Thomas Stafford

Z Wikipedii

Thomas Patten (Tom) Stafford (ur. 17 września 1930 w Weatherford, stan Oklahoma, USA), amerykański astronauta.

Uczestniczył w programach Gemini, Apollo oraz ASTP (wspólny lot statków Sojuz i Apollo).

Spis treści 1 Wykształcenie oraz służba wojskowa 2 Kariera astronauty 3 Program Gemini 4 Program Apollo 5 Program ASTP (Apollo-Sojuz) 6 Po zakończeniu kariery astronauty 7 Wykaz lotów 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Wykształcenie oraz służba wojskowa

W Weatherford ukończył szkołę średnią (Weatherford High School). W roku 1952 w Akademii Marynarki Stanów Zjednoczonych (United States Naval Academy) w Annapolis stan Maryland uzyskał licencjat z nauk ścisłych (z wyróżnieniem). Następnie wstąpił do sił powietrznych USA (United States Air Force). We wrześniu 1953 skończył kurs lotniczy w bazie wojskowej Connally (Connally AFB) w mieście Waco stan Teksas i został pilotem wojskowym. Później skierowano go na szkolenie do 54 eskadry myśliwców przechwytujących (54th Flight Interceptor Squadron) w bazie Ellsworth (Ellsworth AFB) w miescie Rapid City stan Dakota Południowa. W grudniu 1955 został przeniesiony do służby w 496 eskadry myśliwców przechwytujących (496th Fighter Interceptor Squadron) w bazie Hahn (Hahn Air Base) w Niemczech. W 1959 roku ukończył szkołę Pilotów Doświadczalnych Amerykańskich Sił Powietrznych (USAF Experimental Test Pilot School) w bazie Edwards (Edwards AFB) stan Kalifornia. Do momentu włączenia go do grupy astronautów pracował tam w charakterze pilota-instruktora.

Po opuszczeniu NASA w 1975 roku Thomas Stafford wrócił do służby wojskowej i został dowódcą Centrum Lotów Doświadczalnych lotnictwa (USAF Flight Test Center). W marcu 1978 otrzymał stopień generała-porucznika, a w maju tego samego roku rozpoczął służbę w sztabie sił powietrznych w Waszyngtonie. Był zastępcą dowódcy sztabu ds. badań, rozwoju i zakupów (Deputy Chief of Staff, Research, Development and Acquisition). Brał udział w tworzeniu myśliwca F-117A Stealth Fighter i bombowca B-2 Stealth Bomber.

W listopadzie 1979 opuścił armię.

[edytuj] Kariera astronauty

Thomas Stafford 17 września 1962 roku został członkiem drugiej grupy astronautów NASA (NASA 2). Przygotowywał się do lotów na statkach kosmicznych Gemini oraz Apollo. Uczestniczył w 4 lotach kosmicznych.

Od czerwca 1969 pełnił obowiązki szefa grupy astronautów NASA. Odpowiadał za wybór załog do projektów Apollo i Skylab. Nadzorował i koordynował proces szkolenia załóg wyznaczonych do lotów.

W czerwcu 1971 został Zastępcą Dyrektora Wydziału Załóg Latających (Deputy Director of Flight Crew Operations) w Centrum Lotów Załogowych NASA. Do jego obowiązków należało pomaganie Dyrektorowi Wydziału w planowaniu i realizacji programów przewidzianych dla zespołu astronautów.

1 listopada 1975 r. opuścił oddział astronautów NASA.

[edytuj] Program Gemini

W 1965 był rezerwowym pilotem misji Gemini III. W podstawowej załodze funkcję tą pełnił John Young.

W dniach 15 – 16 grudnia 1965 roku był pilotem misji Gemini VI-A, którą dowodził Walter Schirra. Astronauci podczas lotu zbliżyli się na odległość 30 cm do wystrzelonego wcześniej statku Gemini VII z Frankiem Bormanem i Jamesem Lovellem. Oba statki nie były wyposażone urzadzenia cumownicze i nie mogło być mowy o ich połączeniu się. Lot w zbliżeniu trwał w sumie 5 godzin i 18 minut. Początkowo zadaniem tej wyprawy było połączenie się na orbicie z członem rakiety typu Agena. Po starcie okazało się jednak, że uległ on awarii i postanowiono, że wobec tego przeprowadzone zostanie "kosmiczne rendez-vous" statków Gemini VII i GeminiVI-A.

Do swojego drugiego lotu Stafford wystartował 3 czerwca 1966 r. jako dowódca statku Gemini IX-A. Pilotem podczas tej misji był Eugene Cernan. Pierwotnie w styczniu 1966 do lotu Gemini IX wyznaczeni byli dwaj inni astronauci: Elliott See i Charles Bassett. Załoga Stafforda była rezerwową. W lutym astronauci See i Bassett zginęli w katastrofie lotniczej. Nazwę misji zmieniono na Gemini IX-A a dublerzy stali się załogą podstawową. Jednym z podstawowych zadań astronautów podczas lotu miało być połączenie statku Gemini z członem ATDA (Augmented Target Docking Adapter ). Niestety od obiektu nie odłączyła się osłona aerodynamiczna i cały manewr musiał zostać odwolany. Innym celem misji było wypróbowanie przez Eugene Cernana podczas wyścia w otwarty kosmos nowego osobistego systemu manewrującego AMU (Autonomy Maneuvering Unit). Tu również załogę dotknęło niepowodzenie. Ponad 2-godzinny spacer tak wyczerpał astronautę, że zaszła konieczność zrezygnowania z wypróbowania AMU. Cernan stracił również kamerę z filmem, który wykonał podczas spaceru w kosmosie.

