Muzeum Śląskie w Katowicach
Z Wikipedii
Muzeum Śląskie w Katowicach zostało powołane do życia uchwałą Sejmu Śląskiego z 23 stycznia 1929 i działało do wybuchu wojny w 1939. Ponownie otwarte w 1984, w 2006 wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów.
Najważniejsze eksponaty muzeum prezentowane są na stałej wystawie "Galeria Malarstwa Polskiego", znajdują się tam prace m.in: Józefa Chełmońskiego, Artura Grottgera, Tadeusza Makowskiego, Jacka Malczewskiego, Jana Matejki, Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego.
Muzeum Śląskie prowadzi badania:
- archeologiczne
- historyczne
- etnograficzne
- oraz z dziedziny historii sztuki, związane głównie z regionem.
Spis treści |
[edytuj] Historia Muzeum Śląskiego
Historia Muzeum Śląskiego w Katowicach rozpoczęła się w 1924 roku, kiedy powołano Towarzystwo Muzeum Ziemi Śląskiej. Jego zadaniem było gromadzenie pamiątek kultury materialnej i duchowej wytworzonych na Śląsku. Formalnie, ustawą Sejmu Śląskiego, Muzeum Śląskie powołano 23 stycznia 1929 roku. Zabytki były wówczas eksponowane w gmachu Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego. Równocześnie wznoszono bardzo nowoczesny gmach muzealny zaprojektowany przez katowickiego architekta Karola Schayera. Niestety w czasie II wojny światowej budynek, jako symbol polskości, został zrównany z ziemią (obecnie w jego miejscu mieści się Dom Związków Zawodowych). Zniszczeniu oraz grabieży uległa także znaczna część zbiorów. Całość zbiorów została w październiku 1939 roku przewieziona do niemieckiego Oberschlesisches Landesmuseum (obecnie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu). Jedynie część bogatych kolekcji przetrwała chaos ewakuacji w głąb Śląska (1944-1945) oraz zniszczenia i grabieże, jakie miały miejsce w Bytomiu w pierwszych miesiącach 1945 roku.
Potrzeba odbudowy Muzeum Śląskiego pojawiła się tuż po zakończeniu wojny. W 1945 roku władze wojewódzkie zdecydowały o restytucji Muzeum Śląskiego w gmachu byłego muzeum niemieckiego w Bytomiu. W 1950 roku Muzeum to upaństwowiono i przemianowano na Muzeum Górnośląskie, zaś nazwę Muzeum Śląskie przydzielono czołowemu muzeum na Śląsku we Wrocławiu (obecne Muzeum Narodowe we Wrocławiu). Brak środków finansowych był wieloletnim hamulcem odbudowy Muzeum w Katowicach. Wobec braku placówki muzealnej w stolicy województwa utworzono Muzeum Historii Katowic, które miało zapełnić istniejącą lukę na mapie kulturalnej Katowic.
[edytuj] Restauracja
Restytucja Muzeum miała miejsce w grudniu 1984 roku. Na tymczasową siedzibę wybrano budynek dawnego hotelu "Grand Hotelu" z przełomu XIX i XX wieku, przy Al. Korfantego (dawniej Al. Armii Czerwonej 3). Pracowano początkowo w jednym pokoju na III piętrze. Kilka lat trwała adaptacja poszczególnych pomieszczeń - ostatnie sale ekspozycyjne otwarto w 1992 roku. Plany budowy nowego gmachu Muzeum Śląskiego po licznych perturbacjach skoncentrowały się obecnie na terenie dawnej Kopalni Węgla Kamiennego Katowice Do tego celu zostaną również zaadoptowane w części dawne budynki kopalni. Odpowiednie projekty są dopiero w fazie przygotowań (2005 r.).
