Korona Chrobrego
Z Wikipedii
Korona Chrobrego (łac. Corona Privilegiata) - najważniejsze insygnium koronacyjne królów polskich, symbol mistycznego pochodzenia władzy od Boga i suwerenności Królestwa Polskiego, symbol wierności monarchy prawu Rzeczypospolitej i jego obowiązków wobec państwa i podannych.
Według Jana Długosza: Korona, którą Otton cesarz darował był Bolesławowi Chrobremu . W rzeczywistości korona ta nie miała nic wspólnego z tym pierwszym insygnium. Powstała znacznie później bo dopiero na koronację królewską Władysława I Łokietka w 1320 roku. Zwana była jednak Koroną Chrobrego, aby podkreślić tradycję państwa polskiego i znaczenie ciągłości władzy.
Korona Władysława I Łokietka była najważniejszą i najcenniejszą koroną przechowywaną w Skarbcu Koronnym na Wawelu. Wyjmowana z niego była niezwykle rzadko i jeżeli była potrzeba jej przewiezienia w inne miejsce zawsze odbywało się to z najwyższymi honorami. Zgodnie z prawem jej wyjęcie z miejsca przechowywania oraz lustracje mogły odbywać się tylko za zgodą Sejmu. Król polski mógł założyć ją tylko raz w życiu, w dniu koronacji. Odstępstwa od reguły się jednak zdarzały. W XV i XVI wieku Jagiellonowie posługiwali się Koroną Chrobrego jako koroną homagialną, pomimo że były do tego celu inne insygnia. Korona po każdej ceremonii państwowej wracała do skarbca, gdzie pieczę nad nią sprawował podskarbi wielki koronny wraz z sześcioma senatorami.
Korona Chrobrego była szczerozłota, złożona z dziesięciu części spinanych za pomocą specjalnych zawiasów. Każdy segment zwieńczony był lilią heraldyczną i wysadzany drogocennymi kamieniami: rubinami, szmaragdami, szafirami i perłami. Podczas ostatniej lustracji Skarbca naliczono się 474 kamieni szlachetnych. Początkowo insygnium to nie było zamknięte od góry, podobnie jak inne gotyckie korony. Pod koniec XV wieku zaczęła się jednak kształtować ideologia suwerenności króla polskiego od cesarza i w związku z tym za ostatnich Jagiellonów nadano jej formę korony zamkniętej przez dodanie dwóch gładkich kabłąków zwieńczonych złotym globem z krzyżykiem.
Korona Chrobrego przechowywana wraz innymi regaliami królewskimi na Zamku Królewskim na Wawelu została zrabowana w październiku 1795 roku przez wycofujących się z Krakowa żołnierzy armii pruskiej. Przekazana królowi pruskiemu, Fryderykowi Wilhelmowi II znajdowała się w berlińskim skarbcu Hohenzollernów. W 1809 roku Fryderyk Wilhelm III mający kłopoty finansowe po klęsce Prus w wojnach napoleońskich nakazał jej rozebranie i przetopienie. W 1811 roku z pozyskanego z Korony Chrobrego złota wybito monety, a kamienie szlachetne sprzedano.
Spis treści |
[edytuj] Władcy Polski koronowani Koroną Chrobrego
- 1320 Władysław I Łokietek
- 1333 Kazimierz III Wielki
- 1370 Ludwik Węgierski
- 1434 Władysław III Warneńczyk
- 1447 Kazimierz IV Jagiellończyk
- 1492 Jan I Olbracht
- 1501 Aleksander Jagiellończyk
- 1507 Zygmunt I Stary
- 1530 Zygmunt II August
- 1574 Henryk Walezy
- 1587 Zygmunt III Waza
- 1633 Władysław IV Waza
- 1649 Jan II Kazimierz Waza
- 1669 Michał Korybut Wiśniowiecki
- 1676 Jan III Sobieski
- 1697 August II Mocny
- 1764 Stanisław August Poniatowski
[edytuj] Replika Korony Chrobrego
W latach 2001-2003 staraniem antykwariusza z Nowego Sącza, Adama Orzechowskiego na podstawie zachowanej dokumentacji z XVIII wieku zrekonstruowano Koronę Chrobrego. Replika ta odpowiada wyglądowi insygnium z koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego a duża część użytego przy jej realizacji złotego kruszcu pochodzi z przetopionych na monety polskich regaliów. Zatem być może zawiera choć trochę złota z oryginalnej. Korona była kilkakrotnie wystawiana jako eksponat w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu oraz na spiskim zamku w Starej Lubowli. Docelowo, replika korony Chrobrego wraz z berłem i jabłkiem królewskim ma znaleźć honorowe miejsce w Skarbcu Koronnym na Wawelu.
[edytuj] Literatura
- Jerzy Lileyko. Regalia Polskie. Warszawa 1987. ISBN 83-03-02021-8
- Janusz Miniewicz. Tajemnica polskich koron. Czy jest szansa ich odnalezienia?. Nowy Sącz 2006. ISBN 83-924034-2-8
- Michał Rożek. Polskie koronacje i korony. Kraków 1987. ISBN 83-03-01914-7
