Roman Rypson

Z Wikipedii

Roman Rypson (ur. 16 lutego 1899 w Jedlinie koło Radomska, zm. 28 kwietnia 1953 w komunistycznym więzieniu na Mokotowie w Warszawie) – oficer służby stałej Wojska Polskiego (kapitan pilot), dowódca 46 eskadry obserwacyjnej podczas wojny obronnej 1939 r., oficer LWP (podpułkownik pilot)

Był synem Szczepana Rypsona i Konstancji z domu Pawlikowska. Uczęszczał do prywatnego progimnazjum w Radomsku, a następnie prywatnych gimnazjów w Częstochowie i Radomsku. Pod koniec I wojny światowej działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał udział w rozbrajaniu Niemców w Radomsku i okolicach. 1 listopada 1918 r. wstąpił na ochotnika do odrodzonego Wojska Polskiego. Służył w 1 szwadronie 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Walczył z Ukraińcami pod Gródkiem Jagiellońskim, Przemyślem, Lwowem, Łuckiem. Następnie ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie w stopniu podporucznika. Otrzymał przydział do 3 Zapasowego Dywizjonu Taborów w Grodnie, w którym został dowódcą plutonu. Ponieważ od młodości silnie interesował się lotnictwem, w 1924 r. wstąpił do szkoły pilotów wojskowych w Bydgoszcz]y, a w 1925 r. – Wyższej Szkoły Pilotów w Grudziądzu (przemianowanej wkrótce na Oficerską Szkołę Lotniczą i przeniesioną do Dęblina). Do 1931 r. służył w niej jako instruktor pilotażu. Następnie powrócił do Grudziądza, gdzie pełnił różne funkcje lotnicze.

Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. jako dowódca 46 eskadry obserwacyjnej w ramach Armii Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Podczas walk jego eskadra straciła wszystkie samoloty. Dostał się do niewoli niemieckiej. Okres wojny przeżył w różnych oflagach.

W 1945 r. przyjechał do Torunia, gdzie początkowo pracował w instytucjach cywilnych. Następnie wstąpił do LWP. Został szefem sztabu w 15 Zapasowym Pułku Lotniczym w Radomiu. Od marca 1946 r. był wykładowcą w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie. W 1947 r. został przeniesiony do Wydziału Planowania Dowództwa Wojsk Lotniczych jako kierownik sekcji przemysłowej. Był współtwórcą koncepcji rozwoju przemysłu lotniczego i jego odbudowy. Następnie został zastępcą szefa, a wkrótce szefem Wydziału Planowania DWL. 2 czerwca 1952 r. przeniesiono go do rezerwy jako przedwojennego oficera, politycznie nie wzbudzającego zaufania. Następnego dnia został aresztowany. Po brutalnym śledztwie 15 października 1952 r. został skazany na śmierć. Stracono go 28 kwietnia 1953 r. w więzieniu mokotowskim. Jego symboliczny grób znajduje się na Wojskowym Cmentarzu na Powązkach w Warszawie.

Był odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości.