Szymon Konarski
Z Wikipedii
Szymon Konarski ps. Janusz Niemrawa (ur. 5 marca 1808 roku we wsi Dobkiszki w pobliżu Sejn – zm. 27 lutego 1839 roku w Wilnie) – polski działacz niepodległościowy, powstaniec listopadowy, członek Młodej Polski i Stowarzyszenia Ludu Polskiego.
Konarski uznawał równość społeczną i majątkową ludzi, dążył do wolności politycznej i narodowej. Żądał wolności dla chłopów i przedstawicieli innych narodowości. Planował odebranie ogromnych arystokratycznych majątków i przekazanie ich potrzebującym. Występował przeciwko hierarchii kościelnej, którą oskarżał o przeinaczanie nauki Chrystusa, głosił potrzebę wprowadzenia kościoła narodowego. Niepodległość i przemianę społeczną chciał uzyskać przy współpracy z Rosjanami drogą rewolucji. Przyszłą Polskę widział demokratyczną.
Ojciec Jerzy Stefan był porucznikiem w brygadzie kawalerii narodowej, brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 r. jak również insurekcji kościuszkowskiej, jako pułkownik osiadł w obwodzie kalwaryjskim gdzie został sędzią. Matka Paulina z Wiszniewskich była córką członka Rady Najwyższej Narodowej litewskiej. Szymon miał młodszego brata Stanisława. Rozpoczął naukę w wieku lat dziewięciu w szkole podwydziałowej w Sejnach, a następnie w szkole wojewódzkiej w Łomży. Konarski wyznawał kalwinizm.
22 marca 1826 wstąpił do pułku strzelców pieszych jako szeregowiec, a już rok później otrzymał awans na podoficera. W czasie powstania listopadowego awansował na podporucznika, brał udział m. in. w bitwach pod Okuniewem, Wawrem, Grochowem i Liwem. Wyprawił się pod dowództwem gen. Dezyderego Chłapowskiego na Litwę i stamtąd dostał się do pruskiej niewoli. W marcu 1832 roku przybył do Besançon, gdzie zajął się studiowaniem dzieł francuskiej myśli polityczno-społecznej i nauką zegarmistrzostwa. W 1832 w Konarski wstąpił do loży masońskiej i wkrótce rozpoczął działalność polityczną. Organizacje republikańskie chciały w tym roku obalić władzę Ludwika Filipa i przenieść rewolucję na Niemcy, Włochy i Polskę. Wyprawa do Polski Józefa Zaliwskiego miała być częścią tej akcji. Sam Konarski, będąc ochotnikiem, został mianowany okręgowym na obwód mariompolski i kalwaryjski. W początkach 1833 dotarł na miejsce, spotkał się tam a matką i bratem. Wobec obojętności ludności polskiej został zmuszony do przekroczenia granicy pruskiej. Ponownie został zatrzymany przez Prusaków i aresztowany, w końcu wypuszczono go do Belgii. Przez pewien czas mieszkał w Brukseli utrzymywał się z gry na flecie i zegarmistrzostwa. Pod koniec 1833 Rada Gospodarcza Polaków w Szwajcarii ściągnęła go do Bienne. W 1833 emigranci polscy podpisali układ z Młodymi Włochami, w myśl którego Polacy utworzyli oddział do walki przeciwko Karolowi Albertowi królowi sardyńskiemu. W jego skład wszedł również Konarski, wyprawa pod dowództwem gen. Girolamo Ramoriny zakończyła się kompletną klęską wskutek błędów w dowodzeniu Ramoriny.