W ciągu ostatnich 20 lat w Muzeum Śląskim w Katowicach zgromadzono ponad 75 tys. eksponatów. Najcenniejsza kolekcja to odzyskana z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu Galeria Malarstwa Polskiego (233 obrazy) z przełomu XIX i XX wieku (większość przedwojennych kolekcji katowickich znajduje się nadal w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu). Poszczególne działy merytoryczne (archeologii, etnografii, historii, naukowo - oświatowy, sztuki oraz sztuki nieprofesjonalnej) także odział Muzeum Śląskiego - Centrum Scenografii Polskiej, przygotowują rocznie nawet do 30 wystaw. Łącznie, w ciągu ostatnich 20 lat, zorganizowano ponad 500 ekspozycji z czego nagrodzono 27. Pracowało w muzeum prawie 350 osób, z tego w chwili obecnej - 105. Ważną sferą działalności muzeum jest także edytorstwo. Oprócz folderów i katalogów towarzyszących wystawom, muzeum wydaje publikacje naukowe i popularnonaukowe w postaci monografii oraz serii wydawniczych. Rok 2004 był dla Muzeum Śląskiego datą szczególną. Instytucja obchodziła Jubileusz 80-lecia początków, 75-lecia powołania przez Sejm Śląski oraz 20-lecia restytucji. Uroczystość jubileuszowa miała miejsce 29 listopada. W 2004 roku Muzeum Śląskie zostało wyróżnione Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla województwa śląskiego. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 14 grudnia w Operze Śląskiej w Bytomiu. To samo wyróżnienie przyznano również Dyrektorowi Muzeum Śląskiego dr Lechowi Szarańcowi.
[edytuj] Budowa nowego gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach
Budowa nowego gmachu Muzeum Śląskiego jest jedną z priorytetowych spraw województwa śląskiego. Już w dwa lata po restytucji muzeum, w 1986 roku, ogłoszono i rozstrzygnięto ogólnopolski konkurs realizacyjny SARP na budynek nowego gmachu. Laureatem konkursu został warszawski architekt Jan Fiszer, który przygotował odpowiedni projekt. Inwestycja została jednak na kilka lat wstrzymana z braku funduszy.
Pod koniec 1999 roku powołano Komitet Budowy Nowego Gmachu Muzeum Śląskiego, który wkrótce potem zatwierdził zaktualizowany, tzn. pomniejszony o 30%, projekt Jana Fiszera. Plan zyskał uznanie środowisk twórczych i naukowych. W październiku 2002 roku Muzeum Śląskie w Katowicach otrzymało od miasta Katowice darowiznę w postaci działki o powierzchni 5,5 ha zlokalizowanej w rejonie ulic Wita Stwosza, Ceglanej, Tadeusza Kościuszki, alei Górnośląskiej, pod budowę nowego gmachu.
Jednak pod koniec 2003 roku pojawił się pomysł, aby nowy gmach muzeum powstał na terenach byłej kopalni „Katowice”. Pomysł jest o tyle ciekawy, iż zakłada adaptację części zabytkowych po kopalnianych budynków, jak również fakt, iż kopalnia jest zlokalizowana w centrum Katowic.
15 czerwca 2007 został zakończony konkurs architektoniczny na budowę nowego gmachu Muzeum Śląskiego. I nagrodę w wysokości 100 tys. zł zdobył: Riegler Riewe Architekten z Grazu w Austrii. Projekt przewiduje umieszczenie zbiorów muzealnych pod ziemią, a stara wieża górnicza będzie wieżą widokową. Do końca czerwca 2009 tworzony ma być projekt budowlany i dokumentacja wykonawcza. Prace budowlane ruszą w kwietniu 2010 i potrwają dokładnie 2 lata. Budowa ma być finansowana głównie ze środków unijnych. Całkowity koszt wyniesie 214 mln. zł.[1]
Kalendarium ostatnich wydarzeń:
- 6 sierpnia 2004 roku podpisano wstępne porozumienie pomiędzy województwem śląskim, miastem Katowice, Katowickim Holdingiem Węglowym S.A., Spółką Restrukturyzacji Kopalń S.A. oraz Muzeum Śląskim w Katowicach. Porozumienie dotyczyło podjęcia wspólnych działań zmierzających do powstania nowego gmachu Muzeum w rejonie KWK ”Katowice”. W szczególności za priorytetowe uznano przygotowanie odpowiedniej nieruchomości na nowe muzeum, przez co rozumie się m.in. przeniesienie praw własności terenu w rejonie KWK „Katowice” z Katowickiego Holdingu Węglowego S.A na rzecz Województwa Śląskiego, w zamian za działkę położoną w rejonie ulicy Ceglanej, wcześniej przeznaczoną na budowę nowego gmachu. Miasto Katowice zapewniło z kolei, iż przygotuje niezbędne warunki prawne i planistyczne wymagane przy tym przedsięwzięciu. Te postanowienia znalazły swoje odzwierciedlenie w porozumieniu podpisanym 26 października. KHW S.A. oraz Muzeum Śląskie orzekły w nim, iż dokonują zamiany wyżej wspomnianych działek. Z kolei Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. zobowiązała się w terminie do 30 czerwca 2005 roku, wyburzyć 3 obiekty na terenie byłej KWK „Katowice” – Kotłowni IV, Kotłowni V i Łaźni 1000. Do końca 2005 roku wykona zaś badania geologiczne i geofizyczne terenu oraz z zlikwiduje skutki płytkiej eksploatacji. Akt notarialny dotyczący zamiany działek podpisano 30 grudnia 2004 roku.
