Rezső Seress
Z Wikipedii
Rezső Seress [ rɛʒøː ˈʃɛrɛʃ ] (właściwie Rudi Spitzer) (ur. 3 listopada 1889 w Budapeszcie, zm. 11 stycznia 1968 w Budapeszcie) – węgierski kompozytor muzyki rozrywkowej i pianista żydowskiego pochodzenia.
Początkowo był akrobatą w cyrku w mieście Komarnó. Po upadku z wysokości studiował aktorstwo i przez szereg lat pracował jako aktor w teatrach rozrywkowych. Tam nauczył się grać na pianinie i zaczął występować jako muzyk. Wielki sukces przyniosła mu piosenka Még egy éjszaka... (Jeszcze jedna noc...) napisana w 1925 roku. Rzucił wtedy teatr i zaczął występować w restauracjach, początkowo Kukoricza, a następnie Kulacs.
W latach 1923-1933 napisał teksty do ponad czterdziestu utworów innych kompozytorów i sześćdziesięciu własnych. W 1933 roku napisał libretto i muzykę do operetki pod tytułem Szerelem az egész vonalon (Miłość na całej linii). Nie udało mu się jednak doprowadzić do jej wystawienia i rękopis jej zaginął.
Utwory Seressa są melancholijne i zwykle opowiadają o nieszczęśliwej miłości. Nasłynniejszym utworem Seressa jest Szomorú vasarnáp (Gloomy Sunday, Smutna niedziela). Słowa do niej napisał László Jávor, reporter kryminalny gazety 8 Órai Újság. Utwór powstał w 1933 roku i wywołał falę samobójstw. Złowieszczą nieco popularność utworu ilustruje fakt, że jedynie w okresie 13-24 listopada 1935 roku pojawiło się na jego temat 278 artykułów we francuskich niemieckich, szwajcarskich i włoskich gazetach.
Utwór Szomorú vasárnap przetłumaczono na dwadzieścia osiem języków. Liczni artyści (m.in.: Piotr Leszczenko, Bing Crosby, Frank Sinatra, Bill Eckstine, Benny Goodman, Josephine Baker, Louis Armstrong, Paul Robeson, Artie Shaw, Sarah Brightman, Billie Holiday, Ray Charles, Maurice Chevalier, Tom Jones, Björk, Sarah Vaughan, Elvis Costello, Sinéad O'Connor, Serge Gainsbourg, Marianne Faithfull, Heather Nova, Branford Marsalis, Kronos Quartet) włączyli go do swoich repertuarów. Utwór grany jest również w filmie Stevena Spielberga Lista Schindlera. Otto Klemperer powiedział o Seressu "to nie muzyk – to geniusz". Seress nigdy nie nauczył się dobrze grać na pianinie ani zapisywać swoich utworów: gwizdał je, a zapisywali inni.
Podczas wojny został wcielony do oddziałów pracy przymusowej, gdzie spędził cztery lata. Uratował go niemiecki oficer pamiętający Seressa z występów w restauracji Kulacs.
Po wojnie Seress otrzymał zaproszenie do Stanów Zjednoczonych i występu w Carnegie Hall, lecz odmówił wyjazdu. Wraz z komunizacją Węgier jego utwory zostały zakazane. Gdy pozwolono mu grać, występował w restauracji Kispipa w Budapeszcie, którego właściwie nie opuszczał do końca życia. Zmarł śmiercią samobójczą, skacząc z balkonu.
Źródła:
