Kwas solny
Z Wikipedii
Kwas solny | |||
|
|||
Ogólne informacje | |||
Nazwa systematyczna | kwas chlorowodorowy | ||
Inne nazwy | potocznie: zalzajer, zajzajer | ||
Wzór sumaryczny | HCl | ||
Masa molowa | 36,46 g/mol | ||
Wygląd | przezroczysta ciecz | ||
Identyfikacja | |||
Numer CAS | 7647-01-0 | ||
Właściwości | |||
Gęstość i stan skupienia | 1.18g/cm³ g/cm3 ; | ||
Rozpuszczalność w wodzie | Rozpuszczalny | ||
Temperatura topnienia | -26 °C (247,15 K; roztwór 38%) | ||
Temperatura wrzenia | 48 °C (321,15 K; roztwór 38%) | ||
Kwasowość (pKa) | -8,0 | ||
Lepkość | 1,9 mPa·s (roztwór 31,5%) | ||
Niebezpieczeństwa | |||
Klasyfikacja UE | Treść oznaczeń: C - silnie żrący |
||
NFPA 704 | |||
Temperatura zapłonu | Nie palny | ||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25°C, 1000 hPa) |
Kwas solny, kwas chlorowodorowy (HCl) (pot. zalzajer, zajzajer od niem. Salzsäure) - nieorganiczny związek chemiczny kwas beztlenowy, będącym roztworem chlorowodoru w wodzie. Czasami kwasem solnym nazywa się też roztwór chlorowodoru w innych rozpuszczalnikach polarnych np: w acetonie. Rozcieńczony kwas solny znajduje się w żołądku człowieka i ssaków - umożliwia trawienie białek. Nazwa "kwas solny" pochodzi od dawnej metody jego otrzymywania ze stężonego kwasu siarkowego(VI) i chlorku sodu (kwas z soli).
Spis treści |
[edytuj] Otrzymywanie
Przemysłowa synteza kwasu solnego jest zawsze zintegrowana z innymi procesami chemicznymi. Znaczne ilości kwasu solnego otrzymuje się jako produkt uboczny, poprzez absorpcję chlorowodoru powstającego przy okazji licznych procesów chemicznych.
Głównym źródłem kwasu solnego jest jednak elektroliza chlorku sodu, w wyniku której powstaje wodorotlenek sodu i przy okazji chlor i wodór. Chlor po oczyszczeniu jest mieszany w kontrolowanych warunkach z gazowym wodorem i spontanicznie z nim reaguje z wydzieleniem znacznych ilości ciepła, wg schematu:
- H2 + Cl2 → 2HCl
Otrzymany gazowy chlorowodór jest absorbowany na specjalnych kolumnach w wodzie, w wyniku czego powstaje ok. 15-20% kwas solny, który zatęża się do 36,7%.
[edytuj] Właściwości
Jest jednym z najsilniejszych (w sensie dużego ujemnego pKa) popularnych kwasów nieorganicznych - znacznie silniejszym od kwasu siarkowego czy azotowego, nie ma on jednak własności utleniających i dlatego jego działanie żrące wydaje się pozornie słabsze od kwasów tlenowych. Mocniejsze od niego są tylko kwas chlorowy(VII), kwas bromowodorowy i kwas jodowodorowy, oraz superkwasy. Działaniu stężonego kwasu solnego ulegają m.in. tkaniny, papier oraz skóra.
Chlorowodór rozpuszcza się w wodzie w ilości maksymalnie 36,7% w temperaturze 20°C (w roztworze o stężeniu 36% na jedną cząsteczkę HCL przypada około 3,5 cząsteczek wody) i dlatego nie można uzyskać bardziej stężonego kwasu solnego. Ze wzrostem temperatury maksymalne stężenie chlorowodoru w wodzie dość szybko maleje i dlatego stężony kwas solny wykazuje silną tendencję do uwalniania gazowego chlorowodoru. Tworzy się mgła kwasu solnego wskutek reakcji chlorowodoru z parą wodną z powietrza, tzw. "dymienie". Kwas solny o stężeniu poniżej 30% nie wykazuje już jednak tendencji do dymienia.
Wodny kwas solny jest bezbarwny. Roztwór chlorowodoru w acetonie i eterach posiada ostre, żółte zabarwienie.
Gęstość kwasu solnego w temperaturze pokojowej:
- 10% – 1,050 · 10³ kg/m³
- 20% – 1,075 · 10³ kg/m³
- 30% – 1,155 · 10³ kg/m³.
[edytuj] Znaczenie biologiczne
Kwas solny jest niezwykle istotnym czynnikiem trawiennym większości zwierząt. Jest on wydzielany w żołądku przez specjalne komórki okładzinowe. Zadaniem kwasu solnego w układzie trawiennym jest:
- aktywowanie nieczynnego pepsynogenu,
- warunkowanie kwaśnego środowiska niezbędnego do trawienia białka przez pepsynę,
- powodowanie pęcznienia tkanki łącznej w mięsie,
- koagulacja białka mleka poprzez utrzymywanie w żołądku zakwaszonej kazeiny,
- działanie antyseptyczne, zabijanie drobnoustrojów lub utrudnianie ich rozwoju,
- ochronę niektórych witamin, które łatwo tracą aktywność w środowisku alkalicznym,
- ułatwianie wchłaniania żelaza i wapnia,
- uczestniczenie w regulacji otwierania i zamykania odźwiernika żołądka.
[edytuj] Zastosowanie
Jest jednym z najważniejszych kwasów w przemyśle. Wykorzystuje się go między innymi do oczyszczania powierzchni metali oraz ekstrakcji rud. Ponadto, wraz z kwasem azotowym tworzy wodę królewską, stosowaną m.in. do roztwarzania metali szlachetnych.
[edytuj] Prekursor narkotyków
Kwas solny może być wykorzystywany jako prekursor do produkcji narkotyków, i w związku z tym obrót nim jest w Polsce ograniczony (Dz. U. z 2005 roku Nr 179 poz. 1485). Ze względu na szerokie zastosowania i relatywnie łatwą produkcję tej substancji, przepisy te są jednak często ignorowane lub omijane. Tam, gdzie są egzekwowane, stanowią bardzo poważne utrudnienie dla chemików-amatorów.