Karol Lipiński
Z Wikipedii
Karol Joseph Lipiński (ur. 30 października 1790 w Radzyniu Podlaskim na Lubelszczyźnie, zm. 16 grudnia 1861 w Urłowie) - polski skrzypek, kompozytor i pedagog.
Od wczesnego dzieciństwa zdradzał wybitne zdolności muzyczne. Gry na skrzypcach uczył się od piątego roku życia - początkowo od ojca Feliksa (1765-1847) (kapelmistrza orkiestry w majątku Potockich w Radzyniu Podlaskim koło Lublina).
Po przeniesieniu się Lipińskich w 1799 roku do Lwowa grał w orkiestrze prowadzonej przez ojca w domu Adama Starzeńskiego oraz w zespołach kameralnych. Pod koniec 1809 r. Lipiński został zaangażowany na stanowisko koncertmistrza orkiestry teatru niemieckiego we Lwowie. Po dwóch latach pracy w orkiestrze został jej kapelmistrzem. We Lwowie mieszkał przez 40 lat do 1839 r., pracując jako dyrygent, a potem dyrektor orkiestry. We Lwowie powstała zdecydowana większość jego kompozycji, m.in. symfonie, trzy koncerty skrzypcowe, kaprysy, polonezy.
Około 1810 roku powstały pierwsze autorskie utwory Lipińskiego: 3 symfonie Es-dur, B-dur, Uwertura D-dur. W 1812 roku odbył podróż do Warszawy, aby zapoznać się z pracą teatru operowego.
W roku 1814 wyjechał do Wiednia, aby poznać sławnego wówczas niemieckiego skrzypka-wirtuoza Ludwika Spohra. Po tym spotkaniu postanowił obrać karierę koncertującego skrzypka, zaś po powrocie do Lwowa porzucił pracę w teatrze i zajął się doskonaleniem gry na skrzypcach. Równocześnie tworzy i zajmuje się działalnością pedagogiczną.
Pod koniec października 1817 r. udaje się na koncerty do Włoch. Spotał się z Paganinim w 1818 r. (wspólnie koncertowali dwukrotnie 17 kwietnia i 24 maja 1818 r.).
W latach 1819-1824 koncertował w Kijowie, Krakowie, Poznaniu, Berlinie, Lipsku i Wrocławiu, Wilnie, Krzemieńcu i Kamieńcu Podolskim. W tym czasie powstały liczne jego utwory.
W 1823 r. koncertował w Kijowie wspólnie z Marią Szymanowską. Występował w Warszawie w grudniu 1827 i na początku 1828 r. dając sześć koncertów w Teatrze Narodowym, po których otrzymał nominację na pierwszego skrzypka Dworu Królewsko-Polskiego.
W 1829 r. podczas uroczystości koronacyjnych Mikołaja I, na które przybył również Paganini obaj artyści koncertowali wywołując w prasie warszawskiej gorącą polemikę na temat wyższości ich gry. Lipiński po powrocie z Warszawy zaniechał koncertowania i poświęcił się pracy kompozytorskiej. W 1834 r. rozpoczął występy z nowym repertuarem w Warszawie i Poznaniu, w 1835 roku udał się na półtoraroczną podróż artystyczna na Zachód. W Lipsku sprawował stanowisko koncertmistrza w słynnej orkiestrze Gewandhaus. Stamtąd udał się do Paryża. Koncertował niewiele z powodu długiej naprawy uszkodzonych skrzypiec. Z Paryża przeniósł się z koncertami do Anglii (Londyn, Manchester).
W latach 1837-1839 poczynił starania o stanowisko koncertmistrza kapeli króla saskiego w Dreźnie, które otrzymał w 1839 r. Niemal do ostatnich dni swego życia dzialalność jego związana była z tym miastem.
Współpracował z R. Wagnerem, przyjaźnił się z R. Schumannem. W Dreźnie powstały jego ostatnie utwory.Tutaj też rozwinął swoją działalność pedagogiczną kształcąc wielu skrzypków i opiekując się młodymi talentami (H. Wieniawski). Paganini zapytany, kto według niego jest najlepszym skrzypkiem na świecie odpowiedział: "Nie wiem kto jest najlepszy, ale Lipiński ma na pewno drugie miejsce".
