Mikołaj Zieleński

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Mikołaj Zieleński (ok. 1550 - ok. 1616), kompozytor, który tworzył na przełomie XVI i XVII wieku.

Spis treści 1 Życie 2 Twórczość 3 Kompletny spis utworów 3.1 Offertoria totius anni 3.2 Communiones totius anni 3.2.1 Pseudomonodie na jeden głos 3.2.2 na dwa głosy solowe 3.2.3 Glosy alternatywne 3.2.4 Tricinia 3.2.5 Motety 3.2.6 Pięciogłosowe kompozycje 3.2.7 Sześciogłosowe kompozycje 4 Linki zewnętrzne 4.1 Przypis

[edytuj] Życie

O jego życiu niewiele wiadomo; jego imię pojawia się głównie z wydanych w Wenecji w roku 1611 zbiorów Offertoria totius anni i Communiones totius anni, a o jego życiu wiemy tyle tylko, ile sam zaznaczył we wstępie do zbioru. Wiadomo że był kompozytorem, organistą i kapelmistrzem na dworze prymasa Polski Wojciecha Baranowskiego w Łowiczu^[1]. Szymon Starowolski, XVII-wieczny historyk relacjonuje (w Scriptorum polonicorum hekatonas), że Zieleński przez pewien czas studiował w Rzymie - co jest dość prawdopodobne ze względu na wpływy włoskie twórczości kompozytora.

Nowe badania akt Kapituły Płockiej (Acta Capituleni Plocensis) dowodzą, że Zieleński otrzymał od swego chlebodawcy jakieś pola we wsi Gromino, które zostały nadane: Nicolao a Warka Zielenski Musico et uxori eius. Oznacza to, że: Zieleński był osobą świecką, ponadto iż miał żonę, a oprócz tego, że pochodził z Warki. Zapis ten pochodzi z roku 1604. Równocześnie jest ten zapis dowodem wcześniejszego zatrudnienia Zieleńskiego u ówczesnego biskupa płockiego - Baranowskiego. W świetle tego odkrycia prawdopodobna staje się hipoteza W. Malinowskiego o wcześniejszym już związku Baranowskiego ze swoim muzykiem. Drugi zapis z tegoż samego roku wymienia Zieleńskiego jako muzyka - członka Kapituły Płockiej, mimo ze już był na służbach Baranowskiego: in honorii Nicolae Zielenski a Warka Organarii. Zapis ten poświadcza ponadto profesję organistowską Zieleńskiego.

Notatka Starowolskiego pochodząca z 1625 roku wymienia wprawdzie Zieleńskiego jako jednego z polskich muzyków studiujących w Rzymie - nie mówi niestety nic o czasie, w którym miał w Rzymie przebywać ani jak się tam dostał. Wydanie jego utworów w Wenecji (Jacobus Vincentius 1611) zostało umożliwione dzięki wsparciu Prymasa, uwarunkowane zostało najprawdopodobniej chęcią zabłyśnięcia Baranowskiego - znanego we Włoszech dostojnika kościoła polskiego - jako mecenasa sztuki. Kiedy jednak Zieleński się urodził, gdzie i kiedy umarł, albo co robił po śmierci Baranowskiego w roku 1615 - i po rozwiązaniu jego nadwornej kapeli – nie wiadomo. Podobnie niemożliwym jest utworzenie chronologii jego dzieła. Tak samo nie sposób odpowiedzieć, czy chodzi tutaj tylko o jakiś wyjątek z jego twórczości, specjalnie skomponowane kompozycje czy też jakieś opus finitum.

[edytuj] Twórczość

Wykorzystywał zarówno zdobycze polifonii renesansowej, jak i wczesnobarokową monodię akompaniowaną. Swe utwory stylizował na kompozytorach weneckich, w których charakterystyczne było wykorzystywanie efektów przestrzennych i echa.

Jego wszystkie znane kompozycje wydane są w Wenecji w 1611 w zbiorach Offertoria totius anni i Communiones totius anni w drukarni Jacoba Vincentiusa, zawierającym 113 utworów na cały rok kościelny; oprócz offertoriów i komunii znajdują się tam także antyfony, psalmy, responsoria, motety, pieśni i fantazje instrumentalne.

