Tomaszkowo

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°43' N 20°25' E53.7166667 20.4166667 (Tomaszkowo)


Tomaszkowo
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Stawiguda
Położenie	53° 43' N 20° 25' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	60
Strefa numeracyjna (do 2005)	89
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie Polski Tomaszkowo

Tomaszkowo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Tomaszkowo - warmińska wieś na jez. Wulpińskim (jez. Tomaszkowskie).

Tomaszkowo składało się pierwotnie z dwóch wsi: Hilgensee później Heiligensee lokowane na prawie pruskim na 30 włókach w 1345 r. i właściwe Tomaszkowo lokowane na 33 włókach w 1349 roku przez Prusów, braci imieniem Mileszen i Wolfhaim. W 1363 roku kapituła warmińska włączyła Heiligensee do Tomaszkowa i nadała wsi prawo chełmińskie, ale jeszcze w 1567 r. obok nazwy Tomaszkowo dodawano nazwę Heiligensee. W połowie XVI w. Tomaszkowo miało 54 włóki.

Tomaszkowo było wsią w komornictwie olsztyńskim, należącym do kapituły fromborskiej. Z racji pełniącego urząd administratora (zobowiązanego do zarządzania całością dóbr) 4 maja 1518 wieś odwiedził Mikołaj Kopernik. Kopernik w tym czasie prowadził akcję osadniczą i zapisał „Tomaszkowo. Hans Klauke, od dawna niezdolny do pracy, mając 2 łany, z których był obowiązany płacić dziedziczną opłatę kościołowi w Bartągu, sprzedał je za moim pozwoleniem Szymonowi Stoke”.

W czasie wojen pierwszej połowy XVII w. wieś została wyludniona. W 1634 roku (po pierwszej wojnie szwedzkiej) z uprzednio zasiedlonych 51 włók aż 24 było opustoszałych. Do wojny szwedzko-branderbursko-polskiej zdołano zagospodarować jedynie 6 włók. Ziemie te zostały ponownie zasiedlone dopiero pod koniec XVII w.

W czasach historycznych w Tomaszkowie uprawiano dużo lnu i chmielu. Kobiety z Tomaszkowa słynęły z pięknych wyrobów tkackich i przędzalniczych. We wzornictwie dominowały ryby, ptaki i kwiaty.

Tomaszkowo o początku lokacji należało do parafii w Bartągu.

Od XVI w przeważała ludność polska. W tym czasie w Tomaszkowie wymieniana jest rodzina Lapka oraz sołtysi: Wrobel, i Poposa. Na początku XVII wieku wymieniani są sołtysi: Kłobuk (Kłobuszyński), Falaszek. Karczam w Tomaszkowie była w posiadaniu właścicieli majątku Gągławki (Jan Godlewski, później Bogusław Domaradzki)

Już około roku 1772 istniała szkoła (druga szkoła w parafii była w Bartągu). W tym czasie około 85% parafian było analfabetami. Ks. Grem opracował program nauczania i wychowania w szkołach elementarnych Warmii, wzorując się na szkolnictwie śląskim. Szkołę wiejską wyobrażał sobie jako miejsce, gdzie nauczyciel odnosi się przyjaźnie do dzieci i dba o swój autorytet. Jednakże poziom w szkole był bardzo niski. Przygodni nauczyciele nie potrafili nauczyć dzieci czytać i pisać. Wizytacja przeprowadzona w 1825 r. przez asesora rejencji królewskiej – Reinholda Bernharda Jachmanna – wykazała, że nauczyciel (Michał Raczkowski, z zawodu krawiec) w ogóle nie umie pisać po niemiecku. Także dzieci nie znają i nie uczą się niemieckiego, słabo czytają w języku polskim, a religii uczą się tylko z polskiego katechizmu. Nauczyciel nie prowadził innych przedmiotów i nawet nie uczył śpiewu. W roku 1824 uposażenie nauczyciela w Tomaszkowie wynosiło 30 talarów i 3 grosze srebrne. W czasie, gdy nauczycielem był Joachim Ehlert (ukończył seminarium w Braniewie) szkole przydzielono 6,5 morgi ziemi. Wynagrodzenie wynosiło "87 korcy żyta, 29 korcy jęczmienia, 385 kg ziemniaków i 24 snopy słomy". Ale i ten nauczyciel nie spełniał należycie swojego zadania. Wizytacja z 1858 r. stwierdziła, że nauczyciel był zły i należy go zwolnić. W tym czasie szkoła miała dwa oddziały, w których uczyło się 50 dzieci. Kolejnymi nauczycielami byli: Krajewski, Malewski, Rhonigk, Sardyna, Frenschkowski, Laszewski i Blachy.

Z Tomaszkowa pochodzili: Paweł Turowski, poeta Jakub Mayska (ur. przed 1840, zmarł w 1900 w Tomaszkowie, gdzie był rolnikiem). Urodził się tu także Franciszek Boenigk (1888-1925, bibliotekarz Towarzystwa Czytelni Ludowych, propagator książki polskiej, działacz plebistycytowy) oraz Jan Boenigk (1903-1982, nauczyciel, założyciel pierwszej szkoły polskiej na Mazurach Piastyny k. Szczytna)

[edytuj] Bibliografia:

Paweł Turowski. Sto siedemdziesiąt trzy lata walki o mowę ojczystą jednej wsi warmińskiej. Wstęp i opracowanie Danuta i Norbert Kasparkowie. Wyd. UWM w Olsztynie, Olsztyn 2003, 129 str.