Zmarł z powodu astmy.
Spis treści |
[edytuj] Twórczość
Spośród mało dziś znanych kompozycji Lipińskiego największe uznanie zdobył sobie II Koncert skrzypcowy D-dur op. 21, zwany czasem "Wojskowym". Oprócz niego był on twórcą czterech innych koncertów skrzypcowych (z których jeden nie zachował się), kaprysów i innych utworów wirtuozowskich, głównie na skrzypce z akompaniamentem (polonezów, rond, etiud, wariacji); oprócz tego - także trzech wczesnych symfonii.
[edytuj] Dzieła (wybór)
- Wariacje na tematy z opery "Kopciuszek" Rossiniego op. 10
- Rondo alla polacca op. 13
- I Koncert skrzypcowy fis-moll op. 14
- II Koncert skrzypcowy D-dur (Concerto militaire; Wojskowy) op. 21
- Variations de Bravoure op. 22
- Fantazja i wariacje na tematy z opery "Lunatyczka" Belliniego op. 23
- Fantazja na motywach opery "Krakowiacy i Górale" Stefaniego op. 33
- III Koncert skrzypcowy e-moll op.24
- IV Koncert skrzypcowy A-dur op.32
[edytuj] Linki zewnętrzne
Strona poświęcona Karolowi Lipińskiemu (także spis utworów oraz dyskografia
[edytuj] Dyskografia (wybór)
- I Koncert skrzypcowy fis-moll op. 14, Rondo alla polacca op. 13, Variations de Bravoure op. 22 (2001, CPO 999 912-2) - Albrecht Breuninger - skrzypce, Polska Orkiestra Radiowa, Wojciech Rajski - dyrygent
- II Koncert skrzypcowy D-dur op. 21, III Koncert skrzypcowy e-moll op.24, IV Koncert skrzypcowy A-dur op.32 (CPO 999 787-2) - Albrecht Breuninger, Polska Orkiestra Radiowa, Wojciech Rajski - dyrygent
- Symfonia B-dur op. 2 nr 3, Uwertura D-dur, II Koncert skrzypcowy (2003, DUX 0432) - Dominika Falger, Filharmonia Lubelska, Piotr Wijatkowski - dyrygent ([1])
- Trio A-dur op. 12, Polonezy op. 9 (Selene Records 2005, CD-s 0501.72) - Konstanty Andrzej Kulka skrzypce, Andrzej Gębski skrzypce, Grzegorz Chmielewski altówka, Andrzej Wróbel wiolonczela ([2])
- Fantazja na motywach opery Krakowiacy i Górale Stefaniego op. 33, Fantazja i wariacje na tematy z opery Lunatyczka Belliniego op. 23, Kaprys D-dur op. 29 nr 3, Impromptu op. 34 nr 1, Trio g-moll op. 8 (Selene Records 1998, CD-s 9808.44) - Konstanty Andrzej Kulka skrzypce solo, Aurelia Liwanowska skrzypce, Andrzej Wróbel, wiolonczela
Kompozytorzy: Fryderyk Chopin • Ignacy Dobrzyński • Stanisław Moniuszko • Zygmunt Noskowski • Ignacy Jan Paderewski • Henryk Wieniawski • Juliusz Zarębski • Władysław Żeleński
Wirtuozi: fortepianu: Fryderyk Chopin • Maria Szymanowska • skrzypiec: Karol Lipiński • Henryk Wieniawski
Ważniejsze utwory: Halka • Straszny Dwór
Czasopisma muzyczne: Tygodnik Muzyczny (od 1820) • Ruch Muzyczny (od 1857) • Echo Muzyczne (od 1877)
Drukarnie: Gebethner & Wolff • Sennewald • Juliusz Wildt
Początki badań etnograficznych: Oskar Kolberg
Inne sztuki: Architektura: Historyzm • Literatura: Romantyzm • Pozytywizm
<<Muzyka klasycyzmu<< • >>Muzyka w I poł. XX wieku>>