Welfowie

Z Wikipedii

Welfowie – D'Este – dwie dynastie pochodzenia włosko-niemieckiego, ściśle ze sobą spokrewnione. Pierwsza rządziła – pod nazwą Welfowie – w krajach niemieckich: Bawarii, Saksonii, potem Brunszwiku i Lüneburgu, a następnie Hanowerze oraz Wielkiej Brytanii (pod nazwą dynastii hanowerskiej). Przedstawiciele tego rodu trzykrotnie nosili tytuł cesarski:

• Otto IV, od 1198 król niemiecki, a od 1209 r. cesarz (rzymski);
• Iwan VI, cesarz Rosji 1740–1741;
• Wiktoria Hanowerska, od 1837 królowa Wielkiej Brytanii, a od 1877 cesarzowa Indii.

Druga dynastia panowała – pod nazwą d'Este – w krajach włoskich: Ferrarze i Modenie. Wygasła w 1803 r.

Spis treści 1 Związki Welfów i d’Este 2 Dzieje 2.1 Welfowie starsi 2.2 d’Este 2.3 Welfowie młodsi 2.4 Dynastia hanowerska 2.5 Podziały terytorialne księstwa Brunszwiku i Lüneburga 3 Literatura 4 Zobacz też 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Związki Welfów i d’Este

• Welfowie starsi

Welf, hrabia

• A1.Judyta; x. Ludwik I Pobożny, cesarz (syn Karola I Wielkiego)
• A2. Emma; x. Ludwik Niemiecki (syn Ludwika I Pobożnego, patrz wyż.)
• A3.Konrad I Starszy, opat
  • B1. Hugo (zm. 886), opat w Tours
  • B2. Welf I (zm. ok. 860), hr. Alemanii
    • C1. Eticho
      • D1. Henryk
        • E1. Eticho, hr. Bawarii
        • E2. Rudolf I, hrabia
          • F1. Rudolf II (zm. ok. 992)
            • G1. Welf II (zm. 1030), hr. Szwabii
              • H1. Welf III (zm. 1055), ks. Karyntii
              • H2. Kunegunda; x. Azzo II, markiz d’Este (zob. niż.)

• • B2. Hugo, opat, abp Kolonii
  • B3. Konrad II Młodszy (zm. ok. 870), hr. Auxerre
    • C1. Rudolf I (zm. 912), kr. Burgundii 888-937
      • D1. Rudolf II (zm. 937), kr. Burgundii
        • E1. Konrad III Spokojny (zm. 993), kr. Burgundii
          • F1. Rudolf III, (zm. 1032), kr. Burgundii

• Este i Welfowie młodsi

• Alberto Azzo II (zm. 1097), pan na zamku Este

jego potomkiem był:

• Azzo VII/II (zm. 1264) senior d’Este (VII), senior Ferrary (II); x.1. Kunegunda, c. Welfa II; x.2. Garsend, c. Hugo de Maine
  • A1. (z pierwszego małżeństwa Azzo z Kunegundą) Welf IV (zm. 1101), ks. Bawarii
    • B1. Welf V (zm. 1120), ks. Bawarii
    • B2. Henryk IX Czarny (zm. 1126), ks. Bawarii
      • C1. Henryk X Pyszny (zm. 1139), ks. Bawarii i Saksonii.
        • D1. Henryk XII Lew (zm. 1195), ks. Bawarii i Saksonii (w 1180 r. pozbawiony obydwu księstw).
          • E1. Henryk I (zm. 1227), hr. Palatynu
          • E2. Otto IV (zm. 1218), kr. niemiecki 1198, ces. 1209
          • E3. Wilhelm starszy (zm. ), ks. Lüneburga
            • F1. Otto I Dziecię, (zm. 1252), ks. Brunszwiku i Lüneburga
              • potomkowie – rodzina Welfów, panująca w krajach niemieckich Brunszwiku i Lüneburga.
  • A2. (z drugiego małżeństwa Azzo z Garsendą) Fulko I (zm. 1128), markiz d’Este
    • potomkowie – rodzina d’Este panująca we włoskich księstwach Ferrary i Modeny

