Wielki głód na Ukrainie

Z Wikipedii

‎

Wielki Głód na Ukrainie, Hołodomor (ukr. Голодомор) - klęska głodu w latach 1932-1933 podczas kolektywizacji w ZSRR; który szczególne nasilenie przybrał na terytorium ówczesnej Ukraińskiej SRR (dzisiejsza Ukraina wschodnia i centralna).

Według różnych szacunków spowodował śmierć co najmniej od 6 ^[1] do 7 milionów ^[2][3] ludzi (niektóre szacunki podają liczbę nawet 10-15 milionów ludzi). Ogółem, w latach 1921-1947, wskutek trzech klęsk głodu (w 1921-1923, 1932-1933 i 1946-1947) na Ukrainie, życie straciło 10 milionów^[4] ludzi.

Ten sam głód spowodował wiele ofiar poza Ukrainą - na Kubaniu (który wówczas był przeważnie ukraińskojęzyczny), w Kazachstanie.

Spis treści 1 Przebieg 2 Dekret o pięciu kłosach 3 Torgsiny 4 Paszporty 5 Akty antropofagii 6 Reakcje 7 Bibliografia 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne 10 Przypisy

[edytuj] Przebieg

Powodem głodu była w pierwszym rzędzie przymusowa kolektywizacja rolnictwa, która powodowała chaos na wsi: niszczenie przez aktywistów dobytku chłopów, wyprzedawanie i zarzynanie koni w obawie przed ich konfiskatą, powstrzymywanie się od prac polowych. Władze oskarżały kułaków o agitację przeciwko kołchozom oraz o sabotaż, a jednocześnie błędnie spodziewały się, że w wyniku kolektywizacji produkcja rolna wzrośnie - na planach eksportu płodów rolnych opierały swoje plany industrializacyjne. Władze utrzymywały i być może uważały, że załamanie skupu zboża jest wynikiem ukrywania plonów przez chłopów i mimo próśb władz lokalnych nie obniżały wymaganych kontyngentów dostaw.

W rezultacie lokalni działacze prowadzili akcje szukania ukrytego zboża, które prowadziły do zabierania zboża na siew, a także zapasów niezbędnych do wyżywienia rodzin chłopskich. Nastąpiła fala migracji głodowych, na które władze odpowiedziały wprowadzeniem paszportów i zakazem podróży koleją. W wyniku głodu zginęła znacząca część populacji Ukrainy, od kilku do kilkunastu milionów osób; wymarło wiele wsi i dochodziło do licznych przypadków kanibalizmu.^[5][6]

[edytuj] Dekret o pięciu kłosach

Dla tych, którzy zostawali na wsi, częstokroć jedynym miejscem, gdzie można było coś znaleźć do jedzenia było pole kołchozowe. Jednak zerwanie tam choćby kłosa było przestępstwem przeciwko państwu sowieckiemu. Sam Stalin opracował dekret "O ochronie mienia przedsiębiorstw państwowych, kołchozów, spółdzielni oraz wzmocnieniu własności społecznej" Opublikowany 7 sierpnia 1932 r. nazywany był potocznie prawem pięciu kłosów, gdyż za zerwanie takiej liczby groziła kara śmierci lub 10 lat łagru. Skazani nie mogli liczyć na amnestię.^[7]

[edytuj] Torgsiny

Rolnicy umierali lub uciekali do miast, gdzie żywność można było kupić w specjalnych sklepach, torgsinach, za walutę, złoto, srebro lub inne kosztowności. Dla państwa określającego się mianem kraju robotników i chłopów torgsiny okazały się doskonałym interesem. Dwa torgsiny w Charkowie w okresie od stycznia do lutego 1932 r. przyjęły od ludzi 374 kg złota o wartości 294 tys. rubli. W miarę nasilania się głodu powstawało ich coraz więcej. W styczniu 1932 r. takie sklepy były w ośmiu ukraińskich miastach, w maju 1932 r. było ich już 26, a jesienią - 50 w 36 miastach. Liczba torgsinów zwiększyła się do 263 w najbardziej głodnym 1933. ^[8]

