Konklawe 1521-1522

Z Wikipedii

Konklawe 27 XII 1521 - 9 I 1522 - konklawe, które odbyło się po śmierci Leona X i zakończyło się wyborem Hadriana VI, ostatniego przed Janem Pawłem II papieża spoza Włoch. Było zarazem ostatnim konklawe, na którym dokonano wyboru pod nieobecność elekta (in absentia).

Spis treści

1 Śmierć Leona X
2 Lista uczestników
3 Kardynałowie nieuczestniczący w konklawe
- 3.1 Nieuprawnieni do udziału w konklawe
4 Frakcje i kandydaci
5 Konklawe
6 Ostatni nie-włoski papież przed 1978 rokiem
7 Przypisy
8 Źródła

[edytuj] Śmierć Leona X

Papież Leon X zmarł 1 grudnia 1521 roku na malarię, w wieku niespełna 46 lat. W trakcie swego pontyfikatu znacząco przeobraził on skład Św. Kolegium Kardynałów. Polityka Leona X, zarówno wobec mocarstw europejskich (zwł. Francji), jak i wewnętrzna, charakteryzująca się nepotyzmem i rozrzutnością, budziła opór kardynałów. W 1517 kardynałowie Alfonso Petrucci i Bernardino Sauli zorganizowali spisek mający na celu zgładzenie papieża. Spisek został wykryty, a o współudział oskarżono także wielu innych kardynałów, w tym dziekana kolegium kardynalskiego Raffaele Sansoni Riario. Dwóch przywódców zostało straconych, wielu innych ukarano w inny sposób, przede wszystkim jednak 1 lipca 1517 papież kreował aż 31 nowych kardynałów – był to największy w historii konsystorz przed 1946 rokiem. Oznaczało to podwojenie liczby kardynałów i faktyczne obalenie Św. Kolegium jako kolegialnej instytucji zdolnej do samodzielnego działania. Od tej pory w zasadzie nie słychać już o konfliktach na linii papież – kolegium kardynalskie jako całość.

31 października 1517, cztery lata przed śmiercią Leona X Marcin Luter zapoczątkował reformację, która szybko wzbudziła ferment w Niemczech. Mimo to na przełomie 1521/22 mało kto zdawał sobie sprawę z konsekwencji tego wydarzenia.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 39 z 49 żyjących kardynałów:

Bernardino Lopez de Carvajal (nominacja kardynalska 20 września 1493) – kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; biskup Plasencia; tytularny patriarcha Jerozolimy

Domenico Grimani (20 września 1493) – kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Marco; administrator diecezji Urbino; protektor zakonów bazylianów i franciszkanów

Francesco Soderini (31 maja 1503) - kardynał-biskup Palestriny; biskup Vicenzy; administrator diecezji Anagni; protektor zakonów cystersów i kamedułów

Niccolò Fieschi (31 maja 1503) – kardynał-biskup Sabiny; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Prisca; administrator diecezji Agde i Toulon

Alessandro Farnese (20 września 1493) – kardynał-biskup Frascati; komendatariusz diakonii S. Eustachio; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; biskup Parmy i Saint-Pons de Thomiers; administrator archidiecezji Benewent

Antonio Maria Ciocchi del Monte (10 marca 1511) – kardynał-biskup Albano; administrator diecezji Novara; protektor zakonu serwitów

Pietro de Accolti (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Eusebio; administrator diecezji Arras

Achille Grassi (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; tytularny biskup Pomaria; administrator diecezji Bolonia

Mateusz Schinner (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Pudenziana; biskup Sion; administrator diecezji Katania

Lorenzo Pucci (23 września 1513) – kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; wielki penitencjariusz; administrator diecezji Melfi; protektor Polski

Giulio de' Medici (23 września 1513) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Damaso; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; arcybiskup Florencji i Narbonne; biskup Eger; administrator diecezji Worcester; legat papieski w Toskanii; protektor Anglii i Węgier; opat komendatoryjny Tre Fontane; gubernator Florencji

