Dziekan kolegium kardynalskiego

Z Wikipedii

Dziekan kolegium kardynalskiego – przewodniczący kolegium kardynalskiego w kościele rzymskokatolickim, zawsze w randze kardynała-biskupa. Do jego zwyczajowych zadań należy m. in. przewodniczenie uroczystościom pogrzebowym po śmierci papieża, odprawianie mszy na rozpoczęcie konklawe i przewodniczenie obradom konklawe.

Spis treści

1 Historia urzędu
2 Subdziekan kolegium kardynalskiego
3 Dziekani Kolegium Kardynałów od 1150 roku
4 Przypisy
5 Link zewnętrzny

[edytuj] Historia urzędu

Urząd ten ustanowił papież Eugeniusz III w 1150 roku wraz z ustanowieniem Św. Kolegium Kardynalskiego jako formalnej struktury kościelnej. Aż do 1965 roku przyjmowano, że dziekanem kolegium kardynalskiego zostaje każdorazowo kardynał-biskup o najdłuższym stażu kardynalskim i rezydujący w Rzymie. Począwszy od XVI wieku dziekani obejmowali zazwyczaj diecezję podmiejską Ostia e Velletri (pierwszeństwo biskupów Ostii wśród biskupów prowincji rzymskiej jest poświadczone już w I tysiącleciu. Do ich tradycyjnych prerogatyw należało udzielenie sakry biskupiej nowemu papieżowi, mieli też prawo noszenia paliusza). Zwyczaj ten usankcjonowali papieże Paweł IV i Sykstus V. Papież Klemens XII w 1731 zmodyfikował nieco zasady obejmowania urzędu dziekana, ustanawiając, ze starszeństwo liczy się nie od nominacji kardynalskiej, lecz od konsekracji biskupiej. W 1914 Pius X rozdzielił diecezję Velletri od diecezji Ostia i zniósł wprowadzony na pocz. XV w. zwyczaj przechodzenia kardynałów-biskupów z jednej diecezji podmiejskiej do drugiej. Od tego czasu każdy kardynał-biskup zachowuje swą pierwotnie otrzymaną diecezję aż do śmierci, a jeżeli obejmuje funkcję dziekana, dodatkowo obejmuje diecezję Ostia, która tym samym została ściśle przypisana do tej funkcji. Pius X utrzymał jeszcze regułę starszeństwa, jednak papież Paweł VI w motu proprio Sacro Cardinalium Consilio w 1965 zadecydował, że dziekan ma być swobodnie wybierany przez kardynałów-biskupów ze swego grona. Paweł VI zdecydował też, że kardynałowie-biskupi stali się biskupami wyłącznie tytularnymi swych diecezji. Dziekan w przypadku rezygnacji z tej funkcji (co od tamtego czasu zdarzyło się już dwukrotnie - w 1993 i 2002) zachowuje tytuł swej pierwotnie otrzymanej diecezji, natomiast tytuł diecezji ostieńskiej przechodzi na jego następcę. Obecnym dziekanem jest emerytowany sekretarz stanu Angelo Sodano, tytularny biskup Ostii i Albano. 23 listopada 2007 utracił on prawo udziału w konklawe.

[edytuj] Subdziekan kolegium kardynalskiego

Zastępcą dziekana jest subdziekan (wicedziekan) kolegium kardynalskiego. W przeszłości zwyczajowo obejmował diecezję Porto e Santa Rufina (wg istniejącej już w I tysiącleciu tradycji biskupi Porto zajmowali miejsce zaraz po biskupach ostieńskich) i wyznaczały go analogiczne jak w przypadku dziekana reguły starszeństwa. Od 1965 podobnie jak dziekan jest swobodnie wybierany przez kardynałów-biskupów ze swego grona. Obecnym subdziekanem jest emerytowany francuski kardynał Roger Etchegaray, tytularny biskup Porto-Santa Rufina.

