Vojtech Tuka

Z Wikipedii

Vojtech (Béla) Tuka (ur. 4 lipca 1880 r. w Štiavnické Bane, zm. 20 sierpnia 1946 r. w Bratysławie) – słowacki polityk, członek Słowackiej Partii Ludowej (HSĽS), premier i minister spraw zagranicznych Państwa Słowackiego

[edytuj] Okres przedwojenny

Studiował prawo na uniwersytetach w Budapeszcie, Berlinie i Paryżu. Został najmłodszym profesorem w historii Królestwa Węgier, wykładającym prawo w Pätkostolí (Pécs), a w latach 1914-1919 – na Uniwersytecie Elżbietańskim w Bratysławie (w języku węgierskim). Po jego zlikwidowaniu pracował jako edytor w Bratysławie. Jednocześnie w okresie powstawania Czechosłowacji pod koniec 1918 r. był tajnym agentem węgierskim i koordynatorem ruchów odśrodkowych ludności węgierskiej w nowym państwie. Współpracował wówczas ze słowackimi działaczami separatystycznymi i autonomicznymi. Autonomię Słowacji postrzegał jako krok do odbudowania Królestwa Węgier. Wkrótce przyjął ofertę Andreja Hlinki, założyciela i przywódcy HSĽS, przystąpienia do jego partii. Został sekretarzem HSĽS, reprezentując wraz z Alexandrem Machem radykalne jej skrzydło, które opowiadało się za pełną niepodległością Słowacji przy wsparciu nazistowskich Niemiec. W 1923 r. współtworzył partyjne bojówki pod nazwą Rodobrana, wzorujące się na włoskich faszystach. W 1925 r. został wybrany do czechosłowackiego parlamentu, zasiadając w nim do 1929 r. 1 stycznia 1928 r. opublikował artykuł pt. "Vacuum iuris", w którym dowodził, że do Deklaracji Słowackiego Narodu z 1918 r. dołączony był tajny aneks, dający Słowakom po 10 latach istnienia państwa czechosłowackiego możliwość wystąpienia z niego. W odpowiedzi rząd aresztował go, oskarżając o szpiegostwo na rzecz Węgier i zdradę stanu. Ostatecznie został skazany na 15 lat więzienia.

[edytuj] Niepodległa Słowacja

9 marca 1939 r. czechosłowackie wojska wkroczyły na Słowację w odpowiedzi na wzrost nastrojów niepodległościowych, podsycanych m.in. przez V. Tukę, którego wcześniej wypuszczono na wolność. 13 marca, wykorzystując kryzysową sytuację, Adolf Hitler namówił Jozefa Tiso na ogłoszenie niepodległości Słowacji. Wkrótce prezydent Państwa Słowackiego, oskarżony przez Niemców o zbyt dużą uległość wobec Żydów, został zmuszony do mianowania premierem V. Tukę. W 1941 r. zarządził on rozpoczęcie departacji ludności żydowskiej do obozów koncentracyjnych, co trwało w 2 etapach do 1944 r. Jednakże jego antysemickie i rasistowskie poglądy szybko doprowadziły do konfliktu z J. Tiso. Najbliższym sojusznikiem V. Tuki w rządzie był minister spraw wewnętrznych radykał A. Mach. W rezultacie w HSĽS powstała dwuwładza; z jednej strony rządziło umiarkowane stronnictwo skupione wokół J. Tiso, a z drugiej – radykałowie ze wsparciem Niemiec, którzy mieli zapewnioną możliwość realizacji części swoich haseł. Ponieważ jednak Niemcy zrozumieli, że nie uda im się całkowicie "znazyfikować" Słowacji, V. Tuka od 1942 r. znajdował się w coraz większej politycznej izolacji. Ostatecznie 5 sierpnia 1944 r. został zdymisjonowany.

[edytuj] Epilog

Po wyzwoleniu Czechosłowacji V. Tuka został aresztowany i osadzony w więzieniu. Podczas swojego procesu dostał karę śmierci, którą wykonano 20 sierpnia 1946 r. w bratysławskim więzieniu.