Insurekcja wileńska
Z Wikipedii
| Insurekcja wileńska Insurekcja kościuszkowska |
|||||||||||||
| Data | 22-23 kwietnia 1794 | ||||||||||||
| Miejsce | Wilno, Wielkie Księstwo Litewskie | ||||||||||||
| Wynik | wygrana powstańców | ||||||||||||
| Przyczyna | wybuch insurekcji na Litwie | ||||||||||||
| Terytorium | Wielkie Księstwo Litewskie | ||||||||||||
|
|||||||||||||
| Insurekcja kościuszkowska |
|---|
 Racławice • insurekcja warszawska • insurekcja wileńska • Niemenczyn • Polany • Lipniszki • Szczekociny • Chełm• Soły• powstanie kurlandzkie• Gołków • Raszyn • Kolno • Błonie • Oblężenie Warszawy (1794)• Sałaty • Słonim • Lubań • Krupczyce • Terespol • insurekcja wielkopolska • Łabiszyn • Bydgoszcz • Maciejowice • Kobyłka • Praga |
Insurekcja wileńska – wydarzenia z 22 i 23 kwietnia 1794 r., które miały miejsce w Wilnie w okresie powstania kościuszkowskiego.
Organizatorami działalności spiskowej w stolicy Wielkiego Księstwa Litewskiego byli m. in. Karol Prozor i Jakub Jasiński. Spisek patriotyczny obejmował również polskie oddziały wojskowe stacjonujące poza Wilnem, którymi dowodził gen. Antoni Chlewiński.
W Wilnie stacjonował garnizon rosyjski w sile ok. 2 tys. żołnierzy z 19 armatami. Wojsko polskie w mieście liczyło ok. 400 ludzi.
W nocy z 11 na 12 kwietnia, na rozkaz gubernatora miasta gen. Nikołaja Arseniewa, aresztowano wielu działaczy spiskowych.
21 kwietnia do Wilna przybył hetman wielki litewski Szymon Kossakowski, który miał doradzać Rosjanom nowe aresztowania i podjęcie działań zaczepnych przeciwko polskim oddziałom rozlokowanym wokół Wilna.
Decyzję o podjęciu działań zbrojnych, po uprzednim przygotowaniu planu insurekcji, podjął Jakub Jasiński.
Do uderzenia doszło w nocy z 22 na 23 kwietnia 1794 r. Po zaciętej walce, nad ranem 23 kwietnia, Wilno znalazło się pod kontrolą powstańców.
24 kwietnia na placu Ratuszowym odczytano "Akt Powstania Narodu Litewskiego", który określił jedność celów insurekcji wileńskiej z celami powstania kościuszkowskiego.
Tego samego dnia powstała Rada Tymczasowa Najwyższa, na której czele stanęli wojewoda nowogródzki Józef Niesiołowski i prezydent miasta Antoni Tyzenhauz. W skład rady weszło też 29 zasłużonych obywateli Wilna. Rada utworzyła deputacje do kierowania wojskiem, administracją i skarbem. Na czele litewskich wojsk powstańczych stanął płk Jakub Jasiński.
25 kwietnia powieszono, oskarżonego o zdradę hetmana wielkiego litewskiego Szymona Kossakowskiego.
4 czerwca Tadeusz Kościuszko w miejsce Rady Tymczasowej Najwyższej, którą uważał za zbyt radykalną powołał, bardziej umiarkowaną, Deputację Centralną Wielkiego Księstwa Litewskiego. Odwołał też z dowodzenia siłami zbrojnymi na Litwie płk Jasińskiego, mianując na jego miejsce gen. Michała Wielhorskiego.
19 lipca Rosjanie przypuścili szturm na Wilno. W mieście stacjonowało ok. 500 żołnierzy wojska regularnego i ok. 1500 gwardzistów miejskich. Siły rosyjskie, pod dowództwem gen. Bohdana Fiodorowicza Knorringa, liczyły ok. 8 tys. ludzi i kilkanaście armat. Dwudniowe, zaciekłe walki (m. in. w obronie Ostrej Bramy) przyniosły Rosjanom ciężkie straty. Wilno pozostało w rękach powstańców.
11 sierpnia gen. Knorring, dysponując 12 tys. żołnierzy i silną artylerią polową, podjął kolejny atak na Wilno. Obroną miasta, po rezygnacji gen. Wielhorskiego, kierował gen. Antoni Chlewiński. Tym razem Rosjanie odnieśli sukces i 12 sierpnia Wilno skapitulowało. 14 sierpnia 1794 mieszczanie wileńscy podpisali akt lojalności. Wobec gen. Chlewińskiego zastosowano areszt domowy i wszczęto śledztwo w sprawie obrony Wilna. Klęska pod Maciejowicami położyła kres dochodzeniu.
Okres rozbiorowy: Konfederacja barska (1768) • Powstanie kościuszkowskie (1794) • Insurekcja warszawska (1794) • Insurekcja wileńska (1794) • Powstanie kurlandzkie (1794) • Powstanie wielkopolskie (1794) • Powstanie wielkopolskie (1806) • Powstanie listopadowe (1830) • Powstanie wielkopolskie (1846) • Powstanie chochołowskie (1846) • Powstanie krakowskie (1846) • Powstanie wielkopolskie (1848) • Powstanie styczniowe (1863) • Powstanie zabajkalskie (1866)
II Rzeczpospolita: Powstanie wielkopolskie (1918) • Powstanie oleskie (1919) • Powstanie sejneńskie (1919) • I powstanie śląskie (1919) • II powstanie śląskie (1920) • III powstanie śląskie (1921) Powstanie leskie (1932)
Okres II wojny światowej: Powstanie czortkowskie (1940) • Powstanie zamojskie (1941-1944) • Powstanie w getcie warszawskim (1943) • Powstanie w getcie białostockim (1943) • Akcja "Burza" (1944) • Powstanie warszawskie (1944)
PRL: Powstanie poznańskie (1956)