- 5 listopada 2004 w siedzibie Muzeum Śląskiego, prof. Andrzej Rottermund - dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie, poprowadził wykład poświęcony wizji budowy nowego gmachu muzeum. Profesor przedstawił najnowsze światowe tendencje w projektowaniu muzeów oraz w muzealnictwie
- 16 listopada 2004 w Bibliotece Śląskiej w Katowicach przedstawiono wizję programowo-użytkową Muzeum Śląskiego na terenie nowej lokalizacji
- 8 grudnia 2004 w Urzędzie Marszałkowskim, dyrektor Muzeum Śląskiego dr Lech Szaraniec szczegółowo przedstawił tzw. „Program użytkowy do wykorzystania przy adaptacji obiektów poprzemysłowych byłej kopalni „Katowice” i projektowaniu zespołu pawilonów nowego gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach”. Koreferaty przygotowali prof. dr hab. Zdzisław Żygulski jun, dr hab. Ryszard Skowron, dr Maria Popczyk, Leszek Jodliński, prof. dr hab. M. Fabiański oraz dr inż. arch. Tomasz Taczewski.
- 31 marca 2005 w gmachu Sejmu Śląskiego ze studentami Politechniki Śląskiej w Gliwicach i Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach spotkał się Michał Czarski - marszałek województwa śląskiego. Podczas spotkana studenci przedstawili cztery bardzo ciekawe wizje architektonicznego i przestrzennego zagospodarowania terenu byłej KWK „Katowice”. Zaprezentowane projekty wkrótce zostaną wydane w formie publikacji książkowej.
- 16 czerwca 2005 w sali Miejskiego Domu Kultury w Katowicach – Bogucicach odbyło się symboliczne przekazanie terenów byłej KWK „Katowice” Muzeum Śląskiemu. Podczas „Ostatniej szychty” bogucickiej braci górniczej, jak nazwano uroczystość, weterani kopalni wraz z pracownikami Muzeum Śląskiego opowiedzieli o skomplikowanych losach obu instytucji. Przedstawicielom muzeum wręczono górnicze szpady, a na zakończenie wieczoru swój program zaprezentowały miejscowe grupy folklorystyczne. Uroczystość zorganizowano w ramach XV Festynu Bogucickiego, który odbył się w dniach od 16 do 19 czerwca w Parku Miejskim w Katowicach Bogucicach. Dla upamiętnienia uroczystości Poczta Polska w Katowicach wydała stempel i pocztówkę okolicznościową.
