Stanisław Kasznica (komendant NSZ)
Z Wikipedii
Józef Stanisław Bronisław Kasznica (ur. 25 lipca 1908 we Lwowie, zm. 12 maja 1948 w Warszawie) – ostatni Komendant Główny NSZ, ps. "Stanisław Wąsacz", "Wąsowski", "Przepona", "Służa", "Maszkowski", "Borowski", "Stanisław Piotrowski".
Był synem Stanisława Wincentego Antoniego Kasznicy, profesora i rektora Uniwersytetu Poznańskiego i Amelii z Malewskich. Studia prawnicze ukończył na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W okresie studiów działał w Bratniej Pomocy. Działalność polityczną rozpoczął w Obozie Wielkiej Polski. Od kwietnia 1934 działał w Obozie Narodowo-Radykalnym (ONR-ABC). Był członkiem wewnętrznej tajnej struktury ONR pod nazwą Organizacja Polska. Brał udział w kampanii wrześniowej w 1939, służąc w 7 dywizjonie artylerii konnej w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem gen. Romana Abrahama. Po klęsce działań wojennych nie poszedł do niewoli niemieckiej. Od października 1939 był jednym z czołowych działaczy tzw. Grupy Szańca (wojennej kontynuacji ONR-ABC), organizując z jej ramienia komisariaty cywilne. W lipcu 1943 wszedł w skład prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej, gdzie stanął na czele Wydziału Służby Cywilnej. Równolegle pełnił funkcję szefa administracji ogólnej Służby Cywilnej Narodu. Latem 1943 opracował regulamin sądów kapturowych dla SCN. Od lipca 1944 był szefem Oddziału I KG NSZ (niescalonego z AK). We wrześniu tego roku został mianowany komendantem Okręgu VIII Częstochowa NSZ. Funkcję tę pełnił do stycznia 1945, następnie do sierpnia tego roku był inspektorem Obszaru Zachodniego NSZ, wchodząc równocześnie w skład Rady Inspektorów. W marcu 1945 objął funkcję zastępcy komendanta Obszaru Zachodniego, od kwietnia był p.o. komendanta tego Obszaru. Utworzył w jego ramach trzy organizacje konspiracyjne: Armię Polską (o charakterze wywiadowczym), Pokolenie Polski Niepodległej (w środowiskach akademickich Poznania i Gdańska) oraz Legię Akademicką (na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Od marca 1945 był także szefem Oddziału I KG NSZ, a w lipcu tego roku został mianowany szefem Rady Inspektorów. W sierpniu, po wyjeździe na Zachód Komendanta Głównego NSZ mjr./gen. bryg. NSZ Zygmunta Broniewskiego ps. "Bogucki", został p.o. Komendanta Głównego NSZ. Od czerwca 1946 sprawował funkcję szefa wywiadu OP, a od końca tego roku był kierownikiem Komitetu Politycznego OP. Na przełomie lat 1946/1947 podporządkował resztki organizacji NSZ KG NZW. 15 lutego 1947 został aresztowany przez UB. Wyrokiem z 2 marca 1948 Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. Wraz z nim skazano jeszcze kilka osób ze ścisłego kierownictwa podziemnych struktur narodowych. Wyrok wykonano 12 maja tego roku w więzieniu na Mokotowie.
Był żonaty od 13 grudnia 1939 z Reginą Niedźwiałowską, miał córkę Zofię (ur. 1940). Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Srebrny Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego z Mieczami (1944) oraz Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego (pośmiertnie w 1993).
