Biała flota
Z Wikipedii
Biała flota – pojęcie określające małe statki pasażerskie żeglugi przybrzeżnej lub śródlądowej realizujące następujące zadania:
- organizowanie rejsów wycieczkowe do obcych portów (np. do Rønne, Nexø na Bornholmie), po akwatoriach portowych (Gdynia, Gdańsk, Szczecin),
- utrzymywanie liniowych połączeń pasażerskich pomiędzy nadmorskimi miejscowościami (np.: Szczecin – Świnoujście, Gdynia – Hel),
- utrzymywanie regularnych połączeń oraz organizowanie przejażdżek po zalewach, rzekach, kanałach śródlądowych oraz dużych jeziorach (np.: na trasie Elbląg – Krynica Morska – Frombork, po Brdzie),
- utrzymywanie połączeń promowych (przeprawa promowa w Świnoujściu),
- organizowanie rejsów umożliwiających zakupy w sklepach wolnocłowych znajdujących się na statku (trasy Gdańsk – Bałtijsk, Elbląg – Kaliningrad),
- czarterowanie statków oraz organizowanie konferencji, imprez, rejsów okolicznościowych na wodzie.
Określenie te (niem. – Weiße Flotte) używane jest również w Niemczech i występuje w nazwach kilku armatorów śródlądowych uprawiających ten sam typ żeglugi, choć nie jest tak jednoznacznie rozpoznawalne jak w Polsce.
Spis treści |
[edytuj] Powstanie białej floty – lata 1927–1939
w Gdyni
Pierwszym polskim statkiem przeznaczonym do żeglugi turystyczno-wycieczkowej był parowiec Gdańsk zbudowany w stoczni w Gdańsku. Dnia 19 czerwca 1927 w Tczewie w obecności (i jednocześnie jego pierwszych pasażerów) ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego oraz żony i córek marszałka Józefa Piłsudskiego podniesiono na nim polską banderę. Statek ten w odróżnieniu od innych polskich jednostek marynarki handlowej malowanych na czarno, był całkowicie biały. W swój pierwszy rejs wypłynął rego samego dnia do Gdyni. Miesiąc później dołączył do niego bliźniak parowiec Gdynia. Oba statki powstały dzięki zamówieniu rządowemu i miały być narzędziem do propagowania turystyki morskiej wśród obywateli Rzeczypospolitej. Wcześniej urlopowicze korzystali z okazjonalnie przystosowanych łodzi rybackich oraz statków gdańskich. Następnie dokupiono stary bocznokołowiec Hanka i rok później zbudowane w Wielkiej Brytanii parowce nazwane na cześć córek marszałka Jadwiga oraz Wanda. Wszystkie te statki na wzór pierwszego Gdańska były pomalowane na biało, dlatego też w 1928 po raz pierwszy zostały nazwane białą flotą. Do dziś dnia ten termin stał się dla Polaków synonimem przybrzeżnej żeglugi turystycznej.
Największe jednostki Gdańsk oraz Gdynia rozpoczęły rejsy po całym Bałtyku docierając nawet do Norwegii, mniejsze Wanda i Jadwiga od dnia 1 lipca 1928 rozpoczęły regularne rejsy po Zatoce Gdańskiej oraz na liniach do Hel i Gdańska, najstarsza Hanka musiała się zadowolić najkrótszymi rejsami do przystańi w Orłowie. Ta ostatnia jednostka nie pozostawało długo w służbie bo już w 1931 została przekazana na złom.
Podróże białą flotą cieszyły się ogromnym zainteresowaniem, z tego też względu dokupiono wycieczkowe motorówki portowe: Jaś, Małgosia, Rekin, Delfin, Gryf. Powstało też polskie prywatne przedsiębiorstwo Vistula, które uruchomiło linię na trasie Warszawa – Tczew – Gdańsk – Gdynia obsługiwaną przez parowiec Carmen (również pomalowany na biało). Większe flagowce (Gdynia, Gdańsk) zawijały w tym czasie m in.: do: Kopenhagi, Visby, portów Bornholmu, Rygi, Tallinna, Helsinek oraz Sztokholmu. Pod koniec lat 30. co roku biała flota przewoziła ponad 250 tysięcy pasażerów.
