Konklawe 1823

Z Wikipedii

Konklawe 2-28 IX 1823 – konklawe, które wybrało na papieża Leona XII.

Spis treści

1 Śmierć Piusa VII
2 Lista uczestników
- 2.1 Nieobecni
3 Zelanti i politicani
4 Przebieg konklawe
5 Wybór Leona XII
6 Źródła

[edytuj] Śmierć Piusa VII

81-letni papież Pius VII zmarł 20 sierpnia 1823. Jego 23-letni pontyfikat przypadał na okres wojen napoleońskiej Francji i szerzenia się zdobyczy rewolucji francuskiej w całej Europie, w tym we Włoszech. Państwo Kościelne przejściowo uległo likwidacji, a sam papież przez kilka lat był więźniem Napoleona. Klęska Napoleona i kongres wiedeński w 1815 umożliwiły przywrócenie papieżowi władzy doczesnej w Rzymie, jednak o całkowitym powrocie do czasów ancien régime nie było mowy. Ostatnie lata pontyfikatu Pius VII poświęcił na odbudowę struktur władzy w Państwie Kościelnym i normowanie, poprzez konkordaty, stosunków Stolicy Apostolskiej z monarchiami europejskimi. Ta polityka (tzw. konkordatowa), kierowana w dużej mierze przez sekretarza stanu Ercole Consalviego, budziła w Kościele duże kontrowersje, zarzucano bowiem papieżowi i Consalviemu zbyt duże ustępstwa kosztem praw Kościoła.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 49 z 53 kardynałów, w tym 43 Włochów, 3 Francuzów (Fesch, Clermont-Tonnere, La Fare), oraz po jednym Niemcu (Häffelin), Hiszpanie (Bardaxi y Azara) i Maltańczyku (Testaferrata):

Giulio Maria della Somaglia (nominacja 1 czerwca 1795) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; sekretarz Najwyższej Św. Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; prefekt Św. Kongregacji ds. Ceremonii; protektor zakonu cystersów

Bartolomeo Pacca (23 lutego 1801) - kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów i Zakonów; legat w Velletri

Giuseppe Spina (23 lutego 1801) - kardynał-biskup Palestriny; legat w Bolonii

Pietro Francesco Galleffi (11 lipca 1803) - kardynał-biskup Albano; prefekt Fabryki Św. Piotra; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski; opat komendatoryjny Subiaco

Tommaso Arezzo (8 marca 1816) - kardynał-biskup Sabiny; legat w Ferrarze

Francesco Saverio Castiglioni (8 marca 1816) - kardynał-biskup Frascati; wielki penitencjariusz; prefekt Św. Kongregacji Indeksu

Joseph Fesch (17 stycznia 1803) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Maria della Vitoria; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; arcybiskup Lyonu i prymas Galii

Giuseppe Firrao (23 lutego 1801) - kardynał-prezbiter S. Eusebio

Luigi Ruffo Scilla (23 lutego 1801) - kardynał-prezbiter S. Martino ai Monti; arcybiskup Neapolu

Cesare Brancadoro (23 lutego 1801) - kardynał-prezbiter S. Agostino; arcybiskup Fermo

Carlo Francesco Caselli (23 lutego 1801) - kardynał-prezbiter S. Marcello; arcybiskup Parmy

Carlo Oppizzoni (26 marca 1804) - kardynał-prezbiter S. Bernardo alle Terme; arcybiskup Bolonii

Annibale Sermattei della Genga (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; prefekt Św. Kongregacji Kościelnych Immunitetów; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; prefekt Św. Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów; przewodniczący Św. Kongregacji ds. Wizytacji Apostolskich

Pietro Gravina (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; arcybiskup Palermo

Antonio Gabriele Severoli (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Maria della Pace; arcybiskup Viterbo e Toscanella; pro-datariusz Jego Świątobliwości

Giuseppe Morozzo (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Maria degli Angeli alla Terme; arcybiskup Novary

