Maria Ludwika Austriaczka

Z Wikipedii

Cesarzowa Francuzów Maria Ludwika (fr. Marie-Louise Léopoldine Françoise Thérèse Joséphine Lucie, Impératrice des Français (później: Duchesse de Parme, Plaisance et Guastalla), ur. 12 grudnia 1791, Wiedeń, zm. Parma 18 grudnia 1847, była drugą żoną Napoleona I i matką Napoleona II.

Spis treści 1 Dzieciństwo i wczesna młodość 2 Ślub z Napoleonem 3 Narodziny syna i upadek I Cesarstwa 4 Panująca księżna Parmy i Guastalli 5 Źródła

[edytuj] Dzieciństwo i wczesna młodość

Maria Luiza była córką ostatniego władcy Świętego Cesarstwa - Franciszka II z rodu Habsburgów-Lotaryngia i jego drugiej żony Marii Teresy, córki króla Neapolu Ferdynanda IV. Otrzymała wychowanie typowe dla wszystkich arcyksiężniczek austriackich: otoczona przez wiele guwernantek z ochmistrzynią swego dworu na czele, uczyła się francuskiego, włoskiego, hiszpańskiego i angielskiego, a nawet poznała łacinę, by móc się porozumieć z węgierskimi poddanymi ojca.

Wychowywana była w niemal klasztornym odosobnieniu, nigdy nie przebywała sama z żadnym mężczyzną prócz ojca i, by mieć pewność, że nie odkryje nawet rąbka tajemnic seksu, mogła mieć zwierzątka tylko płci żeńskiej. Nigdy też nie była w teatrze. Z biżuterii nosiła jedynie kolorowy naszyjnik i kilka pereł, a całą rozrywkę stanowiły pies, papuga i kwiaty. Miała duży talent muzyczny i malarski, malarstwo olejne musiała potem rzucić ze względu na alergię na terpentynę. Dobrze znała literaturę niemiecką i francuską. Była bardzo piękna, o nieskazitelnej figurze i cerze, miała piękne oczy i włosy, wrażenie psuła nieco tylko słynna warga habsburska, genetyczne dziedzictwo po Piastach mazowieckich, która u niej nie była na szczęście rażąca. Klemens Lothar von Metternich pisał do żony o urodzie Marii Ludwiki: "Twarz raczej gładka niż przystojna, ma doskonałą figurę i kiedy jest wyszykowana i odpowiednio ubrana, wygląda bardzo dobrze".

Większość interpretacji charakteru Marii Luizy pochodzi od wielbicieli Napoleona, którzy nie mogli wybaczyć jej domniemanej zdrady cesarza. Arcyksiężniczka miała ciekawszą i milszą osobowość, niż się zwykle uznaje. Wydawała się nieskomplikowaną, łagodną i prostolinijną osobą, ani zbyt bystrą, ani szczególnie głupią, skrajnie nieśmiałą aż do strachliwości.

[edytuj] Ślub z Napoleonem

Po swych zwycięstwach roku 1809 pod Wagramem i Austerlitz Napoleon znajdował się u szczytu sławy i postanowił rozwieść się z dotychczasową małżonką Józefiną, która nie mogła mieć dzieci. Do wyboru miał którąś z wielkich księżnych z rodu Romanow, parę księżniczek z rodu Wettinów oraz parę arcyksiężniczek habsburskich. Wybrał najpierw Rosjankę, ale car Aleksander I, jeszcze w czasie rokowań pokojowych w Tylży przychylny mariażowi, zaczął dawać wymijające odpowiedzi, zatem wybór Napoleona padł na arcyksiężniczkę. Napoleon pozostał głuchy na ostrzeżenia iż Maria Ludwika może obudzić złe wspomnienia o ostatniej monarchini, Marii Antoninie, z tego powodu, że ta i ta była Austriaczkami, a ponad to ostatnia królowa była ciotką przyszłej cesarzowej. Cesarz stwierdził: "W końcu poślubiam tylko macicę".

