Krum

Z Wikipedii

Chan Subigi Krum Straszny, bułg. Кана Субиги Крум Страшни (ur. ?, zm. 814) – kolejny władca Bułgarii po chanie Kardamie oraz założyciel nowej dynastii. Jego ród prawdopodobnie wywodził się z Protobułgarów panonskich. Był pierwszym władcą noszącym tytuł Chan Subigi.

[edytuj] Polityka zewnętrzna

Dwa lata po rozbiciu kaganatu awarskiego przez Karola Wielkiego, w roku 805 chan Krum podbił pozostałość potężnego niegdyś państwa. W skład państwa bułgarskiego weszły obszerne tereny między Dunajem a Karpatami. Podporządkowani zostali Timoczanie, Abodryci oraz inne plemiona słowiańskie, zamieszkałe na zachód od rzeki Timok. Tym samym Bułgaria i Imperium Franków stali się bezpośrednimi sąsiadami.

Energiczne posunięcia bułgarskiego chana wzbudziły niepokój u jego południowego sąsiada. W roku 807 cesarz Bizantyjczyków Nicefor I Genik wyruszył na wyprawę przeciwko Bułgarom. W połowie drogi był zmuszony zawrócić, gdyż dowiedział się, że w stolicy przygotowywany jest zamach stanu. W międzyczasie chan Krum udzielił pomocy zbuntowanym Słowianom zamieszkującym dolinę rzeki Strymon, rozbił oddział bizantyjski wysłany na odsiecz i przyłączył ich kraj do swojego państwa. W roku 809, po długotrwałym oblężeniu, zdobył kluczową twierdzę bizantyjską - Serdikę (obecnie: Sofia). Z rozkazu chana mury miasta zrównano z ziemią.

Działania wojenne prowadzone przez chana Kruma spowodowały, że w roku 811 cesarz bizantyjski zorganizował kolejną wyprawę - najechał tereny Bułgarów i skierował swe wojska na ich stolicę - Pliskę, pokonawszy napotkane oddziały wroga. Opuszczona przez wojska chana stolica została splądrowana i spalona. Podczas tego zwycięskiego pochodu chan Krum trzykrotnie prosił o pokój, a Nicefor trzykrotnie odmówił. Wówczas, w wąwozie pod Wyrbicą, władca Bułgarów zorganizował zasadzkę. W nocy, z 26 na 27 lipca roku 811, w wyniku stoczonej bitwy powracające wojska cesarskie zostały kompletnie rozbite. Cesarz został pojmany i u stóp chana ścięty. Jego czaszkę okuto srebrem i wykonano z niej puchar. Tym pucharem Krum wzosił toasty podczas uczt ze swoimi słowiańskimi książętami. Ten protobułgarski zwyczaj oparty był na wierzeniu, że pijąc z czaszki pokonanego wroga, przejmuje się jego siły.

Syn Nicefora i współwładca cesarstwa - Staurakios, również brał udział w bitwie. Ciężko rannego strzałą w szyję Staurakiosa uratowali własni żołnierze - przenieśli go w bezpieczne miejsce, a następnie przetransportowali do Adrianopola (obecnie: Edirne). Zgodnie z jego wolą został następnie przewieziony do stolicy - Konstantynopola (obecnie: Stambuł), gdzie zaopiekowali się nim lekarze. Jednak rana nie poddawała się leczeniu. Korzystając z choroby cesarza po władzę sięgnął jego szwagier - kuroplates Michał. Zebrał on wokół siebie grupę ludzi zdecydowanych na zamach stanu. 2 października 811 roku Staurakios został zmuszony do abdykacji. Zmarł niedługo po tym - 11 stycznia 812 r. Nowym cesarzem został Michał I Rangabe.

W roku 812, po nieudanych próbach zawarcia pokoju, działania wojenne pomiędzy Bułgarami i Bizantyjczykami rozgorzały ponownie. Bułgarzy zdobyli ważny port nad morzem Czarnym - Mesembrię (obecnie: Nesebyr) oraz duże obszary w Tracji i Macedonii. W roztrzygającej bitwie pod Wersinikią (22 czerwca 813 roku), niedaleko Adrianopola, wojska cesarza poniosły klęskę. Bunt w stolicy spowodował, że Michał I Rangabe utracił tron na rzecz Leona V Armeńczyka.

Depcząc po piętach wycofujących się Bizantyjczyków, 17 lipca 813 roku wojska Kruma stanęły pod Konstantynopolem. Tu, pod murami miasta, władca Bułgarów zaproponował zawieszenie broni. W takcie trwania rokowań pokojowych miała miejsce nieudana próba schwytania i zabicia bułgarskiego chana. W związku z tym rozmowy zostały przez niego zerwane, a okolice Konstantynopola oraz Trację splądrowano i doszczętnie zniszczono.

Po powrocie, chan rozpoczął przygotowania do nowego najazdu celem oblężenia i ostatecznego zdobycia Konstantynopola. Zimą 813 roku nowa 30-tys. armia bułgarska została wysłana na południe celem nękania przeciwnika. Tymczasem, w trakcie przygotowań do wielkiej kampanii letniej i ku wielkiej radości ogarniętych niepokojem Bizantyjczyków, 13 kwietnia 814 roku chan Krum niespodziewanie zmarł. Prawdziwa przyczyna jego śmierci jest po dziś dzień nieznana. Bizantyjscy kronikarze pisali, że Kruma dosięgła "ręka Boska z powodu wielu grzechów czynionych przeciwko rzymianom". Według jednej z hipotez - miał zawał serca. Według innej - został zamordowany przez własnych bojarów.

Następcą Kruma został jego syn - Omurtag (814 - 831).

[edytuj] Polityka wewnętrzna

Podczas rządów chana Kruma zostało po raz pierwszy spisane powszechnie obowiązujące i dość surowe prawo. Według legendy, chan stworzył je między innymi w oparciu o odpowiedzi jeńców awarskich na zadane im pytanie - co według nich doprowadziło do upadku ich kaganatu. Nowe prawo chroniło własność prywatną i było stosowane na równi w stosunku do każdego obywatela państwa - bez względu na to czy był on Bułgarem czy Słowianinem, biednym czy bogatym. Surowo karano złodziei, krzywoprzysiężców i pijaków. Tym, którzy naruszyli prawo Kruma, m.in. zabierano majątek, odcinano kończyny, karano śmiercią.

W stosunku do podbitych ziem chan stosował politykę przesiedleń. Mieszkańcy zdobytych miast byli przesiedlani w różne zakątki państwa bułgarskiego. Te posunięcia oraz równe i surowe stosowanie prawa przyczyniły się do trwałego zabezpieczenia nowonabytych obszarów oraz stworzyły podstawy do ujednolicenia i zrównania ówczesnych mieszkańców Bułgarii pod względem etnicznym i kulturowym.

Liczne wyprawy wojenne przyczyniły się do pomnożenia bogactw chana i szlachty. Odbudowano zniszczoną najazdem cesarza Nicefora stolicę przy pomocy jeńców oraz ludności z podbitych miast, skąd również sprowadzano elementy architektury.

Krum scentralizował władzę. Podzielił swe państwo na regiony, których zarządców wyznaczał sam chan. Podczas swego krótkiego i burzliwego panowania powiększył terytorium Bułgarii i uczynił z niej siłę, z którą jej potężni sąsiedzi - cesarstwo bizantyjskie i imperium Franków - musieli się liczyć.