[edytuj] Dzieje

[edytuj] Welfowie starsi

Założycielem rodu był hrabia Welf, żyjący w czasach karolińskich. Pierwszym znaczącym krokiem w karierze były śluby jego córek: Judyty z cesarzem Ludwikiem I Pobożnym, a Emmy z Ludwikiem Niemcem (synem Ludwika Pobożnego z poprzedniego małżeństwa). W drugiej połowie IX wieku ród podzielił się. Młodsza linia, tzw. Rudolfingowie, wywodząca się od Konrada I hr. Auxerre władała królestwem Burgundii w latach 888–1032. Po śmierci ostatniego króla Rudolfa III Próżniaka, królestwa zostało włączone do cesarstwa. Linia starsza wywodząca się od Welfa I, wygasła na ks. Karyntii Welfie III w 1055 r. Jego spadkobierca został siostrzeniec Welf IV – założyciel drugiej, młodszej dynastii Welfów.

[edytuj] d’Este

Początków tego rodu trzeba szukać w niewielkim miasteczku Este, położonym na południe od Padwy. Tam osiedlił się niejaki Alberto Azzo II, który zamek ten obrał na swą siedzibę. Jego przodkowie przywędrowali wraz z wojskiem Karola Wielkiego. Jego potomek Azzo VII (II) markiz d’Este (zm. 1097) ożenił się z Kunegundą, siostrą karynckiego księcia Welfa III. Gdy ten zmarł bezpotomnie syn tej pary, Welf IV odziedziczył spadek po wuju. Był on założycielem drugiej dynastii Welfów. Po śmierci Kunegundy Azzo ożenił się po raz wtóry z Garsendą z Maine. Syn, który się urodził z tego związku, Fulko (zm. 1128) odziedziczył po ojcu dobra włoskie.

Potomek Fulka, Azzo VII w 1264 r. przyjął tytuł seniora Ferrary, a w 1288 r. jego wnuk Obizzo II seniora Modeny.

Tytuły książęce otrzymał w XV wieku Borso. W 1452 r. został on uznany przez cesarza Fryderyka III księciem Modeny, a w 1471 r. papież Paweł II nadał mu tytuł księcia Ferrary.

Po wygaśnięciu głównej linii rodu na Alfonsie II w 1597 r. spadkobiercą został jego kuzyn książę Cezary. Papież jednak nie uznał jego praw, ponieważ jego ojciec był bastardem księcia Alfonsa I (żoną Alfonsa I była słynna Lukrecja Borgia, córka papieża Aleksandra VI).

Ostatnim księciem Modeny z rodu d’Este był Herkules III. Utracił on swe księstwo w czasie wojen z rewolucyjną Francją w 1796 r. On sam zmarł w 1803 r. Spadkobiercą został arcyksiążę Ferdynand Karol, mąż Marii Beatrycze, córki Herkulesa. Zapoczątkowali oni nową linie Habsburg-d’Este (Dynastia Habsbursko-Lotaryńska)

[edytuj] Welfowie młodsi

Welf IV w 1070 r. otrzymał we władanie księstwo Bawarii (jako Welf I). W 1137 r. jego wnuk Henryk X Dumny (zwany także Pysznym) otrzymał księstwo Saksonii wraz z ręką Gertrudy córki cesarza Lotara III. Jego syn Henryk Lew stał się jednym z najpotężniejszych władców niemieckich. Jego rywalizacja z Hohenstaufami doprowadziła do utraty przez Henryka Lwa obydwu księstw w 1180 r. (Bawarię otrzymali Babenbergowie, a Saksonię Askańczycy).