• Offertoria totius anni - zawierają 56 utworów w stylu polichóralnym, kompozycje siedmio- lub ośmiogłosowe na dwa chóry z towarzyszeniem organów. W tym zbiorze znajduje się także Magnificat (pierwszy zachowany polski utwór dwunastogłosowy na trzy chóry czterogłosowe).
• Communiones totius anni - zawierają utwory solowe, jak i duety, tercety, oraz komunie cztero- i pięciogłosowe z towarzyszeniem organów, ale także innych instrumentów, jak skrzypce, puzony.

Do jego dzieł zawartych w zbiorze należą m.in.:

• Laetentur coeli
• O gloriosa Domina
• Viderunt omnes fines terrae
• Vox in Rama
• Magnificat - najbardziej rozwinięty - trzychórowy - utwór kompozytora

[edytuj] Kompletny spis utworów

[edytuj] Offertoria totius anni

Symphoniae sacrae

1. Laetentur caeli (In Prima Missa Nativitatis Domini)

2. Deus firmavit (In Secunda Missa Nativitatis Domini)

3. Tui sunt caeli (In Tertia Missa Nativitatis Domini)

4. Elegerunt Apostoli (In festo S. Stephani Protomartyris)

5. Iustus ut palma florebit (In festo S. Ioannis Apostoli et Evangelistae)

6. Anima nostra (In festo SS. Innocentium)

7. Inveni David (In festo S. Sylvestri Papae)

8. Reges Tharsis (In Epiphania Domini et per totam Octavam)

9. Desiderium animae eius (In festo S. Antonii Abbatis)

10. Tu es Petrus (In festo Cathedrae S. Petri)

11. Laetamini in Domino (Commune plurimorum Martyrum)

12. Mihi autem nimis (In festo S. Andreae Apostoli)

13. Diffusa est gratia (In festo Purificationis BMV)

14. Constitues eos (In festo S. Matthiae Apostoli)

15. Veritas mea (Commune Sanctorum)

16. Ave Maria (In festo Annuntiationis BMV)

17. Terra tremuit (In Dominica Resurrectionis)

18. Angelus Domini (Feria secunda Paschae)

19. Intonuit de caelo Dominus (Feria tertia Paschae)

20. Confitebuntur caeli (In festo SS. Philippi et Iacobi Apostolorum)

21. Dextera Domini (In festo Sancte Crucis)

22. Posuisti domine (In festo S. Matthiae Apostoli et Evangelistae)

23. Ascendit Deus (In festo Ascensionis Domini)

24. Confirma hoc Deus (In festo Pentecostes)

25. Portas Caeli (Feria tertia Pentecostes)

26. Benedictus sit Deus (In festo Sanctissimae Trinitatis)

27. Sacerdotis Domini (In festo Corporis Christi)

28. Mirabilis Deus (In Communi plurimorum Martyrum extra tempus Paschae)

29. Gloriabuntur in te omnes (In festo SS. Joannis et Pauli Martyrum)

30. Beata es Virgo Maria (In festo Visitationis, Nativitatis, Praesentationis et Conceptionis BMV)

31. Filiae Regum (In festo S. Mariae Magdalenae)

32. In omnem terram (In festo S. Iacobi Apostoli)

33. Gloria et divitate (In festo Transfigurationis Domini)

34. Confessio et pulchritudo (In festo S. Laurentii Martyris)

35. Assumpta est Maria (In festo Assumptionis BMV)

36. In virtute tua Domine (In festo Decollationis S. Ioannis Baptistae)

37. Pritegae Domine (In festo Exaltationis Sanctae Crucis)

38. Stetit Angelus (In festo Dedicationis Basilicae S. Michaelis Archangeli)

39. Iustorum animae (In festo Omnium Sanctorum)

40. Domine Deus in simplicate cordis mei (In festo Dedicationis Ecclesiae)

41. Afferentur Regi (Commune Virginum)

42. Gloria et honore (In festo S. Ignatii Episcopi et Martyris)

43. Laetentur omnes (In festo S. Nicolai de Tolentino)

