Wacław Szybalski
Z Wikipedii
Wacław Szybalski (ur. 9 września 1921 we Lwowie) – polski naukowiec, biotechnolog i genetyk, profesor onkologii Uniwersytetu Stanowego Wisconsin w Madison (USA)
Urodził się w rodzinie inteligenckiej polskiej szlachty (herb Prus I). Jego rodzice przyjaźnili się z wieloma wybitnymi przedstawicielami lwowskiej inteligencji, m.in. z prof. Janem Czekanowskim (ojcem polskiej antropologii) i z prof. Rudolfem Weiglem (wybitnym bakteriologiem). W 1939 ukończył słynne VIII Gimnazjum im. Kazimierza Wielkiego, po czym – już w warunkach okupacji sowieckiej podjął studia na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej (w czasie okupacji hitlerowskiej Lwowa funkcjonowała ona pod szyldem Technische Fachkurse), gdzie zafascynowany był wykładami prof. Adolfa Joszta (wybitnego znawcy procesów fermentacji).
W czasie okupacji niemieckiej (1941-1944) pracował także w słynnym Instytucie Badań Nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla jako kierownik grupy karmicieli – w jego grupie karmicielami wszy byli znakomici profesorowie lwowskich uczelni, m.in. matematycy: Stefan Banach, Jerzy Albrycht, Feliks Barański, Bronisław Knaster, Władysław Orlicz, i inni naukowcy: Tadeusz Baranowski (biochemik), Ludwik Fleck (bakteriolog), Seweryn Krzemieniewski i jego żona Helena (oboje słynni bakteriolodzy) oraz Stanisław Kulczyński (botanik i rektor UJK), Stefan Krukowski (archeolog).
W maju 1944 wyjechał ze Lwowa do Końskich. Bezpośrednio po zakończeniu wojny przyjechał do Gdańska. Pracował równocześnie na czterech posadach: na Politechnice Gdańskiej, w Urzędzie Wojewódzkim, w Inspektoracie Standaryzacji i w Izbie Przemysłowo-Handlowej. Nostryfikował dyplom inżyniera na Politechnice Śląskiej i dysponując wykształceniem biotechnologicznym zdobytym we Lwowie, zorganizował Katedrę Technologii Środków Spożywczych Politechniki Gdańskiej. Tutaj też w 1949 otrzymał tytuł doktora nauk chemicznych. Promotorem był prof. Ernest Sym.
W tym samym roku wyjechał do Kopenhagi, gdzie pracował nad genetyką drożdży u profesora Øjvind Winge w laboratorium Carlsberga w Kopenhadze. Następnie wyjechał do USA, gdzie pracował w sławnym laboratorium w Cold Spring Harbor (1951-1955), a potem w Instytucie Mikrobiologii Uniwersytetu w New Brunswick (praca w instytucie sławnego noblisty, profesora Waksmana).
W latach 1960-2003 był profesorem na Uniwersytecie Wisconsin w Madison.
Początkiem wielu odkryć prof. Szybalskiego było wprowadzanie przez niego szeregu oryginalnych technik badawczych. Miał udział w opracowaniu metod wirowania i rozdzielania kwasów nukleinowych w chlorku i siarczanie cezu, elektronowo-mikroskopowym badanie tzw. "heterodupleksów" w mapowaniu DNA oraz opracowaniu zasad wykrywania mutagenności związków chemicznych na bakteriach (zobacz test Amesa).
Wiele lat pracował nad mechanizmami chemicznej mutagenezy i jako pierwszy dostarczył bezpośrednich dowodów na przyczynowy związek miedzy mutagenezą a karcinogenezą.[1] Również jego laboratorium stworzyło podstawy mapowania transkrypcji w bakteriofagu lambda. Ostatnie lata pracy profesora to poszukiwanie metod do fizycznego mapowania genomu, modyfikacji enzymów restrykcyjnych, a szczególnie sekwencjonowania dużych genomów.
Profesor aktywnie uczestniczy w realizacji światowego projektu poznania ludzkiego genomu. Dorobek naukowy obejmuje ponad 360 publikacji z zakresu mikrobiologii, genetyki ogólnej, mutagenezy oraz biologii molekularnej.
Prof. Szybalski otrzymał cztery doktoraty honoris causa: na Uniwersytecie UMCS w Lublinie, Uniwersytecie Gdańskim, Akademii Medycznej w Gdańsku i na Politechnice Gdańskiej. Jest członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk, honorowym członkiem Włoskiego Towarzystwa Biologii Doświadczalnej i Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego. Jest laureatem Medalu Hilldale Uniwersytetu Wisconsin, Złotego Medalu Grzegorza Mendla, przyznawanego przez Akademie Nauk Republiki Czeskiej oraz "The 2003 Casimir Funk Natural Science Award", Polskiego Instytutu Sztuk i Nauk, New York, NY, 2003. Założył i był wieloletnim naczelnym redaktorem międzynarodowego czasopisma GENE (Elsevier Publ., Amsterdam) oraz jest członkiem redakcji licznych czasopism naukowych.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Profesor Wacław Szybalski – pionier nowoczesnej biotechnologii i prekursor naukowy szeregu noblistów
- McArdle Laboratory Waclaw Szybalski, D.Sc.
- Wacław Szybalski - My Road to Øjvind Winge, the Father of Yeast Genetics
- Waclaw Szybalski - Recollections of 1939 –1949: From Politechnika Lwowska to Politechnika Gdanska
- Norman Kelker - Waclaw Szybalski - The Casimir Funk Natural Science Award 2003
- Jerzy Barankiewicz - Profesor Waclaw Szybalski laureat tegorocznej Nagrody im. Kazimierza Funka
- Lwowiak doktorem honoris causa Politechniki Gdańskiej
- Anna Podhajska
- Wacław Szybalski - Wykorzystanie wszy laboratoryjnych karmionych przez ludzi dla produkcji szczepionki Weigla przeciw tyfusowi plamistemu
- Spotkanie prof.Szybalskiego ze studentami PG (s.22)
Przypisy
- ↑ Maher, Sr. V.M., Miller, E.C., Miller, J.A., Szybalski, W., 1968. Mutations and decreases in density of transforming DNA produced by derivatives of the carcinogens 2-acetylaminofluorene and N-methyl-4-aminoazobenzene. Molec. Pharmacol. 4 (1968) pp. 411-426.