W 1198 r. syn Henryka Lwa, Otto IV Welf został wybrany na antykróla niemieckiego. Po śmierci króla Filipa Szwabskiego (z Hohenstaufów) został jedynym władca Niemiec z w 1209 r. koronowano go na cesarza. Zmarł bezpotomnie w 1218 r. jego brat i bratanek o imieniu Henryk władali krótko w Palatynacie. Młodszy brat Wilhelm otrzymał we władanie Lüneburg, a jego syn Otto I Dziecię został w 1235 r. uznany za księcia Brunszwiku i Lüneburga (Brunszwik nadał mu ówczesny cesarz Fryderyka II, w nagrodę, iż nie przystał na propozycję papieża Grzegorza IX aby obwołano go antykrólem).

Potomkowie Ottona I, dzieli się kilkakrotnie na linie. Stolicami osobnych księstw stawały się najczęściej: Brunszwik, Lüneburg, Wolfenbüttel, później także Kalenberg i Hanower (zob. niż. Podziały terytorialne). Dziejopisarze wyróżniają trzy tzw. wielkie podziały. W 1252 r. po śmierci Ottona I w pierwszym – starym – podziale powstało osobne księstwo Brunszwiku i osobne Lüneburga. Drugi podział – tzw. środkowy – miał miejsce w 1373 r. po śmierci Magnusa II. Powstały wówczas osobne księstwo Lüneburga i Wolfenbüttel. Trzeci podział – tzw. nowy – miał miejsce w 1569 r. gdy dwaj bracia Henryk i Wilhelm podzieli się spadkiem po bracie. Pierwszy osiadł w Dannenbergu, a drugi w Lüneburgu.

Potomek pierwszego August Młodszy odziedziczył w 1634 r. po kuzynie Wolfenbüttel i tytułował się odtąd księciem Braunschweig-Wolfenbüttel. W 1739 r. prawnuk Antoni Ulryk ożenił się z Elżbietą Anną, siostrzenicą carowej Rosji Anny. Ich syn, w wieku zaledwie 2 miesięcy, został po śmierci carowej ogłoszony carem Iwanem VI, a Elżbieta przejęła regencję. Rok później została odsunięta od władzy, a na tronie carów zasiadła Elżbieta, córka Piotra I Wielkiego. Iwan VI zmarł w 1764 r. zamordowany prawdopodobnie na rozkaz Katarzyny II.

Bratanek Antoniego Ulryka, książę Fryderyk August odziedziczył w 1792 r. śląskie księstwo Oleśnicy. Linia ta wygasła w 1884 r. wraz ze śmiercią ks. Wilhelma.

[edytuj] Dynastia hanowerska

Potomek Wilhelma ks. Lüneburga, August I Starszy odziedziczył w 1634 r. Kalenberg. Jego bratanek Ernest August skupił władzę na znacznym obszarze wokół Hanoweru i w 1692 otrzymał godność elektora cesarstwa. Poprzez małżeństwo z Zofią (córką Elżbiety Stuart, czyli siostrzenicą króla Anglii i Szkocji – Karola I), przejął prawa do obydwu tronów. Jego syn Jerzy I w wyniku tzw. chwalebnej rewolucji w 1714, po śmierci matki oraz nieco później królowej Anny, został koronowany w Londynie na władcę Zjednoczonego Królestwa Brytyjskiego. Stał się założycielem tzw. dynastii hanowerskiej.

Jerzy III (zm. 1820) został w 1814 ogłoszony królem Hanoweru. Wraz z śmiercią jego drugiego syna Wilhelma IV w 1837 został zerwana unia brytyjsko-hanowerska. Tron w Londynie odziedziczyła jego bratanica królowa Wiktoria (zm. 1901). Tron w Hanowerze przejął brat Wilhelma, Ernest August.

Syn Ernesta Augusta I, Jerzy V został w 1866 pozbawiony władzy, a ziemie Hanoweru włączono do królestwa Pruskiego. Ernest August III, wnuk Jerzego V i zięć cesarza niemieckiego Wilhelma II w 1913 przejął władzę w księstwie Brunszwiku. Tron utracił w 1918 po rewolucji listopadowej.

Obecnie tytularnym królem Hanoweru jest książę Ernest August V (ur. 1954, mąż księżniczki Karoliny z Monako).

