Trzmielojad

Z Wikipedii

Trzmielojad
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	szponiaste
Podrząd	jastrzębiowce
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	czubaki
Gatunek	trzmielojad
Nazwa systematyczna
Pernis apivorus
(Linnaeus, 1758)
Podgatunki
P. apivorus apivorus P. apivorus orientalis
Status ochronny
Kategoria zagrożenia (CzKGZ) EX EW CR EN VU NT LC Kategoria: niższego ryzyka
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Trzmielojad (pszczołojad) (Pernis apivorus) - duży, wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący niemal całą Europę (oprócz północnej Skandynawii i większej części Wysp Brytyjskich) oraz Azję, od zachodu po środkową Syberię. Przeloty w IV-V i VIII-IX. Zimuje w środkowej Afryce (podgatunek P. apivorus apivorus) lub południowej Azji (P. apivorus orientalis). W Polsce rozpowszechniony, ale nieliczny ptak lęgowy.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Środowisko 3 Pożywienie 4 Lęgi 5 Status i ochrona 6 Podgatunki 7 Bibliografia 8 Zobacz też

[edytuj] Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny 

Obie płci ubarwione podobnie, ale samiec zwykle ma szarą głowę, a samica jest ciemniejsza, bardziej brązowa i z mniej wyraźnym prążkowaniem. Upierzenie bardzo zmienne, od jasnego, śmietankowobiałego po ciemnobrunatne. Spód zawsze jaśniejszy niż grzbiet, mocno prążkowany, a na sterówkach 2-4 wyraźne ciemniejsze, poprzeczne pasy (odróżniające go od bardzo podobnego myszołowa). Podobne poprzeczne pasy widoczne również na lotkach, a w zgięciu skrzydeł charakterystyczna bardzo ciemna plama. Tylny brzeg skrzydeł i ogona zakończony ciemnym pasem. Młode bardziej brązowe, między paskami ogona mają delikatne prążkowanie. Ich oczy są ciemne, mają też żółtą woskówkę ze szczelinowatymi nozdrzami.

Tęczówka oka żółta, dziób czarny. Brak szczecin w pobliżu dzioba, natomiast gęste, sztywne pióra tworzą ochronę przed żądłami owadów. Nogi żółte, palce grube i krótkie, zakończone krótkimi, niezbyt zakrzywionymi szponami. Skok pokryty grubymi tarczkami rogowymi, które chronią przed użądleniami.

Sylwetka w locie: skrzydła długie i szerokie, o nieregularnej krawędzi; głowa niewielka, smukła, klinowata, wysunięta do przodu, podobnie jak u kukułki; ogon długi, wąski u nasady, z zaokrąglonym końcem.

Rozmiary 

dł. ciała ok. 50 - 60 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 125 - 140 cm

Waga 

waga ok. 700 - 800 g

Głos 

Rzadko słyszany; jest to wysokie, żałosne kwilenie "pii-lu".

Zachowanie 

Lata miękko, uderzenia skrzydeł są głębokie. Szybuje na płaskich, poziomo ustawionych skrzydłach, z końcami zwykle opuszczonymi lub ewentualnie nieznacznie wygiętymi (ale nie uniesionymi w kształcie litery V, jak np. myszołowy). W locie ślizgowym skrzydła są łukowato wygięte, z prostym tylnym brzegiem i mocno do przodu wysuniętymi nadgarstkami. W przeciwieństwie do myszołowa nie zawisa. Skryty, zazwyczaj trudny do zaobserowania, z wyjątkiem toków czy przelotu na żerowiska. Podczas wędrówek zbiera się w stada i gromadzi przy morskich cieśninach i na wybrzeżach. Europejskie ptaki lecą albo od strony wschodniej - nad Bosforem - albo od zachodniej - nad Gibraltarem.

Długość życia

Najstarszy odnotowany (zaobrączkowany) trzmielojad dożył wieku 29 lat.

