Obrzeżek polski
Z Wikipedii
| Obrzeżek polski | |
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | stawonogi |
| Podtyp | szczękoczułkowce |
| Gromada | pajęczaki |
| Podgromada | roztocza |
| Nadrząd | Parasitiformes |
| Rząd | kleszcze |
| Rodzina | obrzeżkowate |
| Rodzaj | Argas |
| Gatunek | obrzeżek polski |
| Nazwa systematyczna | |
| Argas polonicus | |
| Siuda, Hoogstraal, Clifford et Wassef, 1979 | |
Obrzeżek polski (Argas polonicus) – środkowoeuropejski gatunek kleszcza z rodziny obrzeżkowatych, odkryty w Krakowie. Znany z pojedynczych stanowisk na Słowacji i w Czechach; w Polsce stwierdzony tylko w Krakowie. Najlepiej zbadanym siedliskiem obrzeżków polskich jest strych Kościoła Mariackiego, gdzie został opisany w 1979[1][2][3]. Przypuszcza się, że zasięg geograficzny tego pajęczaka jest szerszy i obejmuje całą południowo-wschodnią Europę, lecz nie prowadzi się badań, które mogłyby potwierdzić prawdziwość tej tezy[4].
Spis treści |
[edytuj] Morfologia
Dymorfizm płciowy w obrębie gatunku jest słabo zaznaczony. Idiosoma osobników dorosłych i nimf jest owalna, zwężona ku przodowi, o wymiarach 2,6-10,0 mm. Pokrywy idiosomy są brązowawe, zbudowane przede wszystkim z oskórka. U nasady I pary odnóży znajduje się otwór płciowy, u samców przykryty półkolistą płytką genitalną, u samic ograniczony wargą przednią i tylną. Ujścia gruczołów biodrowych znajdują się między biodrami I i II pary odnóży. Wszystkie 4 pary nóg są sześcioczłonowe i dobrze rozwinięte. Organ Hallera (parzysty narząd zmysłowy osadzony na stopach I pary nóg) nie ma wieczka. Odbyt obrzeżka znajduje się na tylnej połowie idiosomy, w osi ciała, zamyka go zawór odbytowy zbudowany z pierścienia i dwóch półkolistych zastawek.
Gnatosoma nimf i osobników dorosłych umieszczona jest na brzusznej stronie proksymalnego końca idiosomy w zagłębieniu kamerostomalnym. Zazwyczaj nie jest widoczna przy oglądaniu pajęczaka od góry. Gnatosoma obrzeżków zbudowana jest z: podstawy gnatosomy, pary czteroczłonowych głaszczek, pary chelicer i nieparzystego hypostomu. Palec chelicer jest nieruchomy i ma dwa dobrze rozwinięte zęby; ząb wierzchołkowy jest silnie albo całkiem zredukowany.
Larwy mają sześć odnóży, gnatosomę mają umieszczoną na przodzie idiosomy. Tzw. płytka grzbietowa, będąca tarczką z twardego oskórka, znajduje się na środku grzbietowej powierzchni idiosomy. Larwy obrzeżków polskich mają 19-22 pary szczecinek grzbietowych brzeżnych (0,08-0,17 mm długości; dłuższe są szczecinki grzbietowe brzeżne przednie niż tylne). Formuła szczecinek głaszczek (liczba szczecinek na poszczególnych członach głaszczków) to 0:5:4:4.
