Talibowie
Z Wikipedii
Talibowie (paszto طالبان Taliban z arab. طالب, ṭālib - student, uczeń) to członkowie fundamentalistycznego ugrupowania muzułmańskiego (sunnickiego), powstałego w 1992 roku w Afganistanie.
Spis treści |
[edytuj] Geneza ruchu
Początkiem ruchu było ok. 30 studentów medresy (szkoły koranicznej) w mieście Kandahar, skupionych wokół Mohammada Omara.
Grupa ta w pokomunistycznej rzeczywistości Afganistanu w początku lat 90. była jedną z wielu nieformalnych organizacji planujących zbrojne przejęcie władzy w kraju i wprowadzenie nowego ustroju, opartego na prawie koranicznym.
Stopniowo popularność talibów rosła; do ruchu przyłączały się kolejne osoby. Powodem tego było rozczarowanie powojenną afgańską rzeczywistością i zniechęceniem do rządu, który nie potrafił rozwiązać problemów kraju, jak też osobowość i zdolności organizacyjne przywódcy ruchu.
Uważa się, iż do popularyzacji ruchu przyczyniły się też pakistańskie służby specjalne, które w sposób niejawny popierały talibów, pragnąc uzyskać większy wpływ na Afganistan.
Talibowie wyróżniali się noszeniem czarnych turbanów (dlatego tak też niekiedy ich określano) i białej odzieży.
[edytuj] Przejęcie władzy w Afganistanie
W celu zrealizowania swego celu tj. przejęcia władzy talibowie zaangażowali się w trwającą w kraju wojnę domową. Ich oddziały szybko osiągnęły spore sukcesy, zarówno dzięki fanatycznej odwadze swoich bojowników, wierzących iż śmierć w walce zaprowadzi ich prosto do raju, jak też w wyniku wewnętrznego skłócenia przeciwników talibów oraz walk wewnątrz ich szeregów. Np. w 1993 w wyniku walk o władzę nad stolicą kraju - Kabulem, między wojskami prezydenta Afganistanu Burhanuddina Rabbaniego i premiera Gulbuddina Hekmatiara zginęło kilka tysięcy żołnierzy obu stron i ponad 10 tysięcy cywilów; działania takie znacząco osłabiały stronę rządową i spowodowały, iż w 1995 r. Talibowie kontrolowali już ok. 1/3 powierzchni kraju (na południowym wschodzie, zamieszkanym głównie przez Pasztunów), a po rozbiciu wojsk Gulbuddina Hekmatiara stali się najsilniejszym spośród ugrupowań zbrojnych biorących udział w afgańskiej wojnie domowej. Ich liczebność w tym okresie szacowana jest na ok. 25 tys. bojowników.
We wrześniu 1996 talibowie kontrolujący już ok. 2/3 Afganistanu zajęli Kabul i ogłosili powstanie rządu Islamskiego Emiratu Afganistanu. Na jego czele stanął mułła Mohammad Omar. Rząd ten uznały tylko Pakistan, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i separatystyczne władze Czeczenii (Iczkerii). Reszta świata (w tym ONZ) za legalną władzę uznawała wypędzonego z Kabulu prezydenta Burhanuddina Rabaniego i jego rząd.
W ciągu następnych kilkunastu miesięcy talibowie przejęli kontrolę nad innymi częściami kraju i u szczytu potęgi kontrolowali ok. 90% terytorium Afganistanu i dysponowali ok. 110 tys. uzbrojonych bojowników. Terenami, nad którymi nie zdołali zapanować była północno-wschodnia część państwa, zamieszkana głównie przez Tadżyków, a jedynym liczącym się przeciwnikiem był już tylko wsławiony walkami z wojskami radzieckimi Ahmad Szach Masud ze swoją tadżycką armią.
[edytuj] Rządy talibów
Na kontrolowanych przez siebie terenach talibowie wprowadzili surowe prawo, oparte na najbardziej rygorystycznych interpretacjach szariatu. Kobiety nie mogły uczyć się ani pracować i były zobowiązane do noszenia burki. Mężczyznom talibowie mierzyli brody, by sprawdzić czy są one takiej długości jak broda proroka Mahometa. Zakazane było m.in. oglądanie telewizji, słuchanie muzyki i korzystanie z Internetu, a nawet prognozy pogody (uznawane przez nich za formę czarnej magii). Zabroniono też wielu innych przejawów aktywności, niepotępianych przez Koran (jak np. uprawiania niektórych dyscyplin sportu), przywódcy ruchu uznanali bowiem, że jakkolwiek same w sobie rzeczy te nie są grzeszne, to odciągają one społeczeństwo od modlitwy i Boga.