Benedetto Naro (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Clemente; prefekt Św. Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej

Dionisio Bardaxí y Azara (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Agnese fuori le mura

Antonio Rusconi (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; biskup Imoli

Emmanuele De Gregorio (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Alessio; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego

Giorgio Doria Pamphili (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; prefekt Św. Kongregacji ds. Odpustów i Świętych Relikwii; prefekt Św. Kongregacji ds. Obrzędów; opat komendatoryjny Tre Fontane

Luigi Ercolani (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Marco; opat komendatoryjny Farfa

Francesco Cesarei Leoni (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo; biskup Jesi

Fabrizio Sceberras Testaferrata (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Senigallia

Paolo Giuseppe Solaro (23 września 1816) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]

Casimir Häffelin (6 kwietnia 1818) - kardynał-prezbiter S. Anastasia; protektor Bawarii

Anne-Antoine-Jules de Clermont-Tonnerre (2 grudnia 1822) - kardynał-prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Tuluzy

Francesco Bertazzoli (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva

Giovanni Francesco Falzacappa (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo; arcybiskup Ankony

Antonio Pallotta (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Silvestro in Capite

Francesco Serlupi (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Prassede

Carlo Maria Pedicini (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Maria in Via

Luigi Pandolfi (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Sabina

Fabrizio Turriozzi (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli

Ercole Dandini (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter S. Balbina; biskup Osimo e Cingoli

Carlo Odescalchi (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; arcybiskup Ferrary

Placido Zurla (10 marca 1823) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; generał zakonu kamedułów

Anne-Louis-Henri de La Fare (16 maja 1823) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; arcybiskup Sens

Fabrizio Dionigi Ruffo (26 września 1791) - kardynał-diakon S. Maria in Via Lata; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Wód, Fontann i Kanałów; wielki przeor zakonu joannitów w Państwie Kościelnym

Ercole Consalvi (11 sierpnia 1800) - kardynał-diakon S. Maria ad Martyres; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; prefekt Najwyższego Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; sekretarz Listów Apostolskich; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego; pro-prefekt Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary i Św. Kongregacji ds. Korekty Ksiąg Kościołów Wschodnich; prefekt Św. Kongregacji Nadzwyczajnych Spraw Kościoła; prefekt Św. Kongregacji ds. Sanktuarium Loreto; opat komendatoryjny Grottaferrata; protektor Anglii

Giuseppe Albani (23 lutego 1801) - kardynał-diakon S. Eustachio; prefekt Św. Kongregacji Dobrego Rządu; protektor Austrii

Francesco Guidobono Cavalchini (24 sierpnia 1807) - kardynał-diakon S. Maria in Aquiro

Giovanni Caccia-Piatti (8 marca 1816) - kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Pietro Vidoni (8 marca 1816) - kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano

Stanislao Sanseverino (8 marca 1816) - kardynał-diakon S. Maria in Portico; legat w Forli

Agostino Rivarola (1 października 1817) - kardynał-diakon S. Agata in Suburra; protektor zakonów kapucynów i augustianów

Cesare Guerrieri Gonzaga (27 września 1819) - kardynał-diakon S. Adriano

Antonio Maria Frosini (10 marca 1823) - kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin

Tommaso Riario Sforza (10 marca 1823) - kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro

Poza dziekanem della Somaglia i protodiakonem Ruffo, których mianował jeszcze Pius VI, wszyscy elektorzy byli nominatami Piusa VII.

