Melchior Wańkowicz

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy polskiego pisarza i dziennikarza. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Wańkowicz jako korespondent wojenny II Korpusu

Nagrobek Melchiora Wańkowicza na Cmentarzu Powązkowskim, Warszawa, 30 lipca 2006 r.

Melchior Wańkowicz, pseud. Jerzy Łużyc (ur. 10 stycznia 1892 w Kałużycach na Mińszczyźnie, zm. 10 września 1974 w Warszawie) – polski pisarz, dziennikarz, reportażysta i publicysta.

[edytuj] Życiorys

Absolwent LO im. Jana Zamoyskiego w Warszawie. Studiował prawo na UJ, które ukończył w Warszawie w 1922 roku. Był podoficerem Związku Strzeleckiego. Pseudonimu Jerzy Łużyc używał w 1909 roku, a także później, drukując we własnym wydawnictwie "Rój". W Bukareszcie, gdzie przebywał od września 1939 roku do końca 1940 r., wydał jako Jerzy Łużyc książkę Te pierwsze walki.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej herbu Lis odm. W 1916 r. poślubił Zofię z Małagowskich. W 1917 r. wstąpił do I Korpusu Polskiego w Rosji. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

Założyciel i współwłaściciel wydawnictwa "Rój". W latach 1939-1958 na emigracji, 1943-1946 jako korespondent wojenny brał udział m.in. w walkach o Monte Cassino. W latach 1949-1959 w USA, wrócił potem do kraju. W związku z Listem 34 w r. 1964 aresztowany pod zarzutem współpracy z RWE, spędził pięć tygodni w więzieniu. W procesie przeciwko niemu zeznawał Kazimierz Koźniewski, niegdyś narzeczony córki Wańkowicza wieloletni przyjaciel domu, przez 45 lat współpracujący z Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego i Służbą Bezpieczeństwa. Wańkowicz otrzymał wyrok dwóch lat więzienia. Władze totalitarne liczyły na prośbę Wańkowicza o ułaskawienie, ten jednak stawił się do odbywania kary. W konsekwencji najpierw wstrzymano wykonanie wyroku , a później zawieszono wykonanie kary.

Jego córka Krystyna zginęła jako sanitariuszka w batalionie "Parasol" AK podczas powstania warszawskiego. Druga, młodsza córka, Marta po wojnie została w USA.

Już w latach szkolnych siedział w więzieniu za działalność konspiracyjną. W 1909 r. założył konspiracyjne pismo Wici, drukowane w nakładzie dwóch tysięcy egzemplarzy, w którym zadebiutował jako Jerzy Łużyc. W czasie I wojny światowej skazany na rozstrzelanie. Przed II wojną światową oskarżany przez piłsudczyków o sympatie endeckie i odwrotnie. Za jego największe dzieło uznaje się trzytomową monografię Bitwa o Monte Cassino, w której złożył hołd żołnierzom generała Andersa. Wydawana wiele razy w PRL, książka zawsze była cenzurowana. Od 1990 roku ukazuje się w pełnej wersji.

Ważniejsze dzieła to: Tworzywo, Opierzona rewolucja, Szczenięce lata, Na tropach Smętka, Ziele na kraterze, Bitwa o Monte Cassino, Hubalczycy, Westerplatte, Karafka la Fontaine'a.

[edytuj] Dzieła

Anoda-katoda
Bitwa o Monte Cassino (t. 1-3 1945-47)
C.O.P – ognisko siły (1938)
Czerwień i Amarant
De profundis
Drogą do Urzędowa (1955)
Dwie prawdy (połączone w jednym wydaniu dwie rzeczy: "Hubalczycy" i "Westerplatte")
Dzieje rodziny Korzeniewskich
Hubalczycy (1959)
Karafka La Fontaine'a (t. 1 1972, t. 2 pośm. 1980)
Kaźń Mikołaja II
Klub trzeciego miejsca (1949)
Kundlizm (1947)
Monte Cassino (skróc. wyd. krajowe Bitwy o Monte Cassino, 1957)
Na tropach Smętka (1936)
Od Stołpców po Kair (1969)
Opierzona rewolucja (1934)
Polacy i Ameryka
Prosto od krowy (1965)
Przez cztery klimaty 1912-1972 (1972)
Reportaże zagraniczne
Strzępy epopei
Szczenięce lata (1934)
Szkice spod Monte Cassino (1969)
Szpital w Cichiniczach (1925)
Sztafeta (1939)
Tędy i owędy (1961)
Tworzywo (Nowy Jork 1954, wyd. kraj. 1960)
W kościołach Meksyku (1927)
W ślady Kolumba (cz. 1 Atlantyk-Pacyfik 1967, cz. 2 Królik i oceany 1968, cz. 3 W pępku Ameryki 1969)
Walczący Gryf (1964)
Westerplatte (1959)
Wojna i pióro (1974)
Wrzesień żagwiący (1947)
Ziele na kraterze (1951, wyd. krajowe 1957)
Zupa na gwoździu (1967, wyd. 3 pt. Zupa na gwoździu – doprawiona 1972)

Pod redakcją Aleksandry Ziółkowskiej-Boehm:

Dzieła emigracyjne i Dzieła powojenne Melchiora Wańkowicza
Korespondencja Krystyny i Melchiora Wańkowiczów (1993)
Korespondencja Jerzy Giedroyć-Melchior Wańkowicz (2000)
King i Królik. Korespondencja Zofii i Melchiora Wańkowiczów, 2 tomy (2004)

[edytuj] Zobacz też

Aleksandra Ziółkowska (inna pisownia Aleksandra Ziolkowska-Boehm) – asystentka pisarza, której zadedykował drugi tom Karafki La Fontaine'a i zapisał w testamencie swoje archiwum; autorka książek o, m.in., Melchiorze Wańkowiczu, jak: "Blisko Wańkowicza", "Na tropach Wankowicza", "Proces 1964 roku Melchiora Wankowicza".
Zofia Romanowiczowa – asystentka pisarza przy pisaniu Monte Cassino we Włoszech. Po wojnie zamieszkała w Paryżu. Poświęciła pisarzowi książkę Sono felice.
Krzysztof Kąkolewski – autor książki – zapisu rozmów z pisarzem Wańkowicz krzepi.
Mieczysław Kurzyna – autor książki O Wańkowiczu nie wszystko.
Wyższa Szkoła Dziennikarska im. M. Wańkowicza