Roksolana

Z Wikipedii

Roksolana (ukr. Роксолана, imię perskie Churrem, także Hürrem), (ur. ok. 1505, zm. 15 kwietnia 1558 w Stambule) – żona sułtana Turcji Sulejmana I Wspaniałego, matka sułtana Selima II Pijaka.

Prawdopodobnie była córką ruskiego kapłana prawosławnego z Rohatyna (Ukraina, wówczas ziemie polskie); według niektórych źródeł mogła pierwotnie nazywać się Anastazja Lisowska (ukr. Анастасія Гаврилівна Лісовська). W młodym wieku trafiła do niewoli tureckiej - najpewniej w czasie najazdu Tatarów na Rohatyn w 1509, prawdopodobnie jednak nieco później. Około 1520 trafiła do seraju sułtańskiego. W 1521 urodziła sułtanowi Sulejmanowi syna Mehmeda i została uznana oficjalnie za żonę władcy; wkrótce doprowadziła do usunięcia dotychczasowej małżonki sułtana Gülbahar od łask Sulejmana i przez lata była jego jedyną żoną. Swój silny wpływ na Sulejmana wykorzystała do zapewnienia następstwa tronu jednemu ze swoich synów. Urodziła sułtanowi po Mehmedzie kolejno córkę Mihrimah i synów Abdullaha (zmarłego w dzieciństwie), Selima (przyszłego władcę), Bajezida i Dżihangira. W walce o wpływy na dworze doprowadziła do zamordowania najstarszego syna Sulejmana (ze zwiąku z Gülbahar), Mustafy (1553), oraz wielkiego wezyra Ibrahima (1536).

Roksolana była adresatką listów i poezji miłosnej Sulejmana. Miała prawdopodobnie wpływ na politykę zagraniczną Turcji; zachowały się jej dwa listy do króla Polski Zygmunta Augusta, w których wyrażała współczucie po śmierci Zygmunta Starego. Istnieje teoria, że dość łagodna polityka Sulejmana wobec Polski wynikała z wpływu Roksolany, czującej silne związki z rodzinną ziemią. Sułtanka była znana z licznych fundacji budowli religijnych (jako pierwsza kobieta w Turcji), głównie meczetów i szkół koranicznych (m.in. w Stambule, Mekce, Medynie, Adrianopolu).

Imię Roksolana pojawiło się w literaturze francuskiej i włoskiej; oznaczało jej pochodzenie z Rusi i występowało w formach Roxolana, Roxolane, Roxelane, Rosanna, la Rossa. Imię Churrem, nadane przyszłej sułtance w haremie, oznaczało z kolei "Radosna", "Pogodna", "Kwitnąca". Wskutek błędu Samuela Twardowskiego, który w swojej relacji z poselstwa w Turcji w latach 1621-1623 nagłośnił sprawę nazywania Roksolany "siostrą króla polskiego", powstała legenda o królewskim pochodzeniu sułtanki. W rzeczywistości chodziło o symboliczne nazywanie sułtana "bratem króla Polski", a w konsekwencji jego żony - "siostrą króla".

Zmarła wiosną 1558 i została pochowana w Stambule. Wraz z mężem stała się bohaterką wielu utworów artystycznych, m.in. symfonii C-dur Haydna z 1777. Z jej dzieci syn Mehmed zmarł w 1543, Dżihangir zginął na wojnie w Persji w 1553, a Bajezid został stracony w 1562. Następcą Sulejmana Wspaniałego na tronie Imperium Osmańskiego został w 1566 Selim II, uważany za najmniej zdolnego z rodzeństwa.

Źródła:

• Zygmunt Abrahamowicz, Roksolana, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, 1989