Lamarkizm

Z Wikipedii

Lamarkizm - historyczna teoria ewolucji zaproponowana przez francuskiego biologa Jeana Baptiste de Lamarcka.

Spis treści

1 Pierwsza teoria ewolucji
2 Krytyka lamarkizmu
3 Współczesne poglądy
4 Zobacz też
5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Pierwsza teoria ewolucji

Lamarkizm był pierwszą teorią, która otwarcie proponowała mechanizm przemiany jednych form biologicznych w drugie, i łączyła je ze zjawiskiem adaptacji.Pierwszą naukową teorię ewolucji przedstawił w roku 1809 uczony francuski Jan Baptysta Lamarck w dziele „Filozofia zoologii”. Teoria ta nie zdobyła po ogłoszeniu żądanego uznania i została zignorowana przez ogromną większość przyrodników. Lamarck uważał, że zmiany organizmów żywych w trakcie ich rozwoju osobniczego wynikają z dwóch przyczyn:

warunków wewnętrznych, czyli oddziaływania tzw. fluidów wewnętrznych,
warunków zewnętrznych, w jakich znalazły się organizmy.

Podstawowe znaczenie Lamarck przypisywał ruchom „fluidów wewnętrznych”, (czyli tzw. sile życiowej, „czuciu wewnętrznemu”), umożliwiały one bowiem organizmom uzyskiwanie coraz to wyższego stopnia uorganizmowania. „Siła życiowa” spowodował, między innymi, przejście od skrzelodyszności do płucodyszności, od zmiennocieplności po stałocieplność, rozwój układu krwionośnego, nerwowego. Czynniki zewnętrzne miały wpływać jedynie na różnicowanie się organizmów w ramach danego stopnia organizacji. Lamarck sądził, że mechanizm takich zróżnicowań uzależniony jest od „pobudliwości” organizmów. U roślin, które jego zdaniem są niepobudliwe, wpływ warunków zewnętrznych jest bezpośredni i wywołuje zmiany szybciej niż u zwierząt. Natomiast zwierzęta reagują na zmieniające się warunki ich życia przede wszystkim pośrednio – poprzez układ nerwowy. Lamarck sformułował dwa prawa wyjaśniające, w jaki sposób organizmy mogą się drogą pośrednią trwale zmieniać i różnicować:

używanie narządu (zwłaszcza częstsze i dłużej trwające) wzmacnia go stopniowo, rozwija i powiększa, podczas gdy stałe naużywanie osłabia, doprowadza z czasem do jego zaniku
każda cecha osobnika wytworzona i rozwinięta lub zredukowana pod wpływem otoczenia, stałego używania bądź nieużywania określonego narządu, jest dziedziczna.

Według tych założeń stałe używanie lub nieużywanie określonego narządu miało powodować, w odpowiednich warunkach środowiska, rozwój jednych narządów(np. zwiększenie płaszczyzn przednich odnóży u kreta i turkucia podjadka), a redukcję innych(uwstecznienie oczu u kreta). W podobny sposób, zdaniem Lamarcka, powstały długie nogi i szyja u żyraf, a także długie nogi ptaków z rzędu brodzących(bocian, czapla i inne). Nabyte w trakcie życia osobniczego zmiany byłyby więc dziedziczone i utrwalane z pokolenia na pokolenie. Wg Lamarcka żyrafy mają tak długie szyje dlatego, że zmuszone były (przez szczególne warunki zewnętrzne) wyciągać je w celu zrywania liści z wysokich drzew. Z kolei oczy zwierząt żyjących w ciemności zanikły wskutek ich nieużywania. Mniej ważnym czynnikiem miał być według niego bezpośredni wpływ świata zewnętrznego. Wg Lamarcka zmiany w otoczeniu ("le monde ambiant" Geoffroya St. Hilaire'a) działają w sposób pośredni, zmieniając warunki używania narządów.

U podstaw teorii rewolucji Lamarcka leżały odmienne poglądy na temat systemu klasyfikacji. Lamarck tworząc swój system, w przeciwieństwie do Linneusza, wyszedł nie od jednostek najniższych, lecz od kategorii najobszerniejszych i najwyższych w systemie – od poziomów organizacji. W obrębie każdej z takich kategorii wydzielił ściśle ze sobą spokrewnione jednostki niższe: rodzaje i gatunki. Twierdził on, że wskutek powolności zmian ewolucyjnych między poszczególnymi gatunkami nie ma ostrych przejść, a jeżeli takie występują, znaczy to, że formy pośrednie są jeszcze nieznane lub też wyginęły.