- 30 czerwca 2005 Zarząd Województwa Śląskiego ogłosił „Konkurs na wykonanie koncepcji funkcjonalnej i przestrzennej Nowego Muzeum Śląskiego”. Na potrzeby nowej siedziby Muzeum Śląskiego zostaną zaadaptowane niektóre zabudowania byłej KWK „Katowice” pochodzące z przełomu XIX i XX wieku, w tym szyb „Bartosz”. Będzie można w nich zobaczyć m.in. kopalniane maszyny i urządzenia. Natomiast nowe pawilony muzealne mają umożliwić eksponowanie i magazynowanie bardzo licznych zbiorów placówki gromadzonych przez poszczególne działy muzeum od momentu restytucji (jest to ponad 75 tys. eksponatów).
[edytuj] Działalność Komercyjna
Muzeum Śląskie w Katowicach poza swoją działalnością statutową, mającą na celu ochronę i propagowanie dziedzictwa kulturowego, prowadzi działania o charakterze komercyjnym. środki uzyskane z tej działalności pomagają wesprzeć budżet instytucji, a tym samym pozwalają utrzymać na odpowiednim poziomie jej działalność wystawienniczą, wydawniczą, naukową i edukacyjną (zgodnie z artykułem 9 Ustawy o muzeach z dn. 21 listopada 1996r. - Dz.U. z 1997r. Nr 5, poz. 24). W ofercie muzeum znajdują się usługi heraldyczne (rekonstrukcja herbów miast i herbów rodowych na podst. danych historycznych), konserwatorskie, konsultacje historyczne i szeroka gama wydawnictw po możliwość wynajmu sal na szkolenia, wypożyczenia sztalug malarskich, sponsorowania poczęstunków na wernisażach, czy umieszczenia podświetlanej reklamy firmy na gmachu Muzeum.
[edytuj] Części muzeum
[edytuj] Galeria Malarstwa Polskiego
Galeria Malarstwa Polskiego to stała galeria obrazów Muzeum Śląskiego eksponowana w Katowicach. Galeria Malarstwa Polskiego pochodzi ze zbiorów przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach. Jest to wspaniała kolekcja malarstwa polskiego obejmująca obrazy z lat 1800-1939, zajmująca jedno z czołowych miejsc w kraju, prezentuje bowiem najwybitniejszych polskich malarzy tego okresu, jak również najważniejsze zjawiska i kierunki w sztuce polskiej, poczynając od realizmu poprzez romantyzm, impresjonizm, symbolizm, secesję aż do malarstwa okresu międzywojennego.
Większość obrazów eksponowanych w Galerii zaliczyć można do najwybitniejszych osiągnięć w historii sztuki polskiej. Wymienić tu można takie dzieła jak: Błękitny chłopiec i Amazonka Piotra Michałowskiego, portrety Henryka Rodakowskiego i Jana Matejki, obrazy Józefa Chełmońskiego, malarstwo braci Gierymskich, a szczególnie słynną Pomarańczarkę Aleksandra Gierymskiego, Sulamitkę Maurycego Gottlieba, Lato Aleksandra Kotsisa, obrazy przedstawicieli Młodej Polski - Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera, polskich impresjonistów - Józefa Pankiewicza, Władysława Podkowińskiego, Leona Wyczółkowskiego i piękny zbiór pejzaży Jana Stanisławskiego, wreszcie portrety wybitnej polskiej malarki Olgi Boznańskiej, a także obrazy malarzy tworzących w okresie międzywojennym, takich jak Tadeusz Makowski, Roman Kramsztyk czy Stanisław Ignacy Witkiewicz.
[edytuj] Biblioteka Naukowa Muzeum Śląskiego
Biblioteka Naukowa Muzeum Śląskiego posiada bogaty wybór tytułów prasy regionalnej i samorządowej, publikacje muzeów krajowych i zagranicznych (katalogi wystaw, informatory, wydawnictwa naukowe). Dysponuje również księgozbiorem obejmującym pozycje z etnografii, archeologii, historii i sztuki, ze szczególnym uwzględnieniem prac tematycznie związanych z kulturą i historią regionu Śląsko-Dąbrowskiego (Silesiana). Prowadzi bieżącą wymianę czasopism z 130 instytucjami w Polsce i 70 za granicą.