Pierwsza reakcja Marii Luizy wyraziła się w słowach, że chce się ją pognać jako ofiarę dla Minotaura, ale wkrótce pogodziła się z losem. Dla młodej dziewczyny musiało być szczególnie trudne małżeństwo z człowiekiem, który od dawna w jej otoczeniu określany był mianem "korsykańskiego potwora". Małżeństwo per procuram zostało zawarte w Wiedniu 11 marca 1810, małżonka reprezentował stryj oblubienicy aks. Karol. 13 marca Maria Luiza wyruszyła w towarzystwie królowej Neapolu w podróż do Francji. Wybranie Karoliny Murat jako opiekunki arcyksiężniczki to nie był zbyt taktowny wybór zważywszy na fakt, że Maria Karolina Habsburg, obalona królowa Neapolu, była ciotką przyszłej cesarzowej. Następnego dnia Maria Luiza pisała z zaskakującą przebiegłością list do ojca: "Królowa Neapolu ucałowała mnie i zachowywała się bardzo przyjaźnie, ale jej nie ufam". Mniej przebiegle Karolina donosiła mężowi, że nie będą mieli żadnych problemów z Marią Luizą. W rzeczywistości od początku zrobiła sobie z niej wroga. Zdecydowana zapewnić sobie wpływ na habsburską arcyksiężniczkę, podczas podróży zadufana w sobie królowa arogancko zwolniła jej guwernantkę i jedyną pozostałą austriacką damę dworu. Odesłała hrabinę Łazańską do Wiednia nawet bez możliwości pożegnania się z arcyksiężniczką. Później cesarz przepraszał za arogancję swojej siostry.

Spotkała się z Napoleonem 28 tegoż miesiąca w okolicach Soissons. Napoleon zaraz po spotkaniu z arcyksiężniczką nalegał by natychmiast pójść z nią do łoża, przed ślubem cywilnym, nie wspominając o ceremonii kościelnej. Arystokraci byli zgorszeni nietaktownym zachowaniem w stosunku do nerwowej młodej Marii Ludwiki.

Ślub cywilny odbył się w Siant-Cloud - obserwatorzy zauważyli z rozbawieniem, że panna młoda była o połowę głowy wyższa od małżonka. Z niemal niewiarygodnym brakiem taktu uroczystości ślubne, niewolniczo naśladujące wesele Marii Antoniny, obejmowały przedstawienie Ifigenii w Aulidzie. Ceremonia religijna odbyła się następnego dnia w Luwrze, w salonie Carré przekształconym na tę okazję w kaplicę, ze wszystkimi ekstrawagancjami cesarskiego ceremoniału. Na głowę Marii Ludwiki została złożona korona wykonana na koronację Józefiny.

Małżonek przyznał jej miesięczną dotację w wysokości 50 000 franków w złocie oraz dodatkowe 10 000 na wspomaganie ubogich. Maria Luiza bardzo oszczędnie obchodziła się z tymi funduszami i trzymała zawsze u swej sekretarki rezerwową sakiewkę z sumą 25 000.

Rodzina Bonapartów od początku nie polubiła Marii Luizy. Ich awersja była w pełni odwzajemniona, chociaż cesarzowa pisała ostrożnie i nieszczerze do ojca do Wiednia: "Moja teściowa jest bardzo uprzejmą i szanowaną księżną, szwagierki są niezwykle miłe, a wicekrólowa bardzo ładna" (najwyraźniej sądziła, i słusznie, że list zostanie przechwycony w drodze). Jej związki z rodem bardzo wcześnie, z typową bezceremonialnością i surowością, określiła jej teściowa, Letycja: " Nie jest jedną z nas".

Sekretarz Napoleona pisał: "Przez pierwsze trzy miesiące małżeństwa Napoleon był u boku cesarzowej dzień i noc", " Najpilniejsze sprawy z trudem mogły go od niej oderwać choćby na kilka chwil". Cesarz zawsze przebywał w apartamentach małżonki, gawędząc, oglądając książki, słuchając jej śpiewu do wtóry fortepianu. Próbował nauczyć się tańczyć, grał z żoną w bilard i dawał lekcje jazdy konnej. Niewątpliwie Maria Ludwika odwzajemniała jego uczucie.

