Stefan Artwiński
Z Wikipedii
Stefan Artwiński (ur. 11 sierpnia 1863 r. we wsi Igołomia koło Miechowa, zm. 1939) - w latach 1934-1939 prezydent Kielc. Pseudonim "Stary", "Dębno". Był synem szlachcica Tomasza Artwińskiego i Marii z Piotrowskich.
Spis treści |
[edytuj] Lata szkolne
W domu rodzinnym u Artwińskich panował duch patriotyzmu i tradycja popowstaniowa, co zaważyło na dalszych losach przyszłego prezydenta Kielc. Początkowo pobierał nauki w domu. W roku 1873 zaczął uczęszczać do gimnazjum w Pińczowie, lecz w wyniku kłótni z carskim urzędnikiem został z niego wydalony z wilczym biletem. Maturę zdał eksternistycznie. Studia podjął na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w 1890 ukończył farmację uzyskując tytuł prowizora farmacji. W trakcie studiów odbywał praktyki w stołecznych aptekach, a później wyjechał do Dorpatu w Rosji (obecnie Tartu w Estonii).
[edytuj] Lata przedwojenne
Po studiach przeniósł się na Kielecczyznę. Początkowo prowadził drogerię w Kielcach, by później przenieść się do Buska-Zdroju i Łopuszna gdzie kierował aptekami. W roku 1901, po powrocie do Kielc, stał się właścicielem apteki. W międzyczasie jego syn Eugeniusz, uczęszczając do kieleckiego gimnazjum, działał w tajnym związku młodzieży. Gdy związek został odkryty przez szkolne władze oraz carską policję, by uniknąć aresztowania syna, Stefan Artwiński zdecydował o przeniesieniu rodziny do Krakowa, co miało miejsce w 1909 r.
[edytuj] Działalność niepodległościowa
Zostając sam w Kielcach zaczął działać na rzecz niepodległości. Od 1906 roku był członkiem Rady Miasta Kielce. W 1912 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej - Frakcji Rewolucyjnej. Podczas I wojny światowej był członkiem zarządu Rady Okręgowej Ziemi Kieleckiej, a także działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1915 roku, gdy Austriacy zajęli miasto, był współzałożycielem schroniska dla legionistów. W 1917 r. został prezesem działającego legalnie Towarzystwa "Piechur", które było wykorzystywane przez POW jako przykrywka do tajnej działalności. Podczas wyzwalania miasta spod okupacji austriackiej brał czynny udział w rozbrajaniu wojsk przeciwnika. Działał w Związku Strzeleckim, gdzie do 1923 r. pełnił funkcję prezesa. Za swoje zasługi w walce o niepodległość został uhonorowany w 1926 roku Krzyżem Orderu Polonia Restituta.
[edytuj] Okres międzywojenny
Gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku Artwiński rozpoczął działania na rzecz odbudowy państwowości. W międzyczasie w 1919, po otrzymaniu koncesji, otworzył aptekę, która mieściła się przy skrzyżowaniu ulic Dużej i Konstantego (obecnie ul. Sienkiewicza). W tym samym roku ugrupowania lewicowe przedstawiły go jako kandydata na urząd prezydenta miasta, lecz nie objął tego stanowiska. Wszedł za to w skład delegacji, która w Warszawie negocjowała z sukcesem utworzenie województwa kieleckiego. W wyniku nieudanej walki o prezydenturę oraz chęci odpoczęcia od dotychczasowej działalności niepodległościowej usunął się na kilka lat z życia politycznego poświęcając się pracy zawodowej.
W 1929 roku powrócił do działalności politycznej i społecznej obejmując ponownie stanowisko prezesa Związku Strzeleckiego. Pozostał na nim aż do wybuchu II wojny światowej. Został działaczem Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny oraz wstąpił do Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. W listopadzie 1934 roku został wybrany na urząd prezydenta Kielc, a w 1936 został senatorem.
[edytuj] Ostatnie dni życia
W momencie wybuchu II wojny światowej pozostał na stanowisku prezydenta mimo namawiania go do ucieczki przez ówczesnego wojewodę kieleckiego Władysława Dziadosza. Został przywódcą Obywatelskiego Komitetu Obrony Kielc. Pieniądze z miejskiej kasy przeznaczał na pomoc zdrowotną i żywnościową, zaangażowany był w tworzenie pozycji obronnych. Mimo niebezpieczeństwa ze strony Niemców nie bał się podejmować działań mających na celu pomoc mieszkańcom miasta rozdając kartki na żywność oraz niszcząc dokumenty wojskowe znajdujące się w Urzędzie Miasta, dzięki czemu uchronił wiele osób przed represjami okupanta. Stanął także na czele pierwszej na Kielecczyźnie organizacji konspiracyjnej "Orzeł Biały".
20 października 1939 r. otrzymał od Niemców rozkaz opuszczenia kieleckiego magistratu. 27 października tego samego roku został aresztowany przez Gestapo, ponieważ chciał ocalić miejski majątek przed hitlerowską grabieżą. Nikt nie wiedział co się z nim stało.
6 listopada 1939 r. znaleziono jego zmasakrowane zwłoki zakopane w lesie na Wiśniówce. Cztery dni później, 10 listopada urządzono mu w konspiracji pogrzeb i pochowano w użyczonym grobowcu rodzinnym Ryszarda Borchólskiego znajdującym się na na cmentarzu nowym.
Po wojnie podejmowane były starania by przenieść prochy do osobnego grobowca. Pod koniec 1984 roku została podjęta uchwała o przeniesieniu ciała na cmentarz wojenny. Ostatecznie, 28 listopada 1989 roku Stefan Artwiński spoczął we własnym grobowcu na Cmentarzu Partyzanckim przy ul. Ściegiennego w Kielcach.
[edytuj] Pamięć o prezydencie
Stefan Artwiński od 1 czerwca 2007 r. jest patronem Szkoły Podstawowej nr 5 w Kielcach przy ul. Wróbla 5; jego imię nosi również jedna z kieleckich ulic. W Ratuszu znajduje się marmurowa tablica pamiątkowa z jego wizerunkiem.
