Straszny Dwór
Z Wikipedii
Straszny Dwór - polska opera w czterech aktach skomponowana przez Stanisława Moniuszkę w latach 1861-1864. Libretto do opery napisał Jan Chęciński. Posiadając cechy romantyczne i komediowe zarazem, dzieło cechuje silne zabarwienie patriotyczne. Z powyższych powodów było jednocześnie popularne wśród polskiej publiczności i zakazane przez rosyjskie władze okupacyjne; opera powstała w okresie zaborów. Premiera polska przerodziła się w wielką manifestację patriotyczną. Opera napisana po upadku powstania styczniowego jest wielkim manifestem patriotycznym. Prapremiera miała miejsce w Warszawie 28 września 1865.
Dzieło jest uważane za najlepszą operę Moniuszki i zarazem najlepszy tego typu utwór polski XIX. wieku.
Spis treści |
[edytuj] Geneza i przyjęcie opery
W połowie XIX wieku Polska znajdowała się pod zaborami. Terytorium ogromnego wcześniej państwa podzielone zostało pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. W poszczególnych zaborach okupanci prowadzili na szeroką skalę zakrojoną politykę rusyfikacyjną i germanizacyjną. Wielu polskich pisarzy, artystów i muzyków tego okresu zajmowało się w swej twórczości problemem walki z germanizacją i rusyfikacją. Także w operze Straszny Dwór odnajdujemy podobne wątki, i to zarówno w warstwie literackiej jak i muzycznej.
W dziele zaprezentowana został zarówno idylliczny obraz życia w polskim dworku szlacheckim, jak i idea patriotycznego obowiązku związanego z postawą żołnierskiej odwagi, dzielności oraz gotowości do zbrojnego wystąpienia przeciwko wrogom Ojczyzny. Należy również zwrócić uwagę, iż autorzy podkreślili elementy związane z etosem rodziny, szczególnie cechę honoru. W operze, już w pierwszych scenach, widoczny jest konflikt pomiędzy naturalną chęcią prowadzenia spokojnego życia w rodzinnym domu - założenia rodziny - i patriotycznym obowiązkiem służenia Ojczyźnie z bronią w ręku. Narodowy charakter dzieła spotkał się z reakcją cenzury rosyjskiej. Opera znalazła na całe pokolenia trwałe miejsce w sercach Polaków.
Straszny Dwór jest najczęściej z wystawianych w Polsce oper. Cechuje się intuicyjną harmonią, wspaniałą konstrukcją grup scenicznych, subtelną acz bogatą instrumentalizacją, nowatorską melodycznością. Kompozytor pokazał kunszt budowy dzieła dramatycznego, integrując zarazem tradycyjne polskie pieśni i tańce (mazurek, polonez, krakowiak). Dzieło w znakomity sposób oddaje tragicznego ducha tamtej epoki.
[edytuj] Historia wystawień
Dzieło Moniuszki było pierwszy raz wystawione w Teatrze Wielkim w Warszawie 28 września 1865. Po trzecim przedstawieniu zostało zdjęte z afisza przez carską cenzurę. Władze zaborcze uznały wątki narodowe za zbyt niebezpieczne - dwa i pół roku wcześniej stłumiono powstanie styczniowe. Moniuszko żył jeszcze do 1872, ale dzieło nie doczekało się wystawienia przed jego śmiercią.
Angielska wersja opery The Haunted Manor powstała w 1970. Tłumaczeniem zajął się dr George Conrad we współpracy ze śpiewaczką i nauczycielką śpiewu Mollie Petrie. Światową premierę wersji anglojęzycznej przygotowało University of Bristol Operatic Society w 1970. Przedstawienie wzbudziło duże zainteresowanie brytyjskiej Polonii; w tym okresie Polska znajdowała się w strefie wpływów sowieckich będąc członkiem Układu o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej. Wielu Polaków podróżowało do Bristolu, by zobaczyć operę, która tak naprawdę była czysto amatorskim przedstawieniem przygotowanym przez grupę studentów. Angielska wersja była wystawiana jeszcze wielokrotnie po roku 1970. Głośne było wznowienie angielskiej wersji z lutego 2001 przez brytyjską Opera South (wcześniej Opera Omnibus).
[edytuj] Streszczenie
Rzecz dzieje się w pierwszej połowie XVIII wieku. Zbigniew i Stefan wracają do domu po skończonej służbie wojskowej. Poprzysięgają się nie żenić. Ale inne są zamiary Cześnikowej. Bracia odwiedzają starego Miecznika i poznają tam jego piękne córki. Zaczynają się wahać. Tymczasem Cześnikowa, która chce ich wydać za inne panny, wyrabia im złą markę u Miecznika, twierdząc że to tchórze. Damazy, panny i Skołuba postanawiają przekonać się, czy panicze są faktycznie podszyci strachem. Skołuba opowiada Maciejowi straszną historię Strasznego Dworu. Panicze nic sobie z tego nie robią, ale chcąc dotrzymać postanowienia decydują się wyjechać. Podstęp Damazego wychodzi na jaw, podobnie jak wzajemne zauroczenie młodych, ku ogólnej radości i wstydowi Damazego.
[edytuj] Osoby
- Miecznik (baryton)
- Hanna i Jadwiga - jego córki (sopran i mezzosopran)
- Damazy - zalotnik Jadwigi i Hanny (tenor)
- Zbigniew i Stefan - bracia, towarzysze pancerni (bas i tenor)
- Maciej - stary sługa braci (baryton)
- Skołuba - stary żołnierz i klucznik Miecznika (bas)
- Cześnikowa - stryjenka braci (mezzosopran)
- Marta - niewista pracująca w domu "panów braci" (sopran)
- Grześ - pastuch (baryton)
- Stara kobieta (mezzosopran)
- Chłopiec (rola mówiona)
[edytuj] Słynne arie i melodie
- Aria z kurantem
- Aria Skołuby
- Mazur z czwartego aktu
