Stolec (województwo zachodniopomorskie)

Z Wikipedii


Stolec
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	policki
Gmina	Dobra
Sołtys	Irena Wasylów
Położenie	53° 33' 27'' N 14° 18' 52'' E
Liczba mieszkańców • liczba ludności	210
Strefa numeracyjna (do 2005)	091
Kod pocztowy	72-003 Dobra
Tablice rejestracyjne	ZPL
Położenie na mapie Polski Stolec
Stolecki pałac

Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe

Stolec (niem. do 1521 Blankenburg, do 1945 Stolzenburg) – niewielka wieś w gminie Dobra Szczecińska (powiat policki, województwo zachodniopomorskie) leży w Puszczy Wkrzańskiej na granicy polsko-niemieckiej, ok. 24 km na północny zachód od centrum Szczecina. W pobliżu wsi znajdują się jeziora Stolsko i Świdwie oraz rzeka Gunica.

Przez wieś przebiega Szlak "Puszcza Wkrzańska".

[edytuj] Historia

Przynależność administracyjna:

1815-1866: Związek Niemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, powiat Randow
1866-1871: Związek Północnoniemiecki, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, powiat Randow
1871-1918: Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, powiat Randow
1919-1933: Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska), kraj związkowy Prusy, prowincja Pomorze, powiat Randow
1933-1945: III Rzesza, prowincja Pomorze, powiat Randow, powiat Uckermünde (1939-1945)
1945-1975: Polska, województwo szczecińskie, powiat szczeciński
1975-1998: Polska, województwo szczecińskie, gmina Dobra
1999 – teraz: Polska, województwo zachodniopomorskie, powiat policki, gmina Dobra

Od czasów średniowiecza osada wchodziła w skład dóbr ziemskich znakomitego pomorskiego rodu szlacheckiego von Blankenburg. W roku 1554 wieś została sprzedana właścicielom pobliskiej Dobrej Szczecińskiej – szlachcicom von Ramin, którzy zmienili jej nazwę na Stolzenburg oznaczającą wyniosły zamek.

Podczas wojny trzydziestoletniej średniowieczny dwór i XVI-wieczny kościół zostały zniszczone a wieś niemal zupełnie opustoszała. Juergen Bernard von Ramin, kolejny z właścicieli, ufundował istniejące do dziś założenie parkowo-pałacowe wraz z folwarkiem oraz kościół i odtworzył w pierwotnych granicach jeden z największych majątków ziemskich szlachty pomorskiej. Z rokiem 1872 majątek uzyskała spółka kupców, która później zbankrutowała. W 1888 r. majątek za długi przejął bank z Lubeki. W pierwszych latach XX w. wieś została majątkiem kupców szczecińskich.

W czasie II wojny światowej wieś nie zniszczona, została zajęta 27 kwietnia 1945 r. przez wojska radzieckie (2 Front Białoruski – 2 Armia Uderzeniowa). Po 1945 istniał tu PGR do 1992. Do roku 1946 istniała linia kolejowa prowadząca przez środek Puszczy, łącząca Gumieńce, Dobrą, Stolec, Glashütte, Hintersee, Rieth i Nowe Warpno. W związku z przebiegającą tu granica państwową, we wsi powstała strażnica WOP a później w latach 90. XX w. SG.

Wieś typu folwarcznego, rozplanowana jako ulicówka.

Demografia:

1939 – 440 mieszk.
2000 – 229 mieszk.

[edytuj] Zabytki

Dwukondygnacyjny, murowany, przykryty dachem mansardowym pałac zbudowany w latach 1721-1727 w stylu barokowego klasycyzmu, reprezentuje typ założenia entré cour et jardin (pomiędzy dziedzińcem od wschodu i ogrodem od zachodu). Leży na wzniesieniu tarasowo opadającym w stronę jeziora Stolsko. Rezydencja stolecka położona jest w parku, którego główna oś rozciąga się równoleżnikowo od wsi Bolków (w kierunku wschodnim). Początkowo tworzy ją aleja lipowa, następnie po przecięciu głównej drogi we wsi dociera do bramy głównej ogrodzenia pałacowego i dalej jako aleja kasztanowcowa prowadzi przez podłużny dziedziniec aż do kolistego gazonu przed reprezentacyjnym wejściem do pałacu. Po drugiej, zachodniej stronie pałacu (obecnie na terenie Niemiec) główną oś tworzy aleja lipowa będąca kanwą czterech kwater ogrodu barokowego, która następnie biegnie w kierunku dużego kompleksu lasów stoleckich, gdzie w XIX wieku powstał naturalistyczny park obejmujący okoliczne lasy, łąki i jeziora. We wschodniej, polskiej, części parku występują graby, świerki, lipy i pomnik przyrody – cis "Barnim" o obwodzie pnia 290 cm. Integralną część założenia stanowi zespół ceglano-kamiennych i częściowo ryglowych budynków mieszkalnych (z domem rządcy) i inwentarsko-gospodarczych pochodzący z XVIII w. (stajnia z 1734 i obora z 1735) i przełomu XIX/XX w. Pałac wraz z przyległym parkiem od 1945 do początków XXI wieku był siedzibą Wojsk Ochrony Pogranicza, a później Straży Granicznej. Po opuszczeniu go przez SG przeszedł na własność Starostwa Powiatowego w Policach.
Zdewastowanym zabytkiem wsi jest XVIII-wieczny cmentarz z centralnie położonym pomnikiem nagrobnym jednego z właścicieli oraz kościołem pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe zbudowanym w latach 1731-35 w miejscu starszego, prawdopodobnie XVI-wiecznego, który najprawdopodobniej stanął na miejscu jeszcze starszego obiektu. Wspomniany wcześniej pomnik został wybudowany z cegły w formie obelisku a następnie pokryty płytami piaskowca. Całość ozdobiona jest figurą anioła, profilem zmarłego oraz girlandami z kwiatów i motywami myśliwskimi. Ufundowała go w roku 1792 hrabina Wilhelmina Ramin z domu Hacke, swojemu zmarłemu tragicznie mężowi, Jurgenowi von Ramin.

[edytuj] Bibliografia

Książka Stolec Rzędziny Łęgi (seria czas przestrzeń tożsamość) Kazimiera Kalita-Skwirzyńska i Mirosław Opęchowski, Szczecin 2004. Wydawnictwo Stowarzyszenie Czas Przestrzeń Tożsamość.