Giovanni Piccolomini (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Balbina; arcybiskup Sieny; legat a latere w Republice Sieneńskiej; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Giovanni Domenico de Cupis (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Giovanni a Porta Latina; administrator diecezji Trani

Raffaele Petrucci (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Susanna; biskup Grosseto i Sovana; moderator Republiki Sieneńskiej

Andrea della Valle (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Agnese in Agone; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; biskup Mileto; administrator diecezji Gallipoli i Umbriatico

Bonifacio Ferreri (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo

Giovanni Battista Pallavicino (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Apollinare; biskup Cavaillon

Scaramuccia Trivulzio (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Ciriaco; administrator diecezji Piacenza; protektor Francji

Pompeo Colonna (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; administrator diecezji Potenza

Domenico Giacobacci (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Clemente; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Pansiperna; administrator diecezji Cassano

Lorenzo Campeggio (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Anastasia; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości

Ferdinando Ponzetta (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Pancrazio

Silvio Passerini (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; biskup Cortona; regent Florencji

Francesco Armellini Pantalassi de' Medici (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Callisto; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; intendent papieskich finansów

Tommaso Vio (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Sisto; biskup Gaeta

Egidio Canisio de Viterbo (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Matteo in Merulana; protektor zakonu augustianów

Cristoforo Numai (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; administrator diecezji Alatri

Gualterio Raimundo de Vich (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter S. Marcello; biskup Barcelony; administrator diecezji Cefalù

Marco Cornaro (28 września 1500) – kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; tytularny patriarcha Konstantynopola; administrator diecezji Werona; legat w prowincji Patrymonium Św. Piotra

Sigismondo Gonzaga (1 grudnia 1505) – kardynał-diakon S. Maria Nuova; legat w Marchii Ankońskiej; protektor zakonu karmelitów; legat a latere w Mantui

Innocenzo Cibo (23 września 1513) – kardynał-diakon S. Maria in Domnica; arcybiskup Genui; administrator archidiecezji Turyn i diecezji Marsylia

Franciotto Orsini (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin; administrator diecezji Boiano

Paolo Emilio Cesi (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Nicola inter Imagines

Alessandro Cesarini (1 lipca 1517) – kardynał-diakon SS. Sergio e Bacco; administrator diecezji Pampeluna

Giovanni Salviati (1 lipca 1517) – kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; administrator diecezji Ferrara i Oloron

Nicolò Ridolfi (1 lipca 1517) – kardynał-diakon SS. Vito e Modesto; administrator diecezji Orvieto

Ercole Rangone (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Agata in Suburra; biskup Modeny i Adria

Agostino Trivulzio (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Adriano; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; administrator diecezji Alessano

Francesco Pisani (1 lipca 1517) – kardynał-diakon S. Teodoro

Wśród elektorów było 36 Włochów, 2 Hiszpanów (Lopez de Carvajal i de Vich) oraz 1 Niemiec (Schinner). 28 mianował Leon X, 5 - Juliusz II, a 6 - Aleksander VI.

[edytuj] Kardynałowie nieuczestniczący w konklawe

9 elektorów, w tym elekt, nie przybyło do Rzymu na konklawe:

François Guillaume de Castelnau de Clermont-Ludève (29 listopada 1503) – kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; legat w Awinionie; arcybiskup Auch

Matthew Lang von Wellenberg (10 marca 1511) – kardynał-prezbiter S. Angelo in Pescheria; arcybiskup Salzburga; biskup Gurk i Cartageny; kanclerz Św. Cesarstwa Rzymskiego

Thomas Wolsey (10 września 1515) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; arcybiskup Yorku; administrator diecezji Bath and Wells; legat a latere w Anglii; lord kanclerz królestwa Anglii

Adrian Gouffier de Boissy (14 grudnia 1515) – kardynał-prezbiter S. Sabina; administrator diecezji Albi

Louis de Bourbon de Vendôme (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. Silvestro e Martino ai Monti; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Silvestro in Capite; biskup Laon; administrator diecezji Le Mans

