylnia Buczyniec, Pochylnia Buczyniec - Jezioro Drużno, Śluza Miłomłyn - Jezioro Szeląg, Śluza Miłomłyn - Iława. Schemat śluzy [edytuj] Śluza Miłomłyn (km 0,0) - pochylnia Buczyniec (km 36,77) Statek białej floty kilometr 0,0 - Śluza Miłomłyn. W tym miejscu rozpoczyna się kilometraż w kierunkach: jez. Drużno. jez. Szeląg. jez. Jeziorak. Kilometry 0,0 - 3,10. Kanał sztuczny z wrotami bezpieczeństwa w km 0,45. Kilometry 3,10 - 5,25. Kanał naturalny; biegnie przez jez. Ilińskie o średniej głębokości 24 m. Kilometry 5,25 - 7,85. Kanał sztuczny, łączący jeziora jez. Ilińskie i Ruda Woda. Kilometry 7,85 - 20,90. Na długości 13 km trasa wiedzie przez jezioro Ruda Woda. Szerokość waha się w granicach 250 - 500 m. Głębokość średnia - 24 m. W km 12,10 - odgałęzienie do jeziora Bartnickiego. Kilometry 20,90 - 22,70. Kanał sztuczny. W kilometrze 20,91 ustawiono wodowskaz Cypel. Kilometry 22,70 - 27,30. Jezioro Sambrodzkie; średnia głębokość 4,0 m. Szerokość średnia jeziora - 300 m. Kilometry 27,30 - 29,0. Odcinek szlaku łączy jeziora: Sambrockie i Piniewskie. Kilometry 29,00 - 30,50. Jezioro Piniewskie. Kilometry 30,50 - 36,77. Kanał sztuczny - prowadzi do pochylni Buczyniec. W kilometrze 36,33 wrota bezpieczeństwa. Zwierciadło wody na tym odcinku (od Miłomłyna do pochylni Buczyniec) znajduje się na wysokości 99,50 m. npm. [edytuj] Pochylnia Buczyniec (km 36,77) - Jezioro Drużno (km 52,00) Wózek przewożący żaglówke Trasa kanału wiedzie przez 9,2 kilometrowy odcinek na którym znajdują się suche pochylnie. Nazwa pochylni Kilometraż i długość pochylni Buczyniec km 36,77 - 20,62 m Kąty km 39,10 - 18,88 m Oleśnica km 41,66 - 24,20 m Jelenie km 43,97 - 21,99 m Całuny km 46,00 - 13,83 m Kilometry 46,30 - 52,00. Kanał sztuczny. Kilometr 52,00 - ujście do jeziora Drużno. [edytuj] Różnice wysokościach pochylni Wózek na pochylni Całuny Nazwa Różnice wysokości w metrach Pochylnia Kąty 18,88 Pochylnia Oleśnica 24,20 Pochylnia Jelenie 21,99 Pochylnia Całuny 13,83 Schemat śluzy [edytuj] Śluza Miłomłyn (km 0,0) - Jezioro Szeląg (km 31,30 km) Kilometry 0,0 - 4,62. Kanał sztuczny (między śluzami Miłomłyn i Zieloną). Zwierciadło wody na wysokości 96,30 m. npm. Kilometry 4,62 - 10,50. Trasa biegnie doliną rzeki Liwy, kończy się w Jeziorze Drwęckim. Zwierciadło wody wysokości 94,9 m. n.p.m. Kilometry 10,50 - 14,80. Kanał prowadzi przez jezioro Drwęckie, kończy się w mieście Ostróda. Średnia głębokość jeziora - 15 m. Zwierciadło wody na wysokości 94,9 m. n.p.m. Kilometry 14,80 - 15,11. Krótki odcinek kanału sztucznego od jeziora Drwęckiego, prowadzi do śluzy Ostróda. Odcinek od 4,62 - 15,11 km jest najniższym w tej części kanału. Zwierciadło wody znajduje się na wysokości 94,9 m n.p.m. Schemat śluzy Kilometry 15,11 - 15,35. Kanał sztuczny. Łączy łączy Ostródę z jeziorem Pauzeńskim. Kilometry 15,35 - 16,82. Kanał wiedzie przez jezioro Pauzeńskie. Kilometry 16,82 - 19,13. Kanał sztuczny łączący jezioro Pauzeńskie ze śluzą Mała Ruś. Kilometry 19,13 - 21,42. Kanał sztuczny łączący śluzę Mała Ruś z jeziorem Szeląg. Kilometry 21,42 - 31,30. Kanał wiedzie prowadzi przez jezioro Szeląg. Kilometr 31,30 stanowi koniec Kanału Elbląskiego. W pobliżu znajdują się miejscowości Staszkowo i Stare Jabłonki. Zwierciadło wody na wysokości 98,2 m. n.p.m. [edytuj] Śluza Miłomłyn (km 0,0) - Iława (km 32,20) Kilometry 0,0 - 10,01. ( Śluza w Miłomłynie). Kanał sztuczny - trasa wiedzie do jeziora Dobskiego. Kanał przebiega przez jezioro Karnickie, po sztucznie usypanym nasypie o długości 484 m. Bramy bezpieczeństwa w km 6,50 i 8,91. Szerokość kanału - 39,0 m. Kilometry 10,01 - 11,50. Kanał biegnie przez jezioro Dobskie. Średnia głębokość - 2,0 m. Kilometry 11,50 - 32,30. Kanał prowadzi przez jezioro Jeziorak. Poziom zwierciadła na odcinku Miłomłyn - Iława znajduje się na wysokości 99,50 m. n.p.m.

[edytuj] Zobacz też

• Pochylnia Kąty
• Pochylnia Nowy Całun
• Pochylnia Oleśnica

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Kanał Elbląski - opis i fotogaleria
• Kanał Elbląski czy Kanał Ostródzko-Elbląski ?

Przypisy