Reden (szyb)
Z Wikipedii
Reden - szyb kopalniany znajdujący się w Radlinie w województwie śląskim i używany od 1842 do marca 1905. W czasie II wojny światowej był on miejscem nazistowskiego mordu na mieszkańcach terenów ziemi rybnicko-wodzisławskiej.
Szyb położony w pobliżu wsi Biertułtowy (obecnie tę część Biertułtów określa się mianem Reden) należał do kopalni węgla kamiennego "Reden" i posiadał pierwotną głębokość 204,5 m. Po zamknięciu kopalni jej majątek został przejęty przez Rybnickie Gwarectwo Węglowe, sam szyb został przekształcony w szyb wentylacyjny kopalni "Emma" (obecnie "Marcel") i pogłębiony do około 300 m, w połowie lat 30. ponownie zamknięty. Po ostatecznym zamknięciu szyb został zalany wodą do głębokości 70 m.
W latach 1939 - 1945 hitlerowcy wrzucali żywcem do nieczynnego szybu Reden pojmane osoby z okolicznych terenów. Po zajęciu Radlina przez Armię Czerwoną w marcu 1945 powołano komisję do zbadania tej zbrodni i wysłano specjalną ekspedycję złożoną z pracowników kopalni "Marcel" w Radlinie. Spuszczony do szybu na linie górnik, dawny powstaniec śląski Alojzy Mika rozświetlając ciemność przy pomocy górniczej lampki zauważył na dnie pływające martwe korpusy ludzkie. Ostatecznie zdołano wydobyć z głębi szybu zwłoki 2 mężczyzn i 6 kobiet.
Zidentyfikowano 5 osób:
- Franciszek Klina - ur. 1909 r. w Skrzyszowie górnik kopalni "Emma", przedwojenny działacz PPS.
- Alojzy Lasota - ur. 1909 r., górnik, członek Armii Krajowej, niepodległościowiec. Kiedy żona ostrzegała go przez zagrożeniami mówił "Najpierw Ojczyzna, a potem rodzina".
- Stanisława Biała, matka z Popielowa (dzielnica Rybnika)
- Henryka Biała, córka Stanisławy
- Marta Hała z Marklowic.
Jedną z ofiar nierozpoznanych była Żydówka, uciekinierka z transportu oświęcimskiego, który przechodził przez Biertułtowy do Wodzisławia.
Ofiary pochowano na cmentarzu parafialnym w Radlinie-Biertułtowach i początkowo wzniesiono świecki nagrobek, który zastąpiono w połowie lat 90. nowym w formie krzyża, niosącym tę samą inskrypcję: "CZEŚĆ POLEGŁYM BOHATEROM / ŻYWCEM WRZUCONYM / DO SZYBU "REDEN" / PRZEZ ZBIRÓW HITLEROWSKICH".
W 1973 roku na terenie byłego szybu Reden postawiono w czynie społecznym pomnik upamiętniający zbrodnię. Stoi w Radlinie do dziś.
[edytuj] Bibliografia
- Bogdan Cimała, Paweł Porwoł, Wacław Wieczorek; Wypisy do dziejów Rybnika i Wodzisławia Śląskiego, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1985.