Adrian von Utrecht (1 lipca 1517) – kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; biskup Tortosy; generalny inkwizytor Hiszpańskiej Inkwizycji

Albrecht von Brandenburg (24 marca 1518) – kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; arcybiskup-elektor Moguncji; arcykanclerz Niemiec; arcybiskup Magdeburga; administrator diecezji Halberstadt

Eberhard von der Mark (9 sierpnia 1520) – kardynał-prezbiter S. Crisogono; biskup Liege; administrator archidiecezji Walencja

Jean de Lorraine (28 maja 1518) – kardynał-diakon S. Onofrio; biskup Metz; administrator diecezji Toul i Valence et Dieu

Wśród nieobecnych kardynałów było czterech Niemców (w tym elekt Adrian von Utrecht^[1]), Anglik (Wolsey) i czterech Francuzów. Siedmiu mianował Leon X, a dwóch Juliusz II.

[edytuj] Nieuprawnieni do udziału w konklawe

12-letni syn króla Portugalii nie był uprawniony do brania udziału w konklawe, gdyż Leon X w chwili jego nominacji zastrzegł, że dojdzie do skutku dopiero gdy skończy 18 lat:

Alfonso de Portugal (1 lipca 1517) – kardynał-diakon [bez tytułu]; biskup Viseu

[edytuj] Frakcje i kandydaci

Papież Leon X był człowiekiem bardzo rozrzutnym i pozostawił finanse papiestwa w opłakanym stanie. Skarbiec papieski świecił pustkami, miał za to sporo długów. Mimo to chętnych do objęcia schedy po Medyceuszu nie brakowało. Niewątpliwie najsilniejszą pozycję miał bratanek zmarłego papieża, wicekanclerz Giulio de Medici, jego szanse osłabiała wszakże dotychczasowa tradycja, zgodnie z którą krewny zmarłego papieża nie powinien być jego bezpośrednim następcą. Anglia forsowała kandydaturę kardynała Wolsey’a, który nie przybył jednak na konklawe. Jego kandydaturę zobowiązał się promować kardynał Campeggio, który jednak doskonale zdawał sobie sprawę, że Anglik nie ma żadnych szans na wybór i w rzeczywistości chciał wykorzystać angielskie poparcie dla wzmocnienia własnej kandydatury. Wśród włoskich kandydatów, oprócz Medici i Campeggio, byli wymieniani także Grimani, Farnese, Fieschi, Gonzaga, Colonna i Egidio Canisio de Viterbo.

[edytuj] Konklawe

Konklawe rozpoczęło się 27 grudnia 1521. W pierwszym głosowaniu nazajutrz Medici otrzymał 15 głosów, w kolejnych również on otrzymywał największe poparcie, ale daleko mu było do wymaganych większości 2/3. W końcu uznał, że jego kandydatura nie ma szans i oficjalnie opowiedział się za kardynałem Farnese. Wydawało się, że 53-letni biskup Frascati zostanie wybrany, jednak nieoczekiwanie przeciw niemu bardzo gwałtownie wystąpił inny kandydat, Egidio Canisius de Viterbo. Wypomniał mu rozwiązłe życie i szereg innych poważnych występków, przypomniał też kardynałom, że Farnese uzyskał nominację dzięki swojej siostrze Giulii Farnese, kochance rozpustnego papieża Aleksandra VI. Ponieważ Egidio cieszył się sporym szacunkiem kardynałów i swego czasu był spowiednikiem Alessandro Farnese, jego przemowa odniosła zamierzony skutek i liczba głosów oddawanych na Farnese gwałtownie stopniała.