Zignorowanie teorii Lamarcka przez większość współczesnych mu przyrodników miało kilka przyczyn. Autor „Filozofii zoologii” nie przedstawił żadnych faktów, które mogłyby przekonać o istnieniu ewolucji. Przyjęty przez niego mechanizm przekształceń ewolucyjnych oparty był na idealistycznej w swej naturze koncepcji ruchów fluidów wewnętrznych oraz dziedziczenia cech nabytych. Zakładając celowość w działaniu „siły życiowej”, poprzez osiągnięcie coraz to wyższych poziomów organizacji w trakcie ewolucji, teoria Lamrcka stała się sprzeczna ze znanymi już wówczas faktami z zakresu paleontologii rozwiniętej przez jego przyjaciela Cuviera. Skamieniałe szczątki zwierząt kopalnych wskazywały bowiem, że w przeszłości wymarły nie tylko organizmy prymitywne, ale także szereg ssaków, zwierząt najdoskonalszych według założeń tej teorii.

[edytuj] Krytyka lamarkizmu

Dziedziczenie cech nabytych było nieudokumentowane i w gruncie rzeczy naiwne, nawet w czasach Lamarcka. Genialne dzieło Lamarcka przeszło prawie bez wpływu na jemu współczesnych. W roku 1830 doszło natomiast do gwałtownego starcia w Akademii Paryskiej pomiędzy Cuvierem a Geoffroy St. Hilairem. Starcie to skończyło się porażką dla teorii dziedziczenia, a klęska była tak zupełna, że teoria ta zniknęła na długi czas prawie całkowicie z pola dyskusji przyrodniczych. Niemal powszechnie zapanowała moda na wiarę w stałość i niezmienność gatunków. Wiele względów złożyło się na to niepowodzenie. Po pierwsze, teoria St. Hilaire'a i Lamarcka była raczej teoretyczną hipotezą, nie opierała się na żadnych badaniach empirycznych. Po drugie, wkradł się w nią błąd zasadniczy, tj. pogląd, że cały świat zwierzęcy tworzy jednolity ciąg następujących po sobie coraz wyżej uorganizowanych istot. Błędom tym przeciwstawił Cuvier zarówno swą powagę jak i obszerną wiedzę. Wiedza ta pozwoliła mu przeprowadzić zręczny dowód, że państwo zwierzęce składa się z wielu grup spokrewnionych zwierząt, tzw. typów.

Spuścizną idei Lamarcka było zaszczepienie idei transmutacji w umysłach przyrodników, sama teoria pozostała rodzajem enfant terrible nauki. Poglądy zbliżone do idei Lamarcka były też wyrażane przez dziada Karola Darwina, Erasmusa. Należy zwrócić uwagę, że idea dziedziczności cech nabytych była rozpowszechniona wśród przyrodników XIX wieku. Powoływał się na nią również sam Darwin.

[edytuj] Współczesne poglądy

Dziedziczenie korzystnych cech nabytych byłoby niewątpliwie przystosowawcze, wyobraźmy sobie na przykład korzyści płynące z dziedzicznej pamięci immunologicznej. Najbliższe dziedziczeniu cech nabytych są niektóre zjawiska epigenetyczne, takie jak odziedziczalne efekty intereferencji RNA. Niemniej jednak, jak dotąd mechanizm odpowiadający bona fide dziedziczeniu cech nabytych w rozumieniu wczesnych biologów nie został odkryty. Pewne eksperymenty z odpowiedzią na stres środowiskowy u bakterii dają wyniki łudząco podobne do przewidywań lamarckizmu, wynikają one jednak z włączenia genów mutatorowych, zwiększając radykalnie zróżnicowanie, a tym samym przyspieszając mechanizm doboru.

Formą dziedziczenia cech nabytych, a tym samym, podatną na ewolucję zbliżoną do idei Lamarcka jest dziedziczenie kulturowe.