[edytuj] Wojenna zagłada białej floty
Pod koniec sierpnia 1939 Gdynia i Gdańsk zostały zmobilizowane jako okręty – bazy dla flotylli pomocniczych trałowców. Niestety oba statki nie dostały wojennego kamuflażu oraz uzbrojenia obronnego. Już 2 września obie jednostki zostały zbombardowane przez niemieckie bombowce nurkujące Ju 87 Stukas w okolicach portu Jastarnia. Gdynia otrzymała cztery trafienia bombami (3 w bezpośredniej bliskości, 1 w śródokręcie), które dosłownie rozerwały tą małą jednostkę. Zginęło od 35 do 70 ludzi wraz z kapitanem żeglugi wielkiej Stanisławem Kosko. Do ratujących się rozbitków na domiar złego otworzyły jeszcze ogień niemieckie samoloty. Podczas tego nalotu uszkodzeniu uległ bliźniaczy Gdańsk. Wobec bezcelowości oraz niemożliwości jakichkolwiek napraw, dwa dni później statek ten został zatopiony przez swoją załogę. Wandę również zatopiła własna obsługa w celu zablokowania wejścia do ówczesnego Basenu Prezydenta w gdyńskim porcie. Reszta białej floty została przejęta przez okupanta i służyła mu jako holowniki lub motorówki.
[edytuj] Kontynuacja tradycji białej floty
Po zakończeniu II wojny światowej ocalałe jednostki rewindykowano z Niemiec, a zatopioną we wrześniu 1939 Wandę wydobyto i poddano remontowi. W 1946 powstaje armator Żegluga Gdańska, który przejmuje tradycje przedwojennej białej floty. W 1948 oba statki noszące imiona córek Piłsudskiego przemianowano odpowiednio: Jadwigę na Annę, Wandę na Barbarę. W listopadzie 1949 Anna ex Jadwiga uległa kolizji z tureckim statkiem tonąc wraz z 11 osobami. Niedługo potem wydobyto tą jednostkę zmieniając nazwę na Halina, a następnie na Zofia. Obie już bez nieszczęśliwych wypadków przetrwały do połowy lat 60. XX w. wraz z motorówkami Jasiem i Małgosią. Resztę taboru białej floty zwiększono doraźnie przebudowanymi statkami lub okrętami wojennymi. Powstały w ten sposób: Olimpia, Wanda, Julia, Panna Wodna oraz Piast. Klimatu do uprawiania turystyki morskiej nie było, a sama żegluga odbywała się jedynie po Zatoce Gdańskiej i Zalewie Szczecińskim. W 1956 decyzją ministra żeglugi powstaje, przez połączenie dwóch ekspozytur działających na zachodnim wybrzeżu Żeglugi Gdańskiej, drugi armator Żegluga Szczecińska. Dopiero w latach 60. zbudowano długą serię 20 statków (dwa typy) wycieczkowych przeznaczonych do żeglugi wycieczkowej przybrzeżnej. Ich nazwy to nadal imiona żeńskie, wśród których wyróżnia się grupa bohaterek utworów literackich Juliusza Słowackiego: Halka , Joanna, Helena, Salomea, Anna, Dorota, Monika, Natalia, Ewa, Lilla Weneda, Roza Weneda, Alina, Ellenai, Laura, Balladyna, Aldona, Maryla, Judyta, Grażyna. Następnie zakupiono w ZSRR w celu odbywania tzw. rejsów zalewowo-zatokowych dwa rodzaje wodolotów: typu Rakieta i typu Kometa. Jednostki te utrzymywały regularne połączenia wahadłowe pomiędzy Trójmiastem a Helem oraz Szczecinem a Świnoujściem. Lata 1975–1985 były okresem świetności wyżej wymienionych armatorów. Czas ten też ugruntował pojęcie białej floty jako przybrzeżnej żeglugi pasażerskiej, znanej każdemu polakowi. Właśnie w tym okresie wybudowano ostatnie cztery jednostki dla Żeglugi Gdańskiej – katamarany: Szmaragd, Opal, Szafir oraz Agat. Po 1985 nastąpił pewien kryzys w tego typu żegludze. Pogłębił się on jeszcze przekształceniami po 1989 roku. Na rynek weszli obcy armatorzy, nasi armatorzy z opóźnieniem zareagowali na inne oczekiwania pasażerów i realia nowych warunków ekonomicznych. Między innymi w 1997 Żegluga Szczecińska przekazała swój tabor koncentrując się tylko na przewozach w żegludze śródlądowej. W obecnej chwili pozostał tylko jeden spadkobierca przedwojennej białej floty – Żegluga Gdańska, ale z tym terminem będzie kojarzony każdy statek pasażerski żeglugi przybrzeżnej i śródlądowej (mały wycieczkowiec, wodolot, prom, tramwaj wodny).
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Źródła
- Jan Piwowoński, Flota spod biało-czerwonej, Nasza Księgarnia, Warszawa 1989