[edytuj] Paszporty

Władze stalinowskie, by poradzić sobie z masowym opuszczaniem wsi przez chłopów, 27 grudnia 1932 r. wprowadziły paszporty wewnętrzne (dowody osobiste). Nikt kto nie posiadł takiego dokumentu, nie mógł przebywać poza miejscem zamieszkania. Ale ludność wiejska, poza nielicznymi wyjątkami, nie miała w ogóle prawa do paszportów, co za tym idzie nie mogła opuszczać wsi. Stan taki utrzymał się aż do 1974 r. Restrykcje te oczywiście nie mogły całkowicie zatrzymać głodujących chłopów na wsi. Jednak bardzo niewielki odsetek, tych, którzy przedostali się nielegalnie do miast, mógł poprawić swój los. Nie mogąc znaleźć pracy lub kupić albo ewentualnie wyżebrać trochę chleba, rolnicy umierali na ulicach Charkowa, Kijowa, Dnietropietrowska, Połtawy, Winnicy, Humania i innych większych miast Ukrainy.^[9]

[edytuj] Akty antropofagii

Głód działał na psychikę ludzką w różnoraki sposób. Jedni umierali w swoich domach w samotności, inni próbowali się ratować udając się do miast, jeszcze inni posuwali się do aktów kanibalizmu. Z punktu widzenia medycznego, organizm człowieka, który nie dostaje pożywienia zjada własne białko (katabolizm). Codziennie spada masa ciała. Pojawiają się ostre bóle żołądka, które po jakimś czasie zanikają. Człowiek wpada w letarg, jest otępiały. Dochodzi do ostrych zaburzeń umysłowych, mogą pojawić się omamy. Jednym z takich przykładów jest sprawa Kseni Bołotnikowej, mieszkanki wsi Sofijówka, która z powodu głodu zaczęła puchnąć. Z powodu braku żywności, braku pomocy z jakiejkolwiek strony mając na utrzymaniu jeszcze syna zabiła swoją córkę podrzynając jej krtań. Po zabójstwie położyła jej ciało na ławce, przykryła i poszła spać. Następnego dnia odcięła dziewczynce głowę i włożyła do kotła. Pozostałą część ciała pokroiła na kawałki i zakopała w gnoju.^[10]

[edytuj] Reakcje

Fakt głodu był negowany; wszelkie wypowiedzi na ten temat aż do upadku ZSRR były kwalifikowane jako przestępstwo "propagandy antyradzieckiej". Utajnione zostały też wyniki spisu ludności w 1937 roku, ujawniające demograficzny aspekt Wielkiego Głodu. Zastosowano też aktywne środki dezinformacji wobec dziennikarzy zachodnich; o ukrywanie faktów oskarża się obecnie wielu ówczesnych korespondentów w ZSRR (najbardziej znanym negacjonistą był Walter Duranty).

Wielki głód budzi wiele sporów wśród historyków: nieznana jest liczba ofiar, a szacunki różnią się o kilka rzędów wielkości. Spory budzi, czy głód był celowo wywołany, czy też był nieprzewidzianym skutkiem decyzji władz. Wśród historyków przyjmujących celowe działanie władz spory dotyczą motywów: czy była to represja wymierzona w naród ukraiński w celu stłumienia ukraińskich dążeń narodowych mogących zagrozić spoistości ZSRR (co w 2006 roku potwierdziły dokumenty z archiwum NKWD), czy też wynik klasowej nienawiści wobec chłopów. Spór dotyczy także osób odpowiedzialnych za tragedię: ówczesnych centralnych i lokalnych działaczy partyjnych - Pawła Postyszewa, Stanisława Kosiora, Łazarza Kaganowicza, Waleriana Kujbyszewa, a przede wszystkim - Józefa Stalina.

Za ludobójstwo uznają głód na Ukrainie rządy lub parlamenty 26 państw, w tym: Polska - (uchwała Sejmu z 6 grudnia 2006), Ukraina, Argentyna, Australia, Azerbejdżan, Kanada, Mołdawia, Gruzja, Belgia, Estonia, Węgry, Litwa, Łotwa, Stany Zjednoczone i Watykan. 28 listopada 2006 r. Rada Najwyższa (parlament) Ukrainy przyjęła na wniosek prezydenta Wiktora Juszczenki ustawę uznającą Wielki Głód za zbrodnię ludobójstwa. Ustawę poparło 233 z 435 deputowanych obecnych na sali. "Za" głosowali członkowie prezydenckiego bloku Nasza Ukraina, frakcji BJuTy Julii Tymoszenko i Socjalistycznej Partii Ołeksandra Moroza. Ustawy nie poparli komuniści i parlamentarzyści z prorosyjskiej Partii Regionów premiera Wiktora Janukowycza.