Cesarza całkowicie odurzyło małżeństwo. Nie obchodziło go, że niezbyt ciepłe uczucia łączą Marię Ludwikę i klan Bonapartów. Letycja nie ufała dziewczynie, mimo że składała ona co tydzień wizytę teściowej w Hôtel de Brienne. Letycja prawie z nią nie rozmawiała, odzywając się tylko w razie konieczności, ale cesarzowa była przebieglejsza od swojej poprzedniczki Józefiny i na tyle inteligentna, by symulować obowiązkowy szacunek. Habsburska arcyksiężniczka onieśmielała ród, podobnie jak samego Napoleona. Do Metternicha powiedziała: "Nie boję się Napoleona, chociaż zaczynam myśleć, że on boi się mnie". Bonapartom trudno było skompromitować obecną żonę jak Józefinę. Mąż przerażony, że mogłaby zostać uwiedziona przez młodszego mężczyznę, zamknął ją w bizantyjskim ustroniu, a ona zatrzymała przy sobie tylko jedną przyjaciółkę, główną damę dworu, młodą księżną Montebello.

Pani de Montebello, daleka od utrzymania pokoju, stale przypominała Marii Luizie o jej habsburskiej krwi, rozpowiadając jednocześnie skandaliczne historie o Bonapartych. Jej zgubny wpływ zraził wiele osób i przyniósł cesarzowej niezasłużoną niepopularność.

Z opowieści Laury d'Abrantès wiemy, że Maria Luiza większość czasu spędzała na szyciu lub grze na fortepianie. Laura pisze: " Maria Luiza nie była ulubienicą gości dworu (...), ubierała się z widocznym brakiem elegancji".

Cesarz kochał Marię Luizę, a ona jego. W liście do niej używał nawet włoskiego. Żona natomiast zastępowała służącego, masując Napoleona w kąpieli wodą kolońską. Robiła dokładnie to, co jej kazał. Napoleon uznał, że Maria Ludwika nie powinna być wydana na podobne kampanie nienawiści, jakie ród prowadził przeciwko Józefinie.

Cesarz pozostawał niezwykle oddany Marii Ludwice i był bardzo z niej dumny. Szczerze szanował swoją żonę, tak jak nie potrafił szanować Józefiny. Przez wszystkie lata małżeństwa była dla niego nieoceniona, nawet jeśli tylko jako symbol. Napoleon chwalił się hrabiemu Roedererowi: " Myliłem się, że moi bracia mieli decydujące znaczenie dla przetrwania dynastii. Moja dynastia jest bez nich zupełnie bezpieczna. Wykuje się wśród burz czystą siłą okoliczności. Istnienie cesarzowej czyni to pewnikiem. Ona jedna ma więcej mądrości i zmysłu politycznego niż oni wszyscy razem".

Bez wątpienia Francuzi nie uważali Habsburżanki w okresie krótkiego panowania za swoją cesarzową, podobnie jak nie lubili jej ciotki Marii Antoniny - miała zbyt niemiecką naturę. Metternich mylił się przewidując, że "nowa cesarzowa podbije Paryż". Ona sama natomiast instynktownie czuła niechęć do francuskiej klasy rządzącej, tak starej, jak i nowej.

[edytuj] Narodziny syna i upadek I Cesarstwa

20 marca 1811 roku Maria Luiza urodziła Napoleonowi syna, późniejszego księcia Reichstadtu. Stosunki matki z synem nie były zbyt dobre. D'Abrantès pisze: "Odwiedzała syna lub kazała go sobie przyprowadzać wiele razy w ciągu dnia i czasem trudno było przekonać dziecko, które lepiej znało opiekunkę niż matkę, żeby nadstawiło cesarzowej swoją małą buzię do pocałunku".

W maju 1812 małżonkowie udali się na spotkanie monarchów europejskich do Drezna, które stało się ostatnią apoteozą cesarskiej chwały Bonapartego. Po przegranej kampanii rosyjskiej i bitwie pod Lipskiem Napoleon mianował Marię Luizę regentką i wyruszył w roku 1814 na ostatni bój o Paryż.

Cesarzowa była przerażona całą sytuacją, chociaż mąż z całych sił próbował dodać jej otuchy, z typowym dla siebie brakiem taktu. Maria Ludwika powiedziała pani de Montebello: "Gdziekolwiek się pojawię, przynoszę nieszczęście". Maria Ludwika pisała do męża przebywającego na froncie prawie codziennie i w kilku listach pisała, że często widyje jego brata Józefa. Cesarz ostrzegł ją listownie, żeby mu nie ufała. Dodał, iż nie zniósłby, gdyby się dowiedział, że coś między nimi zaszło.