[edytuj] Środowisko

Różnego rodzaju lasy; preferuje stare, świetliste drzewostany liściaste i mieszane, zwłaszcza przylegające do terenów otwartych lub poprzecinane zrębami. Zamieszkuje zarówno tereny nizinne, jak i pagórkowate czy górskie (z wyjątkiem najwyższych partii gór).

[edytuj] Pożywienie

Żądłówki - osy, szerszenie, trzmiele. Obserwuje ruchy tych owadów, dzięki czemu lokalizuje ich gniazda i następnie rozgrzebuje je, żerując nawet przez kilka dni. Może również poszukiwać pokarmu chodząc po ziemi. Wyjada przede wszystkim larwy i poczwarki, ale dorosłe osobniki zjadają również imago, odrzucając przed połknięciem odwłok zawierający żądło. Młode są karmione całymi plastrami z czerwiami z wygrzebanych gniazd owadów, które rozrywa dziobem i pazurami. Czasami, zwłaszcza wiosną, pieszo poluje na jaszczurki, żaby i duże owady, a także podloty drobnych ptaków. Późnym latem zjada również owoce.

[edytuj] Lęgi

Wyprowadza jeden lęg w roku na przełomie maja i czerwca.

Zachowania godowe 

Toki rozpoczynają się zaraz po przylocie z zimowisk. W słoneczne, ciepłe dni samce wykonują loty godowe, trzepocząc skrzydłami nad grzbietem, w sposób przypominający lot motyla.

Gniazdo 

Na drzewie liściastym lub iglastym, często na skraju lasu. Zajmuje opuszczone gniazdo innych ptaków drapieżnych lub buduje je samodzielnie. Stosunkowo niewielkie, charakterystycznie obficie obłożone gałązkami z zielonymi liśćmi brzozy lub osiki.

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 1-2 jaja koloru żółtobiałego, niemal całkowicie pokryte rdzawobrązowymi plamami i rozmazami, o średnich wymiarach 50x41 cm i wadze 49 g. Drugie jajo składane jest po 3 dniach od złożenia pierwszego. Jaja wysiadywane są przez okres około 30 - 35 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta 

Po wykluciu samica pozostaje w gnieździe, ogrzewając i chroniąc pisklęta, a samiec przynosi im pokarm. Po 2 tygodniach młode potrafią już samodzielnie wydłubać larwy z plastrów, wtedy też samica zaczyna opuszczać gniazdo by polować. W przeciwieństwie do innych ptaków drapieżnych, młode nie wydalają kału poza gniazdo, ale na jego krawędź. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 40 dniach. Po wylocie młode korzystają z opieki rodziców jeszcze przez 14 - 20 dni. Dojrzałość płciową osiągają prawdopodobnie w 2. lub 3. roku życia.

[edytuj] Status i ochrona

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.

Europejską populację trzmielojada szacuje się na ok. 70 tys. par, a polską - na ok. 2 tys. par.^[1] Liczebność i zagęszczenie populacji są zmienne z roku na rok, zależnie od dostępności pokarmu (os).

[edytuj] Podgatunki

Wyróżnia się 2 podgatunki, zamieszkujące odpowiednio:

• P. apivorus apivorus - Europa (oprócz północnej Skandynawii) i zachodnia Azja. Zimuje w środkowej Afryce.
• P. apivorus orientalis - środkowa Azja. Zimuje na południu tegoż kontynentu.

[edytuj] Bibliografia

1. ↑ Andrzej G. Kruszewicz Ptaki Polski, Multico, Warszawa 2005, ISBN 83-7073-360-3, s. 152

• Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, Świat Książki, Warszawa 2003, ISBN 83-7311-826-8
• Lars Jonsson Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Muza SA, Warszawa 2006, ISBN 83-7319-927-6
• Peter Hayman, Rob Hume Rozpoznawanie ptaków, Muza SA, Warszawa 2005, ISBN 83-7319-639-0
• Peter Hayman, Rob Hume Ptaki drapieżne, Muza SA, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7495-075-6
• Theodor Mebs Ptaki drapieżne Europy. Przewodnik, Multico, Warszawa 1998, ISBN 83-7073-176-7

[edytuj] Zobacz też

ptaki Polski