Prześladowano też mniejszości religijne, zwłaszcza szyitów, a także nielicznych żyjących w Afganistanie hinduistów.
W marcu 2001 r. talibowie, uznawszy iż przedstawianie postaci ludzkich jest sprzeczne z Koranem zniszczyli dwa gigantyczne starożytne posągi Buddy w Bamianie. Podobny los spotkał tysiące mniejszych zabytków. Akt ten potępiło wiele krajów muzułmańskich i ONZ.
Jednocześnie talibowie na kontrolowanych terenach zwalczyli anarchię związaną z ciągłymi sporami i walkami pomiędzy różnymi konkurującymi ze sobą frakcjami mudżahedinów, a surowe egzekwowanie prawa szariatu doprowadziło do znaczącego spadku przestępczości pospolitej i wyraźnej poprawy stanu bezpieczeństwa.
Pod rządami talibów Afganistan pozostawał jednym z największych producentów narkotyków na świecie. Mimo że produkcja opium była oficjalnie zakazana, przez większość czasu panowania talibów de facto to opium było głównym źródłem finansowania ich rządów.
[edytuj] Związki z międzynarodowym terroryzmem
W końcu lat 90. do Afganistanu przybył poszukiwany przez USA w związku z oskarżeniami o terroryzm Osama bin Laden, a talibowie, z którymi łączył go radykalizm poglądów, udzielili mu gościny. Już w 1998 r. USA zażądały jego wydania za zamachy w Kenii i Tanzanii. Talibowie odmówili. W sierpniu 1998 na jeden z obozów należących do organizacji bin Ladena spadły amerykańskie pociski typu Tomahawk. W listopadzie 1999 r. ONZ nałożyła na Afganistan sankcje ekonomiczne, również żądając wydania bin Ladena. Sankcje wzmocniono w styczniu 2001 r. (m.in. zakazem sprzedaży broni do Afganistanu).
[edytuj] Obalenie talibów
11 września 2001 r. zamachowcy samobójcy dokonali ataku na cele w Stanach Zjednoczonych - budynki WTC w Nowym Jorku i w Pentagon w Waszyngtonie. USA prawie natychmiast zażądały od talibów wydania Osamy bin Ladena, którego uznali za organizatora zamachów. Ci odrzucili amerykańskie żądanie, więc w październiku wojska USA rozpoczęły ataki (głównie lotnicze) na ich oddziały. Korzystając z hojnej amerykańskiej i rosyjskiej pomocy Sojusz Północny złożony głównie z Tadżyków i Uzbeków ruszył na talibów. Wielu lokalnych komendantów (w tym także Pasztuni) szybko przeszło na stronę USA zaś siły talibów poszły w rozsypkę. Kilka tysięcy amerykańskich żołnierzy rozpoczęło polowanie na Bin Ladena i mułłę Mohammada Omara, jednak obaj zdołali umknąć. Do stycznia 2002 siły talibów i Al Kaidy Osamy bin Ladena zostały całkowicie rozbite.
[edytuj] Odradzanie ruchu
Mimo rozbicia państwa talibów część bojowników tej organizacji przeczekała amerykański atak i korzystając z warunków terenowych kraju ukryła się w górach, skąd rozpoczęła walkę partyzancką z afgańskim rządem i oddziałami międzynarodowymi stacjonującymi w Afganistanie. W walce tej odnoszą pewne sukcesy, m.in. już w lipcu 2002 r. zamachowcy zastrzelili w Kabulu wiceprezydenta kraju Hadżiego Abdula Kadira. Od wiosny 2003 nasiliły się ataki na wojska międzynarodowe, siły wierne władzom w Kabulu oraz organizacje humanitarne, które musiały zrezygnować z działalności w zdominowanej przez Pasztunów południowo-zachodniej części kraju. Obecnie talibowie działają głównie na prowincji, gdzie często kontrolują duże obszary. Na terenach działania poza walką zbrojną z rządem prowadzą też akcje przeciw wprowadzanym przez władze centralne reformom, uznawanym przez talibów za sprzeczne z islamem, np. zabijają nauczycieli uczących w szkołach dla dziewcząt. Obecnie (2006) liczebność talibów szacowana jest na ok. 12 tys. uzbrojonych bojowników i bliżej nieokreśloną liczbę ich sympatyków, dostarczających zaopatrzenie i informacje.