Biblioteka Naukowa MŚ obok wielu dzieł encyklopedycznych z wielu dziedzin nauki, posiada księgozbiór po znanym górnośląskim archeologu prof. drze hab. Jerzym Szydłowskim. Jest jedną z kilku bibliotek na Górnym Śląsku (obok czołowej placówki - Biblioteki Śląskiej), w której można skorzystać na miejscu z wielu naukowych wydawnictw zwartych i ciągłych o tematyce śląskiej (silesiaca). Aktualnie Biblioteka w ramach ogólnej digitalizacji muzealiów, tworzy komputerowy katalog zbioru książek i czasopism, liczącego 21.000 tytułów.
[edytuj] Dział Archeologii Muzeum Śląskiego
Dział Archeologii Muzeum Śląskiego - działalność naukowo-badawcza. Pracownicy Działu od początku jego powstania (1985 r.) zajęli się rozpoznaniem problematyki starożytnej i wczesnodziejowej przeszłości Górnego Śląska (postrzeganego w granicach historycznych, nie zaś administracyjnych), po okres nowożytny włącznie. W centrum zainteresowań znalazły się w szczególności badania dorzecza Górnej Odry czasów młodszej epoki kamienia (ok. poł. VI-III/II tys. p.n.e.), epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (ok. II-poł. I tys. p.n.e.), początków naszej ery (III-IV w.) i wczesnego średniowiecza (VII-X w.).
Służyły temu liczne prace terenowe, w tym. m.in. wykopaliskowe, prowadzone – przykładowo – w Pietraszynie koło Raciborza (osada z młodszej epoki kamienia i epoki brązu), Orzechu k. Bytomia (cmentarzysko z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza), Będzinie-Żychcicach (osada z okresu wpływów rzymskich), Kamieńcu k. Bytomia (osada z epoki brązu; grodzisko wczesnośredniowieczne), Łanach Małych k. Gliwic (osada z epoki brązu kultury łużyckiej; osada kultury przeworskiej z III-IV w.) i Wojkowicach Kościelnych k. Siewierza (osada kultury przeworskiej z III-IV w.). Efektem realizowanych badań jest zgromadzona kolekcja ponad 30 tys. zabytków, a także bogate materiały dokumentacyjne.
Pracownicy Działu kilkakrotnie uczestniczyli w pracach archeologicznych poza granicami kraju (Czechy – Chotěbuz, grodzisko wczesnośredniowieczne; Egipt – Tell el Farcha, kompleks osadniczy z okresu przed- i wczesnodynastycznego; Francja – Lyon, osada z przełomu młodszej epoki kamienia i epoki brązu; Rosja – Katyń, doły śmierci i bratnie mogiły oficerów polskich, zamordowanych w 1940 r.). W latach 1996-1998 Dział był jednym z koordynatorów szeroko zakrojonych, ratowniczych badań archeologicznych, związanych z planowaną budową autostrady A4 (wschód-zachód) w ówczesnym woj. katowickim (śląskim), zaś od roku 2000 do dzisiaj – łączących się z górnośląskim odcinkiem przyszłej autostrady A1 (północ-południe).
W ostatnim okresie szczególnie intensywnie zajmowano się problematyką zmienności krajobrazu kulturowego dorzecza Górnej Odry, w kontekście osadnictwa człowieka na tle warunków środowiska geograficznego. Ich głównym celem jest badanie pra- i wczesnodziejowych struktur osadniczych w aspekcie związków istniejących pomiędzy człowiekiem i otaczającym go środowiskiem, jak też wpływu człowieka na jego zmiany. Rozpoznaniu wspomnianej problematyki służą prace analityczne, wykonywane w pracowniach Działu (Ostelogicznej - badania szczątków zwierzęcych oraz Paleobotanicznej - badania szczątków dawnej flory), realizowane we współpracy m.in. z pracownikami Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Ich wyniki są publikowane na łamach m.in. „Śląskich Prac Prehistorycznych” (wydawanych przez Muzeum Śląskie), specjalistycznych wydawnictw krajowych oraz zagranicznych, upowszechniane w trakcie wystąpień na konferencjach naukowych (w tym organizowanych przez Dział).
- Źródło: http://www.muzeumslaskie.pl