[edytuj] Program Apollo

Jeszcze w 1966 roku w ramach projektu Apollo był wyznaczony do załogi rezerwowej drugiej misji, która miała przeprowadzić długotrwały lot na orbicie okołoziemskiej. Po katastrofie Apolla 1 plany zmieniono i Stafford jako dowódca wszedł w skład dublerów załogi misji Apollo 7. Później otrzymał dowodzenie lotem statku Apollo 10. Był to ostatni doświadczalny lot Apolla. W skład załogi weszli również astronauci: pilot modułu dowódczego John Young i pilot lądownika księżycowego LM (Lunar Module) Eugene Cernan. Na orbitę wokół Księżyca Apollo 10 wszedł 21 maja 1969 jako drugi załogowy statek kosmiczny. 22 maja moduł księżycowy Snopy ( ze Staffordem i Cernanem) odłączył się od modułu dowódczego Charlie Brown i wypróbował procedury podejścia do lądowania zniżając się do wysokości ok. 15 km od jego powierzchni a następnie ponownie połączył się z modułem, w którym znajdował się John Young. Podczas lotu fotografowano powierzchnię Srebrnego Globu w poszukiwaniu lądowisk dla kolejnych misji programu Apollo. Lot był próbą generalną przed pierwszym lądowaniem ludzi na Księżycu. Jego pomyślny przebieg pozwolił na realizację tego podstawowego celu całego programu Apollo już podczas następnej misji - Apollo 11.

[edytuj] Program ASTP (Apollo-Sojuz)

9 lutego 1973 roku Thomas Stafford został mianowany dowódcą podstawowej załogi statki kosmicznego Apollo-ASTP (Apollo-Soyuz Test Project), który miał uczestniczyć we wspólnym amerykańsko-radzieckim projekcie kosmicznym.

Swój czwarty i ostatni zarazem lot rozpoczął 15 lipca 1975 roku. Razem z nim w kabinie Apolla znaleźli się: Vance Brand oraz Donald Slayton. Ze strony radzieckiej na statku Sojuz 19 w kosmosie znaleźli się: Aleksiej Leonow oraz Walerij Kubasow. Dwa dni później 17 lipca oba statki polączyły się na orbicie a kosmonauci prowadzili wspólnie badania i eksperymenty. 24 lipca 1975 podczas powrotu astronautów Apolla na Ziemię doszło do awarii. Błąd załogi spowodował, że do wnętrza kapsuły dostały się trujące opary paliwa. Na szczęście żaden z trójki astronautów nie ucierpiał z tego powodu. Było to pierwsze wspólne przedsięwzięcie obu mocarstw kosmicznych w zakresie załogowych lotów kosmicznych.

[edytuj] Po zakończeniu kariery astronauty

W 1979 roku był współzałożycielem firmy Stafford, Burke and Hecker, Inc.. Był też członkiem zarzadów 6 róźnych kompanii.

W czerwcu 1990 został członkiem komitetu, który zajmował się wytyczaniem przyszłych celów dla załogowych lotów kosmicznych na najbliższe 30 lat..

Od połowy lat 90. był w radzie konsultacyjnej NASA do programu Mir-Shuttle (NASA Advisory Council Task Force on Shuttle-Mir Rendezvous and Docking Missions), później przewodził radzie konsultacyjnej przy budowie Miedzynarodowej Stacji Kosmicznej (NASA Advisory Council Task Force on ISS Operational Readiness). W lutym 2003 roku, po katastrofie promu Columbia Stafford został współprzewodniczącym powołanej w Centrum Kosmicznym im. Johnsona grupy roboczej do sprawy wznowienia lotów wahadłowców (Return to Flight Task Group).

W czasie służby wojskowej latał na 127 różnych samolotach i śmigłowcach spędzając w powietrzu ponad 7 100 godzin.

Współautor poradników dla pilotów:

• Pilot's Handbook for Performance Flight Testing,
• Aerodynamics Handbook for Performance Flight Testing.

Odznaczony honorowym medalem kongresu USA (Congressional Space Medal of Honor), medalem sił powietrznych "Za wyjątkowe zasługi" (Air Force Distinguished Service Medal), krzyżem sił powietrznych "Za wyjątkowe załugi lotnicze" (Air Force Distinguished Flying Cross), medalem sił powietrznych "Za zasługi" (Air Force Commendation Medal), dwoma medalami NASA "Za wyjątkowe zasługi" (NASA Distinguished Service Medal), dwoma medalami NASA "Za szczególne zasługi" (NASA Exceptional Service Medal), medalem NASA "Za wybitne przywództwo" (NASA Outstanding Leadership Medal).

[edytuj] Wykaz lotów

Loty kosmiczne, w których uczestniczył Thomas Stafford
№	Data startu	Data lądowania	Statek kosmiczny	Funkcja	Czas trwania
1	15 grudnia 1965	16 grudnia 1965	Gemini 6A	Drugi pilot	1 dzień 1 godzina 51 minut i 24 sekundy.
2	3 czerwca 1966	6 czerwca 1966	Gemini 9A	Dowódca	3 dni 20 minut i 50 sekund.
3	18 maja 1969	26 maja 1969	Apollo 10	Pilot modułu dowódczego	8 dni 3 minuty i 23 sekundy.
4	15 lipca 1975	24 lipca 1975	Apollo ASTP	Dowódca	9 dni 1 godzina 28 minut i 23 sekundy.
Łączny czas spędzony w kosmosie – 21 dni 3 godziny i 44 minuty

[edytuj] Zobacz też

• grupy i oddziały astronautów
• alfabetyczna lista astronautów i kosmonautów

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Biografia na stronie NASA (strona w języku angielskim).
• Biogram na stronie Spacefacts (strona w języku angielskim).