[edytuj] Podziały terytorialne księstwa Brunszwiku i Lüneburga

• 1252 – podział księstwa Brunszwiku i Lüneburga na osobne księstwa (pierwszy – stary – wielki podział księstwa).
• 1279 – podział księstwa Brunszwiku na:
  • księstwo Brunszwiku
  • księstwo Grubenhagen
• 1322 – podział księstwa Grubenhagen na:
  • księstwo Grubenhagen
  • księstwo Osterode
• 1345 – podział księstwa Brunszwiku na:
  • księstwo Brunszwik-Wolffenbüttel
  • księstwo Getyngi
• 1369 – zjednoczenie księstwa Lüneburga z księstwem Brunszwik-Wolffenbüttel
• 1373 – (drugi – średni – wielki podział księstwa) podział księstwa Brunszwiku na:
  • księstwo Brunszwik-Wolffenbüttel
  • księstwo Lüneburga
• 1435 – zjednoczenie księstwa Getyngi z księstwem Brunszwik-Wolffenbüttel
• 1495 – Podział księstwa Wolffenbüttel na:
  • księstwo Wolffenbüttel
  • księstwa Calenberg.
• 1526 – zjednoczenie Grubenhagen z Osterode
• 1527 – podział księstwa Lüneburga na:
  • księstwo Harburga
  • księstwo Celle
• 1569 – (trzeci – nowy – wielki podział księstwa) podział księstwa Celle na:
  • księstwo Dannenberg
  • księstwo Celle-Lüneburg
• 1584 – zjednoczenie księstwa Calenberg z księstwem Wolffenbüttel
• 1596 – zjednoczenie księstwa Osterode z księstwem Celle-Lüneburg
• 1598 – podział księstwa Dannenbergu na:
  • księstwo Dannenbergu
  • księstwo Hitzacker
• 1634 – wygasła linia z Calenbergu i Wolffenbüttel.
  • zjednoczenie księstwa Calenbergu z księstwem Lüneburga
  • zjednoczenie księstwa Wolffenbüttel z księstwem Hitzacker
• 1636 - zjednoczenie księstwa Dannenbergu z księstwem Wolffenbüttel
• 1641 - zjednoczenie księstwa Harburga z księstwem Celle-Lüneburg.
• 1641 - podział księstwa Lüneburga na:
  • księstwo Celle (primogenitura)
  • księstwo Calenberrgu i Hanower (sekundogenitura)
• 1666 – podział księstwa Brunszwik-Wolffenbüttel na:
  • księstwo Brunszwik-Wolffenbüttel
  • księstwo Bever
• 1689- włączenie ziem księstwa Sachsen-Lauenburg do księstwa Celle
• 19 grudnia 1698 – podniesienie księstwa Hanoweru i Calenbergu do rangi elektoratu Hanoweru.
• 1705 – zjednoczenie księstwa Celle z elektoratem Hanowerem
• 1714 – elektor Hanoweru Jerzy I Ludwik został królem Wielkiej Brytanii (unia personalna)
• 1809 – zjednoczenie księstwa Bever z księstwem Brunszwik-Wolffenbüttel
• 12 lipca 1815 – podniesienie elektoratu Hanoweru do rangi królestwa
• 1837 – koniec unii personalnej Wielkiej Brytanii (królową został Wiktoria) i Hanoweru (królem został Ernest August I)
• 1866 – zajęcie królestwa Hanoweru przez Prusy
• 1884 – wygasła linia książąt Brunszwik-Wolffenbüttel – zajęcie księstwa przez Prusy
• 1913 – przekazanie księstwa Brunszwiku Ernestowi Augustowi III z Hanoweru
• 1918 – Rewolucja listopadowa. Republika

[edytuj] Literatura

• Słownik Dynastii Europy, p. red. J. Dobosza i m. Serwańskiego, Poznań 1999

[edytuj] Zobacz też

• Władcy Wielkiej Brytanii,
• Władcy Brunszwiku i Hanoweru
• Hanower (państwo)

[edytuj] Linki zewnętrzne

• M. Marek Genealogia Welfów i d'Este
• strona domowa rodu Die Welfenpl:Welfowie