Synagoga Poppera w Krakowie

Z Wikipedii

Synagoga Poppera w Krakowie
Data budowy	1620
Data zniszczenia	II wojna światowa
Tradycja	ortodoksyjna
Budulec	murowana
Obecnie	Staromiejskie Centrum Kultury Młodzieży
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Synagoga Wolfa Poppera w Krakowie, zwana Małą - synagoga znajdująca się na Kazimierzu w Krakowie, przy ulicy Szerokiej 16.

Spis treści 1 Historia 2 Architektura 3 Galeria 4 Zobacz też 5 Linki zewnętrzne 6 Bibliografia 7 Przypisy

[edytuj] Historia

Synagoga została ufundowana w 1620 przez bogatego żydowskiego kupca i finansistę Wolfa Poppera, którego imię było szeroko znane^{[potrzebne źródło]} w Europie Środkowej w sferach kupieckich. Zwano go bocianem, gdyż miał zwyczaj stania na jednej nodze podczas myślenia. Dzięki szczodrości Wolfa Poppera synagoga mogła poszczycić się najbogatszym wyposażeniem wnętrza spośród wszystkich krakowskich bożnic. Jej kosztowne utrzymanie doprowadziło kolejnych spadkobierców synagogi do poważnego zubożenia, graniczącego z bankructwem. W związku z tym synagogę przejęła krakowska gmina żydowska, która niezbyt troszczyła się o utrzymywanie jej świetności. Po raz pierwszy bożnicę wymieniono w spisie podatkowym z 1653.

Pierwotnie wschodnia ściana przylegała do muru obronnego miasta. W 1827 synagoga przeszła generalną rozbudowę: dobudowano przybudówki, w których ulokowano babiniec, przebudowano dach, schody i ganki komunikacyjne piętrowych babińców. Przy ulicy Szerokiej wybudowano trójosiową bramę prowadzącą do synagogi.

Podczas II wojny światowej hitlerowcy doprowadzili do znacznej dewastacji wnętrza synagogi oraz bezpowrotnego przepadku jej cennego wyposażenia. Po zakończeniu wojny synagoga znajdowała się w bardzo złym stanie. Trafiony bombą dach zawalił się, a mur od strony ulicy Dajwór został uszkodzony. Dzięki staraniom Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Krakowie, synagoga została szybko wyremontowana.

W późniejszym okresie w pomieszczeniach dawnych galerii dla kobiet mieszkali przez kilka lat żydowscy repatrianci ze Związku Radzieckiego. W 1956 Miejska Rada Narodowa wydała nakaz eksmisji kongregacji z synagogi, w celu przeznaczenia jej na dom kultury dla głuchoniemych. Przeciwko tym planom głośno zaprotestowała Kongregacja Wyznania Mojżeszowego z prezesem Maciejem Jakubowiczem na czele, która nie chciała dopuścić do przeznaczenia synagogi na lokal rozrywkowy^[1]. W międzyczasie dyrekcja Polskiego Związku Głuchoniemych w Krakowie uznała, że synagoga nie nadaje się na dom kultury i zrzekła się przydziału na nią. Protest kongregacji z 1956 był największym protestem środowiska żydowskiego w powojennej Polsce^[1].

W latach 1965-1967 przeprowadzono kapitalny remont budynku, podczas którego zamurowano wnękę na Aron ha-kodesz, wejście od strony ulicy Dajwór zamieniono na okno oraz rozebrano drewniane ganki i przybudówki. Po zakończeniu remontu w synagodze za zgodą Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie mieści się filia Staromiejskiego Centrum Kultury Młodzieży.

W 2005 bożnica przeszła kolejny remont, podczas którego otynkowano budynek oraz wymieniono okna na takie, które w całości przypominają te sprzed wojny. Od 1996 podczas Festiwalu Kultury Żydowskiej w synagodze obywają się warsztaty artystyczne "Odkrywanie Kazimierza", podczas których uczestnicy poprzez sztukę, poznają historię i kulturę Kazimierza - byłej żydowskiej dzielnicy Krakowa ^[2].

[edytuj] Architektura

Murowany budynek synagogi w stylu barokowym, z murami podpartymi potężnymi szkarpami, wzniesiono na planie prostokąta. Wewnątrz znajduje się prostokątna główna sala modlitewna ze sklepieniem kolebkowym, do której wchodzi się przez mały przedsionek. Przed wejściem do bożnicy znajduje się mały dziedziniec, który zamyka ażurowa, trójosiowa brama. Nad bramą znajduje się tablica z napisem w języku hebrajskim.

Do dnia dzisiejszego zachował się pierwotny układ sali modlitewnej oraz pomieszczeń dla kobiet w części północnej, do których prowadzą schody zewnętrzne w narożniku północno-zachodnim. Na ścianach i sklepieniu zachowały się pozostałości polichromii autorstwa Schoenkera, które obecnie zostały zamalowane cienką warstwą białej farby kredowej.

Z oryginalnego wyposażenia zachowały się jedynie dębowe, płaskorzeźbione i polichromowane, barokowe drzwiczki Aron ha-kodesz z XVIII wieku, które obecnie znajdują się w zbiorach prywatnego Muzeum Isaaka i Edith Wolfsonów w Jerozolimie. Przedstawiają one postacie lwa, orła, jelenia i lamparta, symbolizujące zdolności i siły człowieka. Wieńczy je korona Tory oraz napis w języku hebrajskim.

• Synagoga jest obiektem zabytkowym. Została wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem A-305 w dniu 28 stycznia 1936.

[edytuj] Galeria

Hebrajski napis nad bramą wejściową	Widok od strony ulicy Dajwór	Wnętrze - sala główna	Wnętrze - sala główna	Wnętrze - sala główna
Górne pomieszczenie	Widok z przedsionka na salę główną	Widok z dziedzińca na synagogę	Widok z dziedzińca na bramę i ul. Szeroką	Widok z dziedzińca na synagogę

[edytuj] Zobacz też

• Synagoga Poppera w Pradze

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Panorama synagogi w serwisie zumi.pl

[edytuj] Bibliografia

• Michał Rożek, Żydowskie zabytki krakowskiego Kazimierza, Kraków 1990, ISBN 83-85104-01-1
• Izabella Rejduch-Samkowa, Jan Samek, Dawna sztuka żydowska w Polsce, Warszawa 2002, ISBN 83-01-13892-0
• Kazimierz Urban, Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966, Kraków 2006, ISBN 83-60490-16-3

Przypisy