Upadek kandydatur Medici i Farnese spowodował jednak ogólną konsternację, gdyż nie zaproponowano żadnej alternatywy. W kolejnych głosowaniach głosy były bardzo rozproszone, bez wyraźnego faworyta. Wówczas do akcji wkroczył kardynał Vio, który odczytał list cesarza Karola V. Cesarz oznajmiał w nim, że życzy sobie wyboru swego dawnego wychowawcy Adriana z Utrechtu, obecnie biskupa Tortosy i inkwizytora generalnego Hiszpańskiej Inkwizycji. Nie był on obecny na konklawe, jego nazwisko nie pojawiło się w żadnym z dotychczasowych głosowań a zgromadzeni kardynałowie nie wiedzieli o nim prawie nic. Paradoksalnie jednak okazało się to jego atutem – nie miał bowiem żadnych wrogów. Kardynał Medici początkowo się wahał, jednak jego opór szybko stopniał. Vio w imieniu cesarza zaoferował mu pensję w wysokości 10.000 dukatów i obietnicę wsparcia na następnym konklawe, które, jak zapewniał, odbędzie się w niedalekiej przyszłości, biskup Tortosy jest już bowiem stary i nie cieszy się dobrym zdrowiem. W tej sytuacji Medici oficjalnie wysunął Adriana jako swojego kandydata. Także inni kardynałowie (zwł. ci starsi), zmęczeni przedłużającym się impasem, skłaniali się ku nominatowi cesarza.

[edytuj] Ostatni nie-włoski papież przed 1978 rokiem

W głosowaniu 9 stycznia 1522 Adriana z Utrechtu poparło 15 z 39 kardynałów zgromadzonych w Kaplicy Sykstyńskiej. Wówczas kardynał Vio wygłosił przemowę do elektorów, w której zapewniał ich o nadzwyczajnych zaletach kardynała z Utrechtu, czyniących z niego idealnego kandydata na papieża. Oratorski popis kardynała Vio okazał się decydujący, gdyż w rozpoczętej wówczas procedurze akcesu pozostali elektorzy stopniowo, jeden za drugim, przerzucali swoje głosy na Adriana z Utrechtu. Rozstrzygający, dwudziesty szósty głos oddał kardynał Giovanni Domenico de Cupis, niemniej akces był kontynuowany, aż osiągnięto jednogłośny rezultat.

Wynik konklawe był dla wszystkich całkowitym zaskoczeniem. Kiedy protodiakon Cornaro wypowiedział formułe Habemus Papam został wygwizdany przez tłum, Rzymianie nie byli bowiem zadowoleni z wyboru „cudzoziemskiego barbarzyńcy”, który nie znał ani jednego słowa po włosku. Oczekiwano wręcz, że wybraniec nie przyjmie tiary. Stało się jednak inaczej – kardynał Adrian z Utrechtu, gdy tylko dowiedział się o wyborze, oznajmił swoją uległość wobec niezbadanych wyroków Opatrzności i zadeklarował, że przybędzie do Rzymu najszybciej jak to będzie możliwe.

Papież wyruszył z Tortosy do Rzymu dopiero 4 sierpnia i 25 sierpnia przybył do portu Civitavecchia, a 29 sierpnia wjechał do Rzymu. Uroczystości koronacyjne odbyły się 31 sierpnia i zostały niemal całkowicie zbojkotowane przez Rzymian. Papież jednak nie przejmował się tym i niezwłocznie przystąpił do reformy kurii rzymskiej. Drastycznie ograniczył zatrudniony w kurii personel, a pozostałym obniżył uposażenia. Uznał publicznie winy Kościoła Katolickiego i zapowiedział jego całkowitą odnowę. Niestety, jego śmierć po niewiele ponad rocznym pontyfikacie spowodowała wstrzymanie na długi czas rozpoczętych przez niego reform i w konsekwencji pogłębianie się kryzysu i rozłamu w Kościele.

Przypisy

↑ Narodowość Hadriana VI budzi pewne kontrowersje. Pochodził on z Utrechtu w dzisiejszej Holandii, przez co często jest uważany za Holendra. Jednak w XV i na początku XVI wieku mieszkańców Niderlandów nie uważano za odrębny naród, lecz część narodu niemieckiego, gdyż Niderlandy były częścią Św. Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Sami Niderlandczycy nazywali siebie Niederdeutsche.