44. Felix namque (A Nativitate Domini usque ad Purificationem BMV)

45. Factus est repente (Communio in festo Pentecostes)

46. Tanto tempore (Communio in festo SS Philippi et Iacobi Apostolorum)

47. Assumpsit Iesus Petrum (Motetto de Transfiguratione Domini)

48. Per merita S. Adalberti (Motetto de S. Adalberto)

49. Ortus de Polonia Stanislaus (Motetto de S. Stanislao)

50. Igneum Ignatii iubar (Motetto de S. Ignatio)

51. Estuet puris (Secunda pars)

52. Salve festa dies (Motetto de S. Spiritu)

53. Spiritus Sancti gratia (Motetto de S. Spiritu)

54. Fulget in Choro Virginum (Motetto de S. Dominico)

55. Domine ad adiuvandum (Deus in adiutorium)

56. Magnificat anima mea Dominum (Magnificat)

[edytuj] Communiones totius anni

[edytuj] Pseudomonodie na jeden głos

1. [1] In splendoribus Sanctorum (In Prima Missa Nativitatis Domini)

   [Utwór w dwóch wersjach. Głosy alternatywne znajdują się w Comm. 25].

2. [2] Video caelos apertos (In festo S. Stephani)
3. [3] Exijt sermo inter fratres (In festo S. Ioannis Apostoli et Evangelistae)
4. [4] Responsum accepit (In festo purificatiois BMV) [Utwór w dwóch wersjach. Głosy alternatywne znajdują się w Comm. Nr. 26].
5. [5] Si consurrexistis cum Christo (Feria tertia Resurrectionis Domini)
6. [6] Confundantur superbi (In festo S. Catheriane Virginis et Martyris)
7. [7] Venite post me (In festo S. Andreae Apostoli)
8. [8] Semel iuravi (In festo S. Nicolai Episcopi et Confessoris)
9. [9] Principes persecuti (In festo S. Luciae Virginis et Martyris)
10. [10] Amen dico vobis (Dominica post Pentecostes vigesimatertia, 4. 5. 6. 7. 8.)
11. [11] Mirabuntur omnes (Dominica tertia, quarta, quinta, et sexta post Epiphaniam)
12. [12] Introibo ad altare Dei (Dominica in Sexagesima)
13. [13] Illumina faciem tuam (Dominica in Septuagesima)
14. [14] Gustate et videte (Dominica octacva post Pentecostes)
15. [15] Qui manducat meam carnem (Dominica nona post Pentecostes)

[edytuj] na dwa głosy solowe

16. [16] Tu es Petrus (In festo Cathedrae S. Petri)

17. [17] Amen dico vobis quod vos (In Conversione S. Pauli Apostoli)

18. [18] Ecce Virgo concipiet (In festo Annuntiationis BMV)

19. [zwei Alternativstimmen zur der Motette Psallite Domino, Communiounes Nr. 48]

20. [19] Spiritus qui Patre procedit (Feria tertia Pentecostes)

21. [20] Qui mihi ministrat (In festo S. Laurentii martyris)

22. [21] Beata viscera (In festo Conceptionis BMV)

[Utwór w dwóch wersjach. Glosy alternatywne znajdują się w Comm. Nr. 27]

23. [22] Mitte manum tuam (In festo S. Thomae Apostoli)

24. [23] Fantasia [Utwór na dwa instrumenty dęte lub smyczkowe oraz organy]

[edytuj] Glosy alternatywne

25. [dwa głosy alternatywne dla Pseudomonodii In splendoribus Sanctorum, Communiones Nr. 1]

26. [trzy głosy alternatywne dla Pseudomonodii Responsum accepit, Communiones Nr. 4]

27. [trzy głosy alternatywne dla Pseudomonodii Beata viscera, Communiones Nr. 22]

[edytuj] Tricinia

28. [24] Feci iudicum (In festo S. Mariae Magdalenae)

29. [25] Visionem quam vidistis (In festo Transfigurationis Domini)

30. [26] Beatus servus (In festo S. Martini Episcopi et Confessoris)

31. [27] Fantasia [Utwór na dwa instrumenty dęte lub smyczkowe oraz Oorgany]

32. [28] Fantasia [Utwór na dwa instrumenty dęte lub smyczkowe oraz Organy]

