Skrzyp

Z Wikipedii

Skrzyp
Skrzyp polny
Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Gromada	skrzypy
Klasa	skrzypowe
Rząd	skrzypowce
Rodzina	skrzypowate
Rodzaj	skrzyp
Nazwa systematyczna
Equisetum L.
Galeria zdjęć i grafik

Skrzyp (Equisetum L.) – jedyny współcześnie występujący rodzaj należący do typu (gromady) skrzypów. Liczy ok. 15 gatunków, w Polsce występuje 10. Rodzaj znany jest ze wszystkich kontynentów z wyjątkiem Australazji oraz Antarktyki.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Systematyka 2.1 Gatunki 3 Historia 4 Zastosowanie 5 Przypisy

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój 

Roślina wieloletnia. Pędy nadziemne osiągają u większości gatunków do 1 m wysokości. Wyjątkowo wysoki u nas jest skrzyp olbrzymi osiągający do 2 m wysokości, występujące w Ameryce Środkowej i Południowej gatunki E. giganteum i E. myriochaetum osiągają odpowiednio do 5 i 8 m.

Pod względem sposobu wykształcania pędów nadziemnych skrzypy można podzielić na trzy typy:

• Wytwarzające wiosną niezielony (pozbawiony chlorofilu) i nierozgałęziony pęd zarodnionośny, zakończony kłosem zarodnionośnym. Po wyprodukowaniu zarodników pęd ten obumiera. Następnie wyrastają zielone i przeważnie rozgałęzione pędy asymilacyjne.
• Wytwarzające wiosną niezielony i nierozgałęziony pęd zarodnionośny, który nie obumiera, lecz zazielenia się i rozgałęzia.
• Wytwarzające pędy zarodnionośne i płonne równocześnie.

Pęd 

Zbudowany jest z rozrastających się pod ziemią, rozgałęzionych kłączy i odchodzących od niego, pionowo wzniesionych pędów nadziemnych. Pędy tworzone są z na przemian ułożonych członów długich – międzywęźli i krótkich – węzłów. Z węzłów na pędach nadziemnych wyrastają okółkowo ułożone liczne pędy boczne (również członowane) i liście. Z węzłów części podziemnej wyrastają korzenie i bulwki pędowe. Bulwki są magazynami substancji zapasowych rośliny, wykorzystywanych podczas jej wiosennego rozwoju, przed rozpoczęciem fotosyntezy. Łodygi, a zwłaszcza gęste odgałęzienia boczne, pełnią funkcje asymilacyjne.

Liście 

Ułożone okółkowo i zrośnięte bocznie w pochewkę otaczającą łodygę. Na spodzie odmiennie wykształconych, tarczowatych liści zarodnionośnych (sporofili) tworzą się zarodnie.

Zarodniki 

Opatrzone wstęgowatymi wyrostkami ściany komórkowej, tak zwanymi hapterami, które przyczyniają się do rozprzestrzeniania zarodników ze względu na wykonywanie higroskopowych ruchów i ułatwianie roznoszenia zarodników przez wiatr (anemochoria).

Przedrośla 

Drobne, zielone, ich płeć mogą określać niekiedy warunki środowiskowe.

Rozmnażanie 

Dominującym pokoleniem u skrzypów jest sporofit. Do tego pokolenia należą pędy podziemne i nadziemne, zwieńczone kłosami zarodnionośnymi (sporofilostanami).

Biotop 

Zależnie od gatunku, rosną w różnych, przeważnie wilgotnych i zacienionych środowiskach, np. na wilgotnych glebach piaszczystych (skrzyp polny), podmokłych łąkach (skrzyp błotny i skrzyp bagienny), w lasach (skrzyp leśny), nad brzegami potoków, w runie lasów liściastych. Niektóre mogą żyć w suchszych miejscach, np. nasypy kolejowe (skrzyp polny). W bardzo wielu przypadkach skrzypy są trudnymi do wytępienia chwastami polnymi i łąkowymi.

[edytuj] Systematyka

Pozycja w systemie Reveala 

Gromada skrzypy Equisetophyta B. Boivin, podgromada Equisetophytina Reveal, klasa skrzypowe Equisetopsida C. Agardh, podklasa Equisetidae Engl. & Gilg, rząd skrzypowce Equisetales Dumort., podrząd Equisetineae Rabenh., rodzina skrzypowate Equistaceae Michx. ex DC., podrodzina: Equisetoideae Eaton^[1].

[edytuj] Gatunki

W Polsce występuje 10 gatunków skrzypu (Equisetum), na całym świecie tylko 15 gatunków^[2],^[3],^[4].

• Podrodzaj: Equisetum
  • skrzyp bagienny (Equisetum fluviatile)
  • skrzyp błotny (Equisetum palustre)
  • skrzyp gałęzisty (Equisetum ramosissimum)
  • skrzyp leśny (Equisetum sylvaticum)
  • skrzyp łąkowy (Equisetum pratense)
  • skrzyp olbrzymi (Equisetum telmateia)
  • skrzyp polny (Equisetum arvense)
  • skrzyp pstry (Equisetum variegatum)
  • skrzyp zimowy (Equisetum hyemale)
  • Equisetum bogotense
  • Equisetum diffusum
• Podrodzaj: Hippochaete
  • Equisetum giganteum
  • Equisetum myriochaetum
  • Equisetum laevigatum
  • Equisetum scirpoides

[edytuj] Historia

Rodzaj skrzyp Equisetum pochodzi prawdopodobnie z triasu (z tego okresu pochodzi kopalny gatunek E. arenaceum). Do bezpośrednich przodków skrzypów należy prawdopodobnie kopalny rodzaj Equisetites, znany od karbonu. Przedstawiciele tego rodzaju osiągali do 10 m wysokości i 25 cm średnicy.

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina lecznicza (głównie skrzyp polny)
  • Surowiec zielarski : ziele skrzypu
  • Zbiór : przez całe lato.
  • Działanie : moczopędne. Używany jest w nieżytach dróg moczowych i w profilaktyce kamicy nerkowej. Wykazuje również właściwości remineralizujące. W dolegliwościach reumatycznych i artretycznych oraz w zaburzeniach krążenia stosowane są kąpiele z dodatkiem wyciągu ze skrzypu. Wyciąg ze skrzypu stosowany jest do wzmacniania włosów i paznokci.
• Skrzypy wykorzystywane były do barwienia tkanin, ze względu na wysoką zawartość krzemionki stosowano je do mycia metalowych naczyń, bulwki spożywano jako pokarm.

Przypisy