Gdy zbliżały się oddziały nieprzyjacielskie, Maria Luiza wraz z synem i braćmi Napoleona Józefem i Hieronimem uszła do Rambouillet i stamtąd do Blois. Po abdykacji Napoleona wróciła do Rambouillet, gdzie zwycięzcy przedstawili jej warunki pokoju: i Napoleon i ona mieli zachować tytuły cesarskie, mężowi przekazano we władania wyspę Elbę, a jej w dziedziczne posiadanie księstwa Parma, Piacenza i Guastalla położone w Italii. Na zaproszenie ojca, który ją odwiedził w Rambouillet, Maria Luiza z synem udali się do Wiednia.

2 maja Maria Luiza wraz z synem przekroczyli Ren w drodze do Schönbrunnu. Była cesarzowa już nigdy nie zobaczyła się z mężem, który wciąż mocno wierzył, ze dołączą do niego na Elbie. Dodał nawet piętro do pałacu, w którym mieszkał na wyspie, gdzie mieli się urządzić. Cesarzowa nadal kochała Napoleona - gdyby ona i syn połączyli się z nim, polityczne konsekwencje byłyby bardzo gwałtowne. Zanim Maria Ludwika opuściła Orlean oświadczyła, że chce połączyć sie z mężem. Pisała do Napoleona: " Tęsknię, by być koło Ciebie i zajmować się Tobą". Posłała mu 30 skrzyń zawierających ponad 2 500 000 franków w złocie. Z trudem przekonano ją by nie jechała do męża do Fontainebleau. Jej sekretarz baron de Méneval informował sekretarza Napoleona dzień po wyjeździe z Orleanu: " Jest w zasadzie więźniem - cierpiącym i głęboko zmartwionym ". Ojciec, cesarz Franciszek, przekonał córkę, by z Rambouillet pojechała do Wiednia "tylko na kilka miesięcy". Napisała wtedy do Napoleona: ojciec jest "dla mnie naprawdę dobry i miły, chociaż nie uleczyło to okropnego szoku, jaki przeżyłam, kiedy nie pozwolili mi do Ciebie dołączyć, zobaczyć Cię i wyjechać z Tobą". I dodała: "Nie potrafię być bez ciebie szczęśliwa". Maria Ludwika została z synem w austriackiej stolicy do końca czerwca, potem zostawiła chłopca z guwernantką, panią de Montesquiou, i wyjechała do wód w Aix-les-Bains podreperować zdrowie.

W wynajętej dla niej willi poznała swojego drugiego męża Adama Alberta Neipperga (1775-1829). Tak naprawdę to spotkanie było ukartowane przez samego ojca byłej cesarzowej. Neipperg miał odciągnąć Marię Ludwikę od pomysłu dołączenia do męża, jak to się wyraził Metternich "wszelkimi sposobami". Stało się to co planowano. Jeszcze 18 sierpnia 1814 roku Maria Luiza pisała do Napoleona ze szczerym oddaniem: "Jakże byłabym szczęśliwa, mogąc dołączyć do Ciebie z synem! Wydałam polecenie, by go tam zawieziono, kiedy dostałam list od Ojca z zaproszeniem do Wiednia na kongres, gdzie maja być omawiane sprawy mojego syna (...). Jestem bardzo smutna, że nie mogę być teraz z Tobą na szczęśliwej wyspie. Naprawdę czyłabym się jak w niebie". To był ostatni list od zakochanej małżonki. Stanowił odpowiedź na wiadomość przyniesioną przez trzech agentów, których Napoleon wysłał potajemnie do Aix, nagląc żonę do przyjazdu na Elbę. Jednak jeden z wysłanników, został zadenuncjowany i aresztowany. Cesarzowa musiała obiecać ojcu, że nigdy nie uda się na Elbę bez jego pozwolenia. Zgodziła się również wrócić do Wiednia, podróżując przez Szwajcarię. Bardzo dobrze bawiła się w Szwajcarii. 24 września odwiedziła kaplicę Wilhelma Tella, a złapana przez straszliwą burzę , musiała spędzić noc w miejscowym zajeździe Soleil d'Or, gdzie została kochanką Neipperga. Zaledwie po kilku dniach od powrotu Marii Ludwiki do austriackiej stolicy wiedeńscy dowcipnisie nazywali ją Madame Neipperg. Aby nieco zmniejszyć zakłopotanie córki cesarza Franciszka i zapewnić, że romans będzie trwał, generała mianowano szambelanem ekscesarzowej.

