Najwyższy Trybunał Administracyjny
Z Wikipedii
| Rzeczpospolita Polska  |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: formatowanie, formatowanie i jeszcze raz formatowanie . Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Najwyższy Trybunał Administracyjny - organ władzy sądowej w Polsce międzywojennej.
Pierwszy raz zapowiedziany przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej (konstytucję marcową) z dnia 17 marca 1921 roku (Dz. U. z 1921 r. Nr 44, poz. 267), według której Najwyższy Trybunał Administracyjny stać miał na czele sądownictwa administracyjnego, powołanego do orzekania o legalności aktów administracyjnych w zakresie administracji tak rządowej i samorządowej.
Trybunał powołany został ustawą z dnia 3 sierpnia 1922 roku o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz. U. z 1926 r. Nr 68, poz. 400). Mimo że z obu powyższych aktów prawnych, a także z rozporządzenia (z mocą ustawy) Prezydenta RP z 27 października 1932 roku o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz. U. z 1932 r. Nr 94, poz. 806), wynikało, że Najwyższy Trybunał Administracyjny powinien być wyższą instancją w przynajmniej dwuinstancyjnym postępowaniu sądowoadministracyjnym, postulat ten nie został nigdy w pełni zrealizowany. Wojewódzkie sądy administracyjne działały jedynie w trzech województwach zachodnich z siedzibami w Katowicach, Poznaniu i Toruniu.
Po II wojnie światowej Najwyższy Trybunał Administracyjny nie wznowił działalności. Jego następcą jest Naczelny Sąd Administracyjny.
W budowanym od podstaw po okresie zaborów ustroju II Rzeczypospolitej nie mogło zabraknąć instytucji sądownictwa administracyjnego. Pierwsze działania władz miały na celu utrzymanie w mocy i dostosowanie do warunków niepodległego państwa ustaw odziedziczonych po zaborcach, do czasu wprowadzenia jednolitego, ogólnopolskiego unormowania. Nakaz jego utworzenia zawarty został w art. 73 konstytucji marcowej. Konstytucja zapowiedziała więc sądownictwo administracyjne co najmniej dwuinstancyjne, z udziałem ławników. Tych ostatnich deklaracji nie urzeczywistniono (w województwach zachodnich, tj. w województwach: pomorskim, poznańskim i śląskim istniało jeszcze tzw. sądownictwo administracyjne niższego stopnia), najważniejsze jednak, że Trybunał powstał. Był to „sąd szczególny, jednoinstancyjny, o kompetencji kasacyjnej, sprawujący kontrolę legalności decyzji organów administracji publicznej w zakresie wyznaczonym ochroną publicznych praw podmiotowych jednostki, w sprawach określonych klauzulą generalną zacieśnioną enumeracją nielicznych wyjątków” .Delegację z art. 73 ustawy zasadniczej wykonał Sejm w ustawie z 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym . Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. , w artykule 70 stanowiła jedynie, że "1. Powołuje się. . . . b) Najwyższy Trybunał Administracyjny do orzekania o legalności aktów administracyjnych". NTA był już jednak powołany i działał nadal wedle przepisów Konstytucji z 1921 oraz ustawy z 1922 roku, choć nie do końca zrealizowanych. W międzyczasie wydane zostało jeszcze rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 1932 r. o Naczelnym Trybunale Administracyjnym , które poza tym, że nie wspomina już o czynniku obywatelskim, żadnych istotnych zmian w zakresie tego sądownictwa nie wprowadziło, a Trybunał był jedynym sądem w zakresie sądownictwa administracyjnego aż do wybuchu II wojny światowej. Organizacja Trybunału, zwłaszcza niedostateczna ilość sędziów powodowała, że rosły zaległości. Budowę sądów niższego szczebla, z udziałem czynnika obywatelskiego, odłożono na później tłumacząc się problemami finansowymi młodego państwa oraz brakiem wykształconej kadry. W konsekwencji niższe instancje nie powstały, a w II Rzeczypospolitej funkcjonowały dwa typy sądownictwa administracyjnego: oparty na modelu austriackim i pruskim. Mimo że Trybunał nie spełniał wszystkich pokładanych nadziei, to jego rola w systemie organów II Rzeczypospolitej określana jest pozytywnie. Niejednokrotnie był on jedyną możliwością obrony przed sprzecznym z prawem działaniem administracji. W większości Trybunał uchylał zaskarżane decyzje administracyjne.
Wybuch II wojny światowej przerwał działanie NTA, którego nie reaktywowano po jej zakończeniu, mimo że zgodnie z postanowieniami Manifestu Polskiego Komitetu Zjednoczenia Narodowego, do czasu uchwalenia nowej konstytucji obowiązywać będą postanowienia konstytucji marcowej. Zasadniczą przeszkodą była sytuacja polityczna trwająca do roku 1980