[edytuj] Dziekani Kolegium Kardynałów od 1150 roku

W pierwszym nawiasie (ur.-zm.), w drugim (nominacja kardynalska, objęcie funkcji dziekana). Dla okresu Wielkiej Schizmy Zachodniej lista nie uwzględnia dziekanów z obediencji awiniońskiej:

Hugues z Ostii (?) (zm. 1158) (1150, 1150?)
Ubaldo Allucingoli (1097-1185) (1141, 1158?, wybrany na papieża 1181)
Konrad von Wittelsbach (1120-1200) (1165, 1181)
Ottaviano di Paoli (zm. 1206) (1182, 1200)
Pietro Gallocia (zm. 1211) (1190, 1206)
Nicola de Romanis (zm. 1219) (1205, 1211)
Ugolino Conti di Segni (1167-1241) (1198, 1219, wybrany na papieża 1227)
Pelagio Galvani (1165-1230) (1205, 1227)^[1]
Jean Halgrin d'Abbeville (1180-1237) (1227, 1230)^[1]
Jacques de Vitry (1163-1240) (1228, 1237)^[1]
Rinaldo Conti di Segni (1185-1261) (1227, 1240, wybrany na papieża 1254)^[1]
Odon de Châteauroux (1190-1273) (1244, 1254)
Jan z Toledo (zm. 1275) (1244, 1273)
Vicedominus de Vicedominis (1215-1276) (1273, 1275)
Bertrand de Saint-Martin^[2] (zm. 1277) (1273, 1276)
Ordonho Alvares (1198-1285) (1278, 1278)
Bentivenga da Bentivengi (1230-1289) (1278, 1285)
Latino Malabranca Orsini (zm. 1294) (1278, 1289)
Hughes Aycelin de Billom (1230-1297) (1288, 1294)
Gerardo Bianchi (1225-1302) (1278, 1297)
Giovanni Boccamazza (zm. 1309) (1285, 1302)
Leonardo Patrasso (1230-1311) (1300, 1309)
Giovanni Minio (1250-1312) (1302, 1311)
Niccolo Alberti (1250-1321) (1303, 1312)
Berenger Fredol (1250-1323) (1305, 1321)
Berenguer Fredol (zm. 1323) (1312, 1323)
Guillaume Godin (1260-1336) (1312, 1323)
Pierre Desprès (1288-1361) (1320, 1336)
Élie de Talleyrand-Périgord (1301-1364) (1331, 1361)
Guy de Boulogne (1313-1373) (1342, 1364)
Ange de Grimoard (1320-1388) (1366, 1373, depozycja 1378) ^[3]
Tommaso da Frignano (1305-1381) (1378, 1378)
Francesco Moricotti Prignano (zm. 1394)(1378, 1381)
Philippe d'Alençon (1338-1397) (1378, 1394)
Pietro Pileo di Prata (1330-1401) (1378/91, 1397)
Francesco Carbone (zm. 1405) (1384, 1401)
Angelo Acciaioli (1349-1408) (1384, 1405)
Enrico Minutoli (zm. 1412) (1389, 1408, depozycja 1409) ^[4]
Gui de Malsec (zm. 1412) (1375, 1409)^[5]
Jean de Brogny (1342-1426) (1385, 1412) ^[6]
- Angelo Correr (1326-1417) (1415, 1415)^[7]
- Baldassare Cossa (ca. 1365-1419) (1419, 1419)^[8]
Angelo d'Anna de Sommariva (zm. 1428) (1384, 1426)
Giordano Orsini (zm. 1438) (1405, 1428)
Antonio Correr (1359-1445) (1408, 1438)
Giovanni Berardi (1380-1449) (1439, 1445)^[9]
Amadeusz Sabaudzki (1383-1451) (1449, 1449) ^[10]
Francesco Condulmer (1410-1453) (1431, 1451)
Giorgio Fieschi (zm. 1461) (1439, 1453)
Izydor (ok.1385-1463) (1439, 1461)^[11]
Bessarion (1403-1472) (1439, 1463)^[11]
Guillaume d'Estouteville (1403-1483) (1439, 1472)
Rodrigo Borgia (1431-1503) (1456, 1483, wybrany na papieża 1492)
Oliviero Carafa (1430-1511) (1467, 1492)
Raffaele Sansoni Riario (1461-1521) (1477, 1511)
Bernardino Lopez de Carvajal (1456-1523) (1493, 1521)
Francesco Soderini (1453-1524) (1503, 1523)
Niccolò Fieschi (1456-1524) (1503, 1524)
Alessandro Farnese (1468-1549) (1493, 1524, wybrany na papieża 1534)
Giovanni Piccolomini (1475-1537) (1517, 1534)
François Guillaume de Castelnau-Clermont-Lodève (1480-1541) (1503, 1537)
Giovanni Domenico de Cupis (1493-1553) (1517, 1541)