W czasie Stu Dni Napoleon, kiedy był już w Auxerrre, wysłał do Marii Ludwiki list, w którym pisał: "Będę w Paryżu, w chwili gdy dostaniesz ten list. Przyjedź i połącz mnie z synem". Cesarzowa jednak zbyt głęboko kochała już Neipperga i rozpaczliwie martwiła się, że nowa przygoda może pozbawić ją Parmy.

Ostatnim aktem politycznym cesarzowej było pismo z 19 lutego tegoż roku, skierowane do monarchów Świętego Przymierza, w którym protestowała przeciw restauracji Burbonów i żądała tronu francuskiego dla swego syna.

[edytuj] Panująca księżna Parmy i Guastalli

W kwietniu 1816 roku Maria Luiza z radością rozpoczęła rządy jako księżna Parmy. Jej wielkim szambelanem, głównodowodzącym armii, ministrem spraw zagranicznych i ministrem spraw wewnętrznych został Adam von Neipperg. Okazał się niezwykle dobrym politykiem, stanowczym, ale życzliwym, a jego rządy zapewniły mieszkańcom Parmy dobrobyt, a księżnej popularność. W maju 1817 roku w swojej willi w Colorno urodziła mu córkę, Albertynę (ur. 1817 r.), potem syna Wilhelma Alberta (1819 - 1897), a potem kolejną córkę, Matyldę (zmarła wkrótce po porodzie). Dzieci otrzymały tytuły księcia i księżniczek Montenovo.

Maria Ludwika była uwielbiana przez swoich zwykle krytycznych poddanych. Kierowała z godnością i wdziękiem nie tylko ceremoniami dworskimi, ale i paradami wojskowymi. Potrafiła nawet wygłosić świetne przemówienie, chociaż z silnym niemieckim akcentem. Po jednej z jej mów do senatu arcycynik Talleyrand przyznał, że "ani zbyt śmiała, ani zbyt bojaźliwa, pokazała prawdziwą godność, połączoną z taktem i wiarą w siebie".

Pierwszy mąż Marii Ludwiki zmarł 5 maja 1821 roku. Księżna dowiedziała się o tym kiedy była na przedstawieniu w operze. Nie okazała emocji, ale później nakazała dyskretną żałobę na dworze. Odrzuciła pośmiertny dar Napoleona jakim było jego serce zakonserwowane w spirytusie. Potem wyszła za Adama von Neipperga, którego żona akurat zmarła. Drugie małżeństwo dało Marii Luzie wiele szczęścia. Popadła w głębokie przygnębienie, kiedy w 1829 roku mąż zmarł na atak serca w wieku zaledwie 53 lat.

Maria Ludwika nie mogła żyć bez mężczyzny i w 1834 roku wyszła ponownie za mąż. Jej wybrankiem był marszałek jej dworu, poważny i pompatyczny Francuz, hrabia Charles de Bombelles. Ślub utrzymywała w sekrecie aż do swojej śmierci.

Maria Luiza cieszyła się taką popularnością u poddanych, że przetrwała polityczna burzę na początku lat 30. XIX wieku. Dwa razy musiała uciekać przed włoskimi rewolucjonistami: w roku 1831, zanim armia austriacka pomogła jej odzyskać tron , i w 1847 r., gdy uciekła do Wiednia i dopiero 6 miesięcy później powróciła do swej stolicy, Parmy. Zmarła na zapalenie opłucnej w Parmie w 1847 roku po ponad 30-letnim panowaniu, była szczerze opłakiwana przez Parmeńczyków, którzy do dziś czule ją wspominają. Pojawiają się nawet żądania przeniesienia jej ciała do Parmy, a grób w Wiedniu potomkowie jej dawnych poddanych dekorują parmeńskimi fiołkami.

Syn Marii Ludwiki zmarł w 1832 roku. Matka czuwała u jego łoża i załamała się z żalu.

[edytuj] Źródła

• Masson Frédéric Maria Ludwika, cesarzowa i królowa
• Botti Ferruccio Maria Ludwika, księżna Parmy i Guastalii