[edytuj] Nieobecni

4 kardynałów nie przybyło na konklawe (Włoch, Francuz, Niemiec i Portugalczyk; wszyscy z nominacji Piusa VII):

Domenico Spinucci (8 marca 1816) - kardynał-prezbiter S. Callisto; arcybiskup Benewentu

Louis-François de Bausset-Roquefort (28 lipca 1817) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; Minister Stanu Królestwa Francji

Rudolf Johann Habsburg (4 czerwca 1819) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Montorio; arcybiskup Ołomuńca

Carlos da Cunha Meneses (27 września 1819) - kardynał-prezbiter [bez tytułu]; patriarcha Lizbony

[edytuj] Zelanti i politicani

Św. Kolegium było podzielone na dwa stronnictwa: zelanti (Gorliwi) i politicani („rozpolitykowani”). Ci pierwsi byli stawiającymi na pierwszym miejscu odnowę religijną konserwatystami, pragnącymi powrotu do czasów sprzed rewolucji i krytykującymi ustępliwość polityki konkordatowej. Politicani, których najwybitniejszym przedstawicielem był sekretarz stanu Consalvi, uważali natomiast, że Kościół musi dopasowywać się do zmienionych warunków politycznych i społecznych, na tyle oczywiście, na ile pozwala na to doktryna katolicka. Do frakcji politycznej zaliczano też oficjalnych przedstawicieli katolickich monarchów, co czyniło ją mniej spójną od frakcji Gorliwych.

Faworytem konklawe był kandydat Gorliwych Antonio Gabriele Severoli, spore szanse miał też popierany przez burbońską Francję Francesco Castiglioni.

[edytuj] Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 2 września w Rzymie na Kwirynale. Początkowo wydawało się, że konklawe szybko zakończy się wyborem kardynała Severoli, który, choć należał do frakcji Gorliwych, cieszył się sympatią wielu kardynałów także z przeciwnego obozu. Nie doszło do tego, gdyż niespodziewanie kardynał Giuseppe Albani zgłosił oficjalne weto austriackiego cesarza Franciszka I wobec tej kandydatury, wskutek czego musiała zostać wycofana. Cesarz miał za złe Severoliemu, że swego czasu odmówił udziału w ślubie jego córki Marii Ludwiki z Napoleonem.

Następnym kandydatem bliskim wygranej był kardynał Francesco Saverio Castiglioni. Choć miał on oficjalne poparcie Francji, był popularny również wśród Gorliwych, z racji prześladowań, jakich doznał od Napoleona. Kiedy jednak okazało się, że Castiglioniego popiera również Ercole Consalvi, Gorliwi wycofali swoje poparcie. Ponieważ bez ich głosów wybór papieża był niemożliwy, kandydatura Castiglioniego upadła.

Następnie zaproponowano kandydaturę dziekana Św. Kolegium della Somaglia, nie zyskała ona jednak zbyt dużego poparcia. W oczach Gorliwych della Somaglię obciążała rola, jaką odegrał w przygotowaniu konkordatu z Napoleonem, oraz to, że będąc w niewoli francuskiej podpisywał swoje listy jako „obywatel Somaglia”.

Upadek kolejnych kandydatur i przedłużający się wakat na Stolicy Apostolskiej spowodowały, że zaczęto poszukiwać rozwiązania kompromisowego, najlepiej tymczasowego. Gorliwi zaproponowali jednego ze swoich, wikariusza Rzymu Annibale della Genga, niewymienianego dotąd w gronie faworytów. Miał on wprawdzie tylko 63 lata, ale był ciężko schorowany i spodziewano się, że szybko umrze. Kandydaturze tej sprzeciwili się Francuzi i próbowali nawet uzyskać zgodę Paryża na zgłoszenie weta, jednak większość politicani zdecydowała się nie przedłużać obrad i wybrać della Gengę jako papieża "przejściowego".

[edytuj] Wybór Leona XII

Zanim przedstawiciele Francji zdołali uzyskać zgodę na zgłoszenie ekskluzywy kardynał della Genga w głosowaniu 28 września 1823 uzyskał 34 głosy, czyli o 1 więcej niż wymagana większość. Swoim elektorom oświadczył: „wybraliście trupa”, niemniej przyjął wybór, przybierając imię Leon XII. 5 października odbyła się uroczysta inauguracja jego pontyfikatu.