Gian Pietro Carafa (1476-1559) (1536, 1553, wybrany na papieża 1555)
Jean du Bellay (1492-1560) (1535, 1555)
François de Tournon(1489-1562) (1530, 1560)
Rodolfo Pio di Carpi (1500-1564) (1536, 1562)
Francesco Pisani (1494-1570) (1517, 1564)
Giovanni Girolamo Morone (1509-1580) (1542, 1570)
Alessandro Farnese (1520-1589) (1534, 1580)
Giovanni Antonio Serbelloni (1519-1591) (1560, 1589)
Alfonso Gesualdo (1540-1603) (1561, 1591)
Tolomeo Gallio (1526-1607) (1565, 1603)
Domenico Pinelli (1541-1611) (1585, 1607)
Francois de Joyeuse (1562-1615) (1583, 1611)
Antonio Maria Galli (1553-1620) (1586, 1615)
Antonio Maria Sauli (1541-1623) (1587, 1620)
Francesco Maria Bourbon del Monte (1549-1626) (1588, 1623)
Ottavio Bandini (1558-1629) (1596, 1626)
Giovanni Battista Deti (1576-1630) (1599, 1629)
Domenico Ginnasi (1551-1639) (1604, 1630)
Carlo Emmanuele Pio de Savoia (1585-1641) (1604, 1639)
Marcello Lante della Rovere (1561-1652) (1606, 1641)
Giulio Roma (1584-1652) (1621, 1652)
Carlo de Medici (1595-1666) (1615, 1652)
Francesco Barberini (1597-1679) (1623, 1666)
Cesare Facchinetti (1608-1683) (1643, 1679)
Niccolo Albergati-Ludovisi (1608-1687) (1645, 1683)
Alderano Cibo (1613-1700) (1645, 1687)
Emmanuel–Theodose de la Tour d'Auvergne de Bouillon (1643-1715) (1669, 1700)
Nicolò Acciaioli (1630-1719) (1669, 1715)
Fulvio Astalli (1655-1721) (1686, 1719)
Sebastiano Antonio Tanara (1650-1724) (1695, 1721)
Francesco del Giudice (1647-1725) (1690, 1724)
Fabrizio Paolucci (1651-1726) (1697, 1725)
Francesco Pignatelli (1652-1734) (1703, 1726)
Francesco Barberini (1662-1738) (1690, 1734)
Pietro Ottoboni (1667-1740) (1689, 1738)
Tommaso Ruffo (1663-1753) (1706, 1740)
Pietro Luigi Carafa (1677-1755) (1728, 1753)
Rainiero d'Elci (1671-1761) (1737, 1755)
Giuseppe Spinelli (1694-1763) (1735, 1761)
Carlo Alberto Guidoboni Cavalchini (1683-1774) (1743, 1763)
Giovanni Francesco Albani (1720-1803) (1747, 1774)^[12]
Henry Benedict Maria Clement Stuart (1725-1807) (1747, 1803)
Leonardo Antonelli (1730-1811) (1775, 1807)
Alessandro Mattei (1744-1820) (1779, 1811)
Giulio Maria della Somaglia (1744-1830) (1795, 1820)
Bartolomeo Pacca (1756-1844) (1801, 1830)
Lodovico Micara (1775-1847) (1824, 1844)
Vincenzo Macchi (1770-1860) (1826, 1847)
Mario Mattei (1792-1870) (1832, 1860)
Costantino Patrizi Naro (1798-1876) (1834, 1870)
Luigi Amat di San Filippo e Sorso (1796-1878) (1837, 1876)
Camillo de Pietro (1806-1884) (1853, 1878)
Carlo Sacconi (1808-1889) (1861, 1884)
Raffaele Monaco La Valletta (1827-1896) (1868, 1889)
Luigi Oreglia di Santo Stefano (1828-1913) (1873, 1896)
Serafino Vannutelli (1834-1915) (1887, 1913)
Vincenzo Vannutelli (1836-1930) (1889, 1915)
Gennaro Granito Pignatelli de Belmonte (1851-1948) (1911, 1930)
Francesco Marchetti-Selvaggiani (1871–1951) (1930, 1948)
Eugène Tisserant (1884-1972) (1936, 1951)
Amleto Giovanni Cicognani (1883-1973) (1958, 1972)
Luigi Traglia (1895-1977) (1960, 1974)
Carlo Confalonieri (1893-1986) (1958, 1977)
Agnelo Rossi (1913-1995) (1965, 1986, rezygnacja 1993)
Bernardin Gantin (1922-2008) (1977, 1993, rezygnacja 2002)
Joseph Ratzinger (ur. 1927) (1977, 2002, wybrany na papieża 2005)
Angelo Sodano (ur. 1927) (1991, 2005)