Po katastrofie sabaudzkiej Konarski wstąpił do Młodej Polski, która była częścią Młodej Europy. W tym czasie wystąpił przeciwko dyplomatycznej grze ks.Adama Czartoryskiego i w Nowej Polsce nazwał księcia "nieprzyjacielem emigracji polskiej". W trakcie kilkakrotnych wyjazdów do Paryża spotkał Jana Czyńskiego, który zaczął wpływać na poglądy polityczne Konarskiego. Poprzez Czyńskiego na postawę Konarskiego wpłynęły również poglądy Pawła Pestla. W 1835 zaczął z Czyńskim wydawać dwutygodnik Północ, a także nawiązał współpracę z Związkiem Dzieci Ludu Polskiego. Z polecenia Związku miał udać się do Polski, jednak został aresztowany przez policję i otrzymał nakaz opuszczenia Francji. Podobny nakaz otrzymali równie radykalni Leon Zaleski i Adam Sperczyński. Zostało to potraktowane jako intryga Czartoryskiego i wywołało kolejne ataki na obóz arystokratyczny. Konarski wyjechał do Wielkiej Brytanii, a następnie do Brukseli, gdzie odbył rozmowy m.in. z Joachimem Lelewelem. W wyniku tych rozmów ustalono cele oraz plan działania Konarskiego w kraju. W lipcu 1835 z fałszywym paszportem pod nazwiskiem Burhardt Sievers dotarł do Wolnego Miasta Krakowa.
W Krakowie, razem z braćmi Leonem i Adolfem Zaleskimi, z którymi przybył do miasta, wstąpił do Stowarzyszenia Ludu Polskiego. Stowarzyszenie, które ideowo nawiązywało do Młodej Polski, dzieliło się na tzw. zbory ziemskie (Królestwo Kongresowe, Galicja, Wielkie Księstwo Poznańskie i ziemie zaboru rosyjskiego: Litwa, Wołyń, Podole i Ukraina), które z kolei podlegały Zborowi Głównemu. Konarski wraz z Napoleonem Nowickim mieli zorganizować prowincje zaboru rosyjskiego. Na przełomie lipca i sierpnia pod nazwiskiem Janusz Hejbowicz przekroczył granicę rosyjską. Początkowo zamieszkał w Ołyce na Wołyniu i rozpoczął agitację rewolucyjno-demokratyczną. W okresie tym na ziemiach zabranych działały różne organizacje konspiracyjne. Konarski starał się połączyć je Związek Ludu Polskiego. W tym celu podróżował po ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. 3 czerwca 1837 w Berdyczowie nastąpiło utworzenie jednolitej organizacji ZLP z Konarskim jako przewodniczącym. W trakcie dalszej działalności nawiązał współpracę m.in. ze Związkiem Studentów Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie, Andrzejem Towiańskim i Polakami mieszkającymi w Petersburgu. Starał się także podjąć współpracę z Rosjanami. Jednocześnie utrzymywał korespondencję z Joachimem Lelewelem.
Dzięki pomocy samego Ludwika Filipa Rosjanie dowiedzieli się o działalności radykalnych polskich stronnictw emigracyjnych i Konarskiego, którego car rozkazał aresztować. 27 maja 1838 w Krzyżówce opodal Wilna Konarski wraz z Ignacym Rodziewiczem zostali pojmani. Osadzono ich w klasztorze bazyliańskim, dawnym więzieniu Filaretów. Śledztwo prowadzone przez księcia Aleksego Trubeckoja szybko osiągnęło sukces, Rodzewicz załamał się i zaczął zeznawać. Po aresztowaniu Antoniego Orzeszki zatrzymania objęły cały zabór rosyjski. Jednocześnie Konarski przyjął całą winę na siebie i starał się przedstawiać swoich towarzyszy jako osoby manipulowane przez niego lub "niespełna rozumu". W więzieniu Konarski nawiązał współpracę ze strażą, a porucznik Mikołaj Kuźmin-Korowajew próbował zorganizować ucieczkę, sam jednak został aresztowany i skazany na śmierć przez ćwiartowanie (karę zamieniono na dożywotnie zesłanie).
Wyrokiem sądu Konarskiego skazano na rozstrzelanie 27 lutego 1839 o godzinie 10³° wykonano wyrok. Jego grób został stratowany końmi by nigdy go nie odnaleziono.
Na podstawie:
- Henryk Mościcki, (1949), Szymon Konarski
[edytuj] Dzieła
- "O obowiązkach Polaka. Program działań narodowych." (1838)
