William Blake

Z Wikipedii

William Blake

Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1757 Londyn
Data i miejsce śmierci	12 sierpnia 1827 Londyn
Narodowość	angielska
Dziedzina sztuki	poezja, malarstwo, grafika
Styl	Romantyzm
Ważne dzieła	Zaślubiny Nieba i Piekła Czterej Zoa
Muzeum artysty	Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu

William Blake (ur. 28 listopada 1757 w Londynie – zm. 12 sierpnia 1827 w Londynie) – XVIII wieczny angielski poeta, pisarz, rytownik, malarz, drukarz i mistyk, prekursor romantyzmu. Przez współczesnych nazywany często mad Blake (szalony Blake)^[1], zaliczany czasem do grona tzw. poetów wyklętych^[2] w literaturze angielskiej.

[edytuj] Życie

Urodził się na Broad Street, Golden Square, w domu pod numerem 28, w rodzinie średniozamożnego pończosznika. Już w dzieciństwie ujawnił się jego talent rysowniczy, co skłoniło rodziców do posłania dziesięcioletniego Williama do szkoły rysunku. Już w tym okresie zaczęło go interesować rytownictwo: zaczął sam tworzyć oraz kolekcjonować sztychy. W roku 1771, w wieku 15 lat, Blake zaczął pobierać nauki w warsztacie rytowniczym Henry'ego Basire'a. Wybór ten musiał być bardzo przemyślany, gdyż profesja rytownika w owym czasie nie budziła szacunku. Wystarczy wspomnieć, że rytownicy jako "podrzędni rzemieślnicy" mieli utrudniony wstęp do The Royal Academy of Arts (Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych).

Blake jako artysta nie jest łatwy do zaklasyfikowania. Jego osobowość od wczesnych lat wykazywała dziwaczne dla otoczenia, mistyczne i wizjonerskie cechy. Doznawał licznych objawień religijnych, co odzwierciedlało się w jego dziełach malarskich i pisarskich.

Pierwszych lat działalności Blake'a nie można nazwać "karierą artystyczną" – na zlecenie Basire'a, u którego terminował, zajmował się przede wszystkim kopiowaniem znanych dzieł, na przykład malowideł z londyńskich kościołów. Projektował też nagrobki dla bogatych rodzin, ilustrował książki. W wieku 21 lat rozpoczął samodzielną pracę rytownika.

W 1779 roku udało mu się wstąpić do Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie buntował się przeciwko, jak to określał, "niewykończonym" dziełom artystów takich jak Rubens. Bardziej cenił sobie klasyczne piękno i wierne naturze dzieła Rafaela, czy Michała Anioła. W 1782 roku Blake poznał swojego późniejszego mecenasa, Johna Flaxmana. W tym samym roku ożenił się z ubogą analfabetką, Catherine Boucher. Uczył ją pisać i czytać, a nawet tworzyć ryciny.

Blake zaczął powoli zdobywać uznanie możnych, np. jednego z założycieli The National Gallery, George'a Cumberlanda. W tym okresie jego dzieła plastyczne były bardziej spektakularne od literackich.

Nagrobek Williama Blake`a i jego żony

Około roku 1800 Blake przeniósł się na wieś, do Felpham w obecnym hrabstwie West Sussex, gdzie zajął się tworzeniem ilustracji do cudzych wierszy. W tym okresie powstał jego Milton, książka opatrzona przedmową zawierającą wiersz And Did Those Feet in Ancient Time, bardziej znany jako hymn Jerusalem, do którego w 1916 roku skomponował muzykę Charles Parry. Jest to jedna z najpopularniejszych angielskich pieśni patriotycznych.

Po powrocie do Londynu w roku 1802 Blake nawiązał kontakt z grupą młodych artystów o nazwie Shoreham Ancients, którzy podzielali jego poglądy na sztukę jako wartość duchową i odrzucali nowoczesne w niej tendencje. Znalazł tam chłonnych słuchaczy, a także doskonalił swą technikę jako akwarelista. W tymże okresie zaczęło powstawać dzieło literacko-plastyczne Jerusalem: The Emanation of the Giant Albion, ukończone w 1820 roku.

Pod koniec życia artystę zaabsorbowało ilustrowanie biblijnej Księgi Hioba. Ilustracje te wzbudziły podziw i bywają do dziś porównywane do malowideł Rembrandta.

Mimo że prawie całe swoje życie Blake spędził w Londynie, nie stał się ważną postacią życia artystycznego angielskiej stolicy. Przebywał głównie w zaciszu domowym, zajmując się tworzeniem dzieł sztuki, a rytownictwo traktując jako źródło uzyskiwania dochodów. Nie zyskał szerokiego uznania dla swej poezji ani malarstwa za życia. ]] William Blake umarł w pełni sił twórczych. Został pochowany w nieoznaczonym grobie na londyńskim cmentarzu Bunhill Fields. Dopiero w ostatnich latach wzniesiono mu i jego żonie zasłużony nagrobek.

[edytuj] Twórczość

Pierwszy tom poezji Blake'a to Poetical Sketches (Szkice poetyckie) z 1783 r. W 1788 r. powstała książka There Is No Natural Religion (Nieistnienie naturalnej religii), opatrzona charakterystycznymi kolorowymi iluminacjami i sztychami, co stało się znakiem firmowym artysty.

Wkrótce potem ukazały się najsłynniejsze zbiory wierszy i rycin – Songs of Innocence (1789, Pieśni niewinności) i Songs of Experