Szpital im. dr. J. Babińskiego w Łodzi

Z Wikipedii

Szpital im. J. Babińskiego Specjalistycznego Psychiatrycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Łodzi, popularnie znany jako szpital psychiatryczny w Kochanówce - jeden z najstarszych i największych szpitali psychiatrycznych w Polsce, mieszczący się na obrzeżach Łodzi, na terenie dawnej dzielnicy (obecnie delegatury UMŁ) Bałuty, przy ul. Aleksandrowskiej 159, na terenie dawnej podłódzkiej posiadłości Kochanówka (jej nazwa pochodzi od nazwiska Kochańskiego – dawnego jej właściciela). Szpital, pierwotnie nazwany Szpitalem dla Psychicznie i Nerwowo Chorych “Kochanówka”, otwarto 17 września 1902 roku dzięki staraniom grupy lekarzy, przemysłowców i inteligencji łódzkiej, pod kierownictwem dr med. Karola Jonschera. Obecnie wchodzi w skład Specjalistycznego Psychiatrycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Łodzi. W chwili otwarcia był trzecią tego typu placówką w Królestwie Polskim (po szpitalu w Tworkach koło Pruszkowa i szpitalu im. Jana Bożego w Warszawie) i jednym z najnowocześniejszych szpitali psychiatrycznych w Europie, szybko stając się jednym z najważniejszych ośrodków myśli psychiatrycznej w Polsce.

[edytuj] Dzieje szpitala

Idea budowy specjalistycznego szpitala psychiatrycznego zrodziła się wśród elit miasta Łodzi, które dostrzegały problemy społeczne szybko rozwijającej się aglomeracji, objawiające się m.in. wzrostem liczebności opuszczonych chorych psychicznie, wobec których władze rosyjskie nie prowadziły żadnej polityki socjalnej i zdrowotnej. Początkiem tej inicjatywy był apel działacza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności Reinholda Finstera z kwietnia 1896 roku o utworzenie przytułku dla umysłowo chorych. Wkrótce inicjatywę tę wsparło Łódzkie Towarzystwo Lekarskie, dzięki czemu jesienią 1897 r. otwarto schronisko dla psychicznie chorych, mieszczące się w oddzielnym pawilonie Domu Starców i Kalek przy ul. Dzielnej 52 (obecnie ul. Narutowicza 52). Chorymi opiekował się dr Henryk Brautigam. Ponieważ szybko okazało się, że placówka ta nie jest w stanie sprostać potrzebom, na wniosek Edwarda Stegmanna „aby przytułek dla obłąkanych powiększyć i przenieść za miasto”, rozpoczęto realizację projektu budowy specjalistycznego szpitala. Na teren budowy wybrano wieś letniskową Kochanówka, położoną wówczas około 8 km od Łodzi, wśród sosnowo-brzozowych lasów. Dzięki ofiarodawcom zebrano w latach 1900 - 1901 ponad 33 tysiące rubli na budowę szpitala, którego budowę wkrótce rozpoczęto (organizatorami i dobroczyńcami projektu było wielu przemysłowców łódzkich i przedstawicieli środowiska lekarskiego miasta, m.in. dr Karol Otton Jonscher, dr Adolf Tochtermann, Edmund Stephanus, Maksymilian Nowacki, dr Jan Mazurkiewicz, Juliusz Kunitzer, Ignacy Poznański, bracia Geyer i inni)