[edytuj] Biologia
Obrzeżek polski jest pasożytem gniazdowo-norowym. Spotykany jest w synantropijnych i semisynantropijnych siedliskach: strychach, wieżach, będących miejscami gniazdowania gołębi. Głównymi żywicielami obrzeżków polskich są gołębie domowe, ale notowano przypadki atakowania ludzi. Obrzeżki polskie aktywne są nocą, rzadko widywane są w porze dziennej, w przeciwieństwie do obrzeżków nietoperzowych. Zasiedlają szpary i załomy murów w pobliżu gniazd; zwykle spotyka się po kilka osobników ukrytych w jednej szparze. Samice składają jaja od połowy lipca do sierpnia. Cykl rozwojowy jest wielożywicielowy, a jego ogólny schemat to jajo → larwa → nimfa (2-4 stadia) → postać dorosła. W warunkach laboratoryjnych pełny cykl rozwojowy zamyka się w 236-300 dniach (samce) i 242-305 (samice).
[edytuj] Przypadki atakowania ludzi
W szczególnych warunkach obrzeżki polskie atakują ludzi. Opisano przypadki zaatakowania przez obrzeżki hejnalistów z Kościoła Mariackiego, którzy określali te pajęczaki mianem "pluskiew drzewnych". U hejnalistów rozwijał się po ugryzieniach zespół objawów: obrzęk, rumień, świąd, ból, gorączka, osłabienie i biegunka. Pod koniec lat 70. odnotowano wzrost liczby inwazji obrzeżków, przypuszczalnie związany z pracami remontowymi na szczycie wieży i wypłoszeniem gołębi, co zmusiło obrzeżki do szukania nowych żywicieli[5]. Nie stwierdzono obecności obrzeżków w dolnych partiach Kościoła Mariackiego, więc zagrożenie zdrowia ludzi odwiedzających kościół w ciągu dnia jest znikome. Przeprowadzono kilkakrotnie próbę wytępienia obrzeżków w Kościele Mariackim, ale mimo dezynsekcji z zastosowaniem akarycydów nie udało się wytępić go całkowicie[6].
Na początku lat 80. przeprowadzono badania nad nosicielstwem arbowirusów i riketsji chorobotwórczych dla człowieka przez obrzeżki polskie; nie ujawniono ryzyka przeniesienia jakiejkolwiek choroby na ludzi wskutek ugryzień tych pajęczaków.
Przypisy
- ↑ Siuda K. Investigations on the biology of the tick Argas (Argas) polonicus Siuda, Hoogstraal, Clifford et Wassef, 1979 (Acarina: Ixodides: Argasidae). 1. Individual variability of larval and male and female adult stages. Folia Biol (Krakow). 27, 3, 181-207. 1979. PMID 499609.
- ↑ Siuda K. Investigations on the biology of the tick Argas (Argas) polonicus Siuda, Hoogstraal, Clifford et Wassef, 1979 (Acarina: Ixodides: Argasidae). 2. Thermal preferendum of larval and male and female adult stages. Folia Biol (Krakow). 27, 3, 209-17. 1979. PMID 574097.
- ↑ Siuda K, Hoogstraal H, Clifford CM, Wassef HY. Observations on the subgenus Argas (Ixodoidea: argasidae: Argas). 17. Argas (A.) polonicus sp. n. parasitizing domestic pigeons in Krakow, Poland. J Parasitol. 65, 1, 170-81. 1979. PMID 448591.
- ↑ Dusbábek F. Identity of Argas (Argas) polonicus populations in Czechoslovakia and Poland. Folia Parasitol (Praha). 32, 2, 163-71. 1985. PMID 4007701.
- ↑ Siuda K, Jarosz Z, Norek L. The case of attack to trumpeters in St. Mary’s Church in Kraków by the ticks Argas (Argas) polonicus (Acarina: Ixodides: Argasidae. Materiały IV Sympozjum Akaroentomologii Medycznej i Weterynaryjnej, 4–6 IX 1980, Gdańsk. Wiadomości Parazytol. 18, 57–62. 1982.
- ↑ Parazytologia i akroentomologia medyczna. Antoni Deryło (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ss. 291-299. ISBN 83-01-13804-1.
[edytuj] Bibliografia
- Parazytologia i akroentomologia medyczna. Antoni Deryło (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ss. 291-299. ISBN 83-01-13804-1.