Przypisy

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Annuaire Pontifical Catholique 1929, s. 112, 117 i 118 dla okresu 1227-1254 podaje następującą kolejność i daty: Pelagio Galvani (1227-1240), Jacques de Vitry (1240-1244), Rinaldo Conti di Segni (1244-1254), pomijając w ogóle Jean Halgrin'a. Z nowszych opracowań wynika jednak, że kardynał Galvani zmarł w 1230 roku(J. Donovan, Pelagius and the fifth crusade, Philadelphia, 1950, str. 115), a de Vitry w 1240(Paravicini Bagliani, Cardinali di curia e "familiae" cardinalizie. Dal 1227 al 1254, II, Padwa 1972, str. 108), zatem kolejność i daty, zgodnie z porządkiem starszeństwa wśród kardynałów-biskupów, powinny być takie jak na liście
↑ Bertrand de Saint-Martin, biskup Sabiny, był jedynym kardynałem-biskupem w Kolegium Kardynalskim od września 1276. Annuaire Pontifical Catholique 1929, s. 127, podaje jednak, że kardynał Saint-Martin zmarł w marcu 1275, a krótko potem został zastąpiony na stanowisku kardynała-biskupa Sabiny przez Giovanni Viscontiego (zm. 1278), który następnie był dziekanem 1276-78.
↑ W 1378 przeszedł do obediencji antypapieża Klemensa VII.[1]
↑ W styczniu 1409 opuścił obediencję rzymskiego papieża Grzegorza XII i przyłączył się do Soboru w Pizie. [2]
↑ Po zjednoczeniu rzymskich i awiniońskich kardynałów na Soborze w Pizie został wybrany dziekanem jako jedyny kardynał mianowany jeszcze przed Schizmą
↑ Dwukrotnie (w 1415 i w czerwcu 1419) rezygnował z funkcji dziekana na rzecz ustępujących papieży okresu Wielkiej Schizmy (Grzegorza XII i Jana XXIII), jednak po ich śmierci (październik 1417 i listopad 1419) obejmował ją ponownie.
↑ Były Papież Grzegorz XII (1406-1415)
↑ Były Antypapież Jan XXIII (1410-1415)
↑ W latach 1445-64 najstarszym (licząc od daty nominacji) kardynałem-biskupem był Pierre de Foix. Ponieważ jednak rezydował on na stałe poza Kurią Rzymską, był pomijany przy obsadzaniu funkcji dziekana.
↑ Były antypapież Feliks V.
↑ ^11,0 ^11,1 Wg dat nominacji na kardynała-biskupa Bessarion (1449) powienien poprzedzać Izydora z Kijowa (1451) w porządku starszeństwa. Przyczyny odstępstwa w tym przypadku od reguły starszeństwa nie są znane
↑ W latach 1774-75 biskupem Ostii był Fabrizio Serbelloni, jednak nie sprawował on funkcji dziekana. Został on promowany do tej diecezji tylko dlatego, że kardynał-dziekan Albani nie chciał zrezygnować wówczas ze swej dotychczasowej diecezji Porto e S. Rufina (G. Moroni, Dizionario di erudizione storico-ecclesiastica da S. Pietro sino ai nostri giorni vol. LXIV, s. 173)