Powstanie czortkowskie
Z Wikipedii
Powstanie Czortkowskie - lokalny zryw wyzwoleńczy, do którego doszło w nocy 21/22 stycznia 1940 w okupowanym Czortkowie.
Okoliczna ludność, represjonowana od chwili wkroczenia wojsk sowieckich, już w październiku 1939 roku zawiązała konspiracyjną organizację Stronnictwo Narodowe, której celem miała być walka z wrogiem i sabotaż. Założycielami jej byli; Tadeusz Bańkowski, Henryk Kamiński i Heweliusz Malawski. Do organizatorów konspiracji należał nauczyciel gimnazjalny i harcmistrz Józef Opacki. Na rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego zaplanowano akcję zbrojną - atak na sowiecki garnizon w Czortkowie, osłabiony wyjazdem dużej części żołnierzy na front fiński. W niedzielę z 21/22 stycznia późnym wieczorem ok. 200 powstańców podzieliło się na cztery grupy, które miały oddzielne zadania: pierwsza - opanować koszary główne, druga - koszary dolne i więzienie, trzecia - miasto, a czwarta stację kolejową.
Celem ataku miało być odbicie więźniów, opanowanie dworca kolejowego i przedostanie się zdobytym pociągiem przez Zaleszczyki do Rumunii.
Sygnałem do rozpoczęcia powstania było wg jednych żródeł hasło "Z krzyżem", wg innych (wspomnienia uczestniczki wydarzeń) melodia "Warszawianki" odegrana na trąbce.
Słabo uzbrojona grupa powstańców, wśród której znajdowała się młodzież licealna (w większości harcerze) została szybko rozbita. W powstaniu wzięło udział około 200 osób, spośród których około 130 zostało aresztowanych, a wobec co najmniej 26 radzieckie sądy orzekły kary śmierci, które zostały wykonane. Wśród aresztowanych byli min. prawie wszyscy chłopcy - licealiści narodowosci polskiej (na podstawie wspomnień uczestniczki wydarzeń).[1] 55 osób skazano na długoletni pobyt w łagrach, ale na mocy układu Sikorski-Majski odzyskały one wolność w sierpniu i wrześniu 1941.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Instytut Pamięci Narodowej : Otwarcie wystawy Powstańczy zryw w Czortkowie w 1940 roku – Kraków, 20 stycznia 2005 r.
- Tadeusz A. Janusz Powstanie czortkowskie 1940 r. Sprawiedliwość po sowiecku. Niedziela Ogólnopolska 07/2005
Przypisy
Okres rozbiorowy: Konfederacja barska (1768) • Powstanie kościuszkowskie (1794) • Insurekcja warszawska (1794) • Insurekcja wileńska (1794) • Powstanie kurlandzkie (1794) • Powstanie wielkopolskie (1794) • Powstanie wielkopolskie (1806) • Powstanie listopadowe (1830) • Powstanie wielkopolskie (1846) • Powstanie chochołowskie (1846) • Powstanie krakowskie (1846) • Powstanie wielkopolskie (1848) • Powstanie styczniowe (1863) • Powstanie zabajkalskie (1866)
II Rzeczpospolita: Powstanie wielkopolskie (1918) • Powstanie oleskie (1919) • Powstanie sejneńskie (1919) • I powstanie śląskie (1919) • II powstanie śląskie (1920) • III powstanie śląskie (1921) Powstanie leskie (1932)
Okres II wojny światowej: Powstanie czortkowskie (1940) • Powstanie zamojskie (1941-1944) • Powstanie w getcie warszawskim (1943) • Powstanie w getcie białostockim (1943) • Akcja "Burza" (1944) • Powstanie warszawskie (1944)
PRL: Powstanie poznańskie (1956)