[edytuj] Motety

33. [29] Domus mea (In festo dedicationis Ecclesiae)

34. [30] Viderunt omnes fines terrae (In tertia Missa Nativitatis Domini) [Utwór w dwu wersjach; patrz Nr. 35]

35. Viderunt omnes fines terrae (Alio modo simpliciter) ["prosta" wersja Nr. 34]

36. [31] Vox in Rama (In festo SS. Innocentium)

37. [32] Vos secuti estis me (In festo S. Matthiae Apostoli)

38. [33] Pascha nostrum (In festo Paschae) [Utwór w dwu wersjach; patrz Nr. 39]

39. Pascha nostrum (Alio modo simpliciter) [„prosta“ wersia Nr. 38]

40. [34] Per signum Crucis (In festo Inventionis Sanctae Crucis)

41. [35] Quotiescumque (In festo Corporis Christi)

42. [36] Beati mundo corde (In festo Omnium Sanctorum)

43. [37] Adoramus te Christe (Motetto de Sancta Cruce)

[edytuj] Pięciogłosowe kompozycje

44. [38] Haec dies (Motetto in festo Paschae cum resolutione) [Utwór w dwu wersjach; "prosta" wersja nr 45]

45. Haec dies (Alio modo simpliciter) [„prosta“ wersia Nr. 44]

46. [39] Surrexit Dominus (Feria secunda Paschae)

47. [40] Ego sum Pastor bonus (In festo S. Stanislai)

48. [41] Psallite Domino [In Ascensione Domini) [Utwór w dwu wersjach; głosy alternatywne w Communio nr 19]

49. [42] Benedicimus Deum caeli (In festo Sanctissimae Trinitatis)

50. [43] Spiritus Sanctus docebit (Feria secunda Pentecostes cum resolutione) [Utwór w dwu wersjach; patrz nr 51]

51. Spiritus Sanctus docebit (Alio modo simpliciter) [„prota“ wersja nr 50]

52. [44] Tu puer Propheta (In festo S. Ioannis Baptistae)

53. [45] Optimam partem (In Assumptione BMV)

54. [46] Levavi oculos meos (Motetto)

55. [47] Domine Deus meus in te speravi (Motetto)

56. [48] O gloriosa Domina (Motetto)

57. [49] In monte Oliveti (Motetto)

58. [50] Benedicte Deum (Motetto)

59. [51] Ipsum benedicte (Secunda pars)

[edytuj] Sześciogłosowe kompozycje

60. [52] Vidimus stellam eius (In Epiphania Domini)

61. [53] Laetabitur iustus (In festo S. Adalberti Episcopi et Martyris)

62. [54] Magna est gloria eius (In festo S. Matthaei Apostoli et Evangelistae) [Utwór w dwu wersjach; patrz nr 63]

63. Magna est gloria eius (Alio modo simpliciter) [„prosta“ wersja nr 62]

64. [55] Benedicte omnes Angeli (In festo Dedicationis S. Michaelis Archangeli)

65. [56] Gaudete iusti in Domino (In Festo SS. Tyburtii, Valeriani et Maximi martyrum)

66. [57] Cantere (Motetto)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Spis wszystkich utworów kompozytora (en)
• Spis utworów na jedynej dostępnej monograficznej płycie CD kompozytora - wyk. Camerata Silesia, Concerto Polacco z towarzyszeniem Warszawskiego Zespołu Puzonów Barokowych; wyd. MUSICON MCD 020; do pobrania fragment Magnificatu (Tu - możliwość zamówienia płyty)
• Recenzja niedostępnej już płyty monograficznej - wyd. Olympia, OCD 321
• Spis utworów Zieleńskiego na innej, trudno dostępnej płycie (fr) - wyk. Bornus Consort,

ACCORD 202662.

[edytuj] Przypis

1. ↑ Co prawda brak potwierdzenia, że przebywał w tym mieście, ale siedzibę swoją miał tam Baranowski, a więc najprawdopodobniej i Zieleński tam przebywał.

 To jest tylko zalążek artykułu biograficznego związanego z muzyką i Polską. Jeśli możesz, rozbuduj go.