Nowatorstwo tego szpitala, którego koncepcję przedstawił wybitny psychiatra, późniejszy profesor Jan Mazurkiewicz, polegało m.in. na budowie w systemie pawilonowym, w otoczeniu zieleni i parku. W chwili otwarcia szpitala oddano do użytku dwa pawilony: A-B (obecnie oddział IV) - 50-łóżkowy przeznaczony dla kobiet i C-D (obecnie oddział III) - również 50-łóżkowy dla mężczyzn, których wykonawcą była łódzka firma budowlana K. Nestler i K. Forrenbach. Projekt architektoniczny szpitala wykonał Franciszek Chełmiński, ówczesny architekt miejski Łodzi. Jednopiętrowe, ceglane budynki, swobodnie rozrzucone w leśnym terenie, swoim wyglądem nawiązują do neoromańskiej i neogotyckiej formy typowej dla budynków użyteczności publicznej tamtego okresu. Szpital rozpoczął działalność 17 września 1902 roku, kiedy przyjęto do niego 53 chorych z Przytułku dla Starców i Kalek w Łodzi. Pierwszym dyrektorem szpitala został dr med. Jan Mazurkiewicz, a kolejnymi dr Witold Chodźko i dr Antoni Mikulski. W ciągu kilku następnych lat wzniesiono kolejne kilkudziesięciołóżkowe pawilony dla chorych (obecnie jest ich 11). Zgodnie z pierwotną ideą leczenia chorych psychicznie w tym szpitalu, polegającą m.in. na zapewnieniu chorym możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, w placówce tej prowadzono ergoterapię (psychoterapię poprzez pracę) i dlatego na jej terenie wybudowano liczne warsztaty dla tego celu (tkackie, szewskie, introligatorskie) jak również własne gospodarstwo rolne prowadzone dla chorych. Ciekawą inicjatywą było także wprowadzenie od 1906 roku formy „samoopieki chorych” - umieszczania pacjentów w dobrym stanie ogólnym w domach rolników sąsiadujących ze szpitalem, co umożliwiało codzienną kontrolę lekarską i pielęgniarską. Już w pierwszych latach swojej działalności, szpital ten - wg ówczesnych standardów - był nowocześnie wyposażony pod względem technicznym i medycznym. Do czasów I wojny światowej miał on 206 łóżek, istniejące pawilony miały sale sypialne i sale dziennego pobytu, a także sale kąpielowe i izolatki dla chorych niespokojnych. Posiadały one parowe, centralne ogrzewanie, centralną wentylację, skanalizowane toalety oraz oświetlenie elektryczne (baterie i akumulatory). W 1912 roku oddano do użytku duży gmach gospodarczy, w którym znalazły się: kuchnia, pralnia, maszynownia, kotłownia, spiżarnia i garderoby, a ponadto laboratorium i bibliotekę naukową (liczącą 800 tomów). Część diagnostyczna składała się trzech pracowni: serologicznej, chemicznej i anatomopatologicznej. Wyposażone były w trzy mikroskopy firmy Zeiss, jeden duży mikrotom mózgowy oraz cztery mniejsze mikrotomy (w tym mrożakowy), termostaty, wirówki: wodną i elektryczną, przyrządy do badania krwi i płynu mózgowo rdzeniowego. W 1916 r. powstała pracownia psychologii eksperymentalnej. Dzięki dobremu zapleczu naukowemu (a także stosunkowo wysokim pensjom oraz mieszkaniom służbowym na terenie szpitala lub w jego pobliżu) szpital przyciągał wybitnych psychiatrów i neurologów, stając się uznaną placówką naukową i leczniczą jeszcze przed I wojną światową. Była ona w okresie zaborów unikatową placówką o pełnym zakresie funkcji współczesnego szpitala (szkoleniowej, badawczo-naukowej, leczniczej i profilaktycznej) i wniosła ona istotny wkład do stworzenia uznanej w medycynie światowej - polskiej szkoły psychiatrycznej.

Kolejne inwestycje na terenie szpitala rozpoczęły sie w 1924 r. Pod koniec lat trzydziestych XX w. szpital (który nadal był własnością Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności) dysponował terenem 24 ha i siedmioma pawilonami z miejscami dla 625 chorych, a także posiadał bibliotekę naukową liczącą przeszło 4000 tomów. Chorych leczono zgodnie z najnowszymi ówczesnymi tendencjami w psychiatrii (z których część – m.in. szeroko stosowane leczenie wstrząsowe czy gorączkowe – dziś może wydawać się wątpliwa), nie zapominając wszakże o terapii zajęciowej i psychoterapii.