Duma Federacji Rosyjskiej w rezolucji uchwalonej 2 kwietnia 2008 sprzeciwiła się uznaniu Wielkiego Głodu za zbrodnię ludobójstwa.^{[potrzebne źródło][11]}

[edytuj] Bibliografia

• Jan Jacek Bruski, Большой голод на Украине в свете документов польской дипломатии и разведки , „Европа. Журнал Польского Института Международных Дел” (Warszawa) 2006, T. 6, № 4 (21), с. 97-152. [[1]]
• Jan Jacek Bruski, Polska wobec Wielkiego Głodu na Ukrainie 1932-1933, w: Polska – Ukraina – Osadczuk. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Bohdanowi Osadczukowi w 85. rocznicę urodzin, red. Bogumiła Berdychowska, Ola Hnatiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 213-246.
• Robert Conquest The Harvest of Sorrow : Soviet Collectivization an the Terror- Famine (1986), ISBN 0-19-504054-6
• The Foreign Office and the Famine. British Documents on Ukraine and the Great Famine of 1932-1933, Kingston, Ontario – Vestal, New York 1988.
• Andrea Graziosi, "Lettere da Kharkov. La carestia in Ucraina e nel Caucaso del Nord nei rapporti dei diplomatici italiani, 1932-33", Torino 1991
• Голод 1932-1933 років в Україні: причини та наслідки, від. ред. В.М. Литвин, Київ 2003.
• Investigation of the Ukrainian Famine. Report to Congress Commission on the Ukraine Famine. Adopted by the Commission April 19, 1988, Submitted to Congress April 22, 1988, Washington 1988.
• Robert Kuśnierz, Głód na Ukrainie w latach 1932-1933 w świetle zbiorów Archiwum Akt Nowych oraz Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, „Dzieje Najnowsze” 2007, nr 2, s. 129-159.
• Robert Kuśnierz Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929-1933), Toruń 2005, s. 336.
• Robert Kuśnierz, Propaganda radziecka w okresie Wielkiego Głodu na Ukrainie (1932-1933), „Dzieje Najnowsze” [Warszawa] 2004, nr 4, s. 29-46.
• Robert Kuśnierz, Głód na Ukrainie w roku 1933 na łamach prasy, „Res Historica” [Lublin] 2005, t. 21, s. 79-90.
• Robert Kuśnierz, "Likwidacja kułaków jako klasy" na Ukrainie, „Rocznik Chełmski” [2004]-2006, t. 10, s. 205-222.
• Robert Kuśnierz, Участь української громадськості Польщі в допомогових та протестаційних акціях проти голодомору в Україні, “Український Історичний Журнал” [Kijów] 2005, nr 2, s. 131-141.
• Robert Kuśnierz, Nie tylko Pawlik Morozow, „Mówią Wieki” 2005, nr 9, s. 26-30.
• Robert Kuśnierz, Wielki Głód, "Polityka" 2007,nr 48, s. 100-103.

[edytuj] Zobacz też

• Pawlik Morozow
• Józef Stalin
• Pożyteczni idioci
• kolektywizacja
• wielki terror
• Dzień Pamięci Ofiar Wielkiego Głodu i Represji Politycznych

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Archiwum Państwowe Ukrainy
• Ukrainian Genocide Famine Foundation USA
• Kolektywizacja i Wielki głód na Ukrainie - Zofia Pawłowska "Wspomnienia"
• Senat: W Sprawie Rocznicy Wielkiego Głodu na Ukrainie
• Sejm: W Sprawie Uczczenia Ofiar Wielkiego Głodu na Ukrainie
• Chronologiczna galeria zbrodni komunistycznych 1917-45, w tym Hołodomor

Przypisy