W czasie II wojny światowej szpital w „Kochanówce” stał się miejscem zbrodni na chorych, tzw. eutanazji w ramach hitlerowskiego programu zabijania niepełnosprawnych i chorych psychicznie – akcji T4. W lutym 1940 roku zakazano zwalniania chorych ze szpitala, grożąc surowymi represjami w stosunku do tych osób, które by ułatwiały im ucieczkę, nie zabraniając przy tym przyjmować nowych chorych. Wojskowa komisja kierowana przez lekarza SS Herberta Grohmanna (specjalisty od spraw rasowych) wydała rozporządzenie o tzw. „ewakuacji” chorych innej niż narodowości niemieckiej (tj. Polaków i Żydów). Pierwsza „ewakuacja” odbyła się 13 – 15 marca 1940 roku. Przeprowadziły ją specjalne ekipy SS, wywożąc chorych trzema samochodami ciężarowymi na miejsce zbrodni, którym stały się lasy zgierski i lućmierskie. Chorych uśmiercano spalinami z jednego samochodu (ruchomej komorze gazowej zaaranżowanej jak wóz meblowy). W ciągu trzech dni zgładzono około 500 osób. Druga „ewakuacja” odbyła się 27-28 marca 1940 roku. Wywieziono resztę chorych. Ślad po nich zaginął. Szpital chwilowo opustoszał. W lipcu i sierpniu 1941 roku nastąpiła trzecia likwidacja chorych pochodzenia polskiego. Ofiarą mordu padło 150 ówczesnych pacjentów i około 100 osób będących kiedyś pacjentami „Kochanówki”. Byli to przeważnie ludzie zdrowi, którzy od dawna pracowali, mieli rodziny i nie zdradzali żadnych objawów psychotycznych. Osobom tym polecono zgłosić się do szpitala, skąd zabrali ich esesmani do lasów zgierskich. Ogólna liczba zamordowanych podczas okupacji w „Kochanówce” wynosiła 692 osoby, ale można ją szacować na nieco wyższą, gdyż część pacjentów wywieziona była do innych szpitali i ślad po nich zaginął.

Po II wojnie światowej przez kilka miesięcy na terenie kilku pawilonów funkcjonował radziecki szpital wojskowy. 1 listopada 1945 roku została na bazie szpitala utworzona Katedra i Klinika Psychiatryczna Uniwersytetu Łódzkiego (później Akademii Medycznej w Łodzi, pod kierownictwem prof. dr. Eugeniusza Wilczkowskiego (klinika ta funkcjonowała na terenie szpitala do 1985 r.). W nowym systemie opieki zdrowotnej szpital zmienił podległość i zasady funkcjonowania oraz swoją nazwę. W 1953 roku nadano mu imię dr. med. Józefa Babińskiego (1857 – 1932) – wybitnego polskiego neurologa i psychiatry. Szpital nadal rozbudowywano i zwiększano liczbę miejsc szpitalnych – często kosztem jakości warunków pobytu i zbytniego zagęszczenia chorych w dużych salach (w szczytowym okresie szpital dysponował 1150 łóżkami). W okresie powojennym stworzono m.in. oddział psychiatrii dziecięcej, oddziały odwykowe i inne. W 1967 roku w nowo wybudowanym pawilonie XI rozpoczęła działalność Klinika Psychiatryczna Wojskowej Akademii Medycznej, której pierwszym kierownikiem był mjr doc. (później płk prof.) Zdzisław Rydzyński.

[edytuj] Szpital dzisiaj

Obecnie szpital jest Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej. Szpital dysponuje ponad 600 łóżkami, w tym ponad 500 na terenie 7 pawilonów psychiatrycznych, psychogetriatrycznych, leczenia uzależnień alkoholowych, detoksykacji, 20 łóżkami na terenie oddziału psychiatrii dziecięcej i 60 łóżkami neurologicznymi i internistycznymi. Na jego terenie nadal działa Klinika Psychiatrii i Zaburzeń Nerwicowych z Oddziałem Interwencji Kryzysowych Wydziału Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W porównaniu z dawniejszymi metodami leczenia obecnie większy nacisk położono na terapię pracą, socjoterapię zajęciową, psychoterapię, nie rezygnując z nowoczesnej farmakoterapii. Przywrócono strukturę pawilonów podzieloną na sale dziennego pobytu, przestronne korytarze i pokoje do snu. W pawilonach psychiatrycznych zmieniono system wielkich sal położonych w amfiladzie na ciąg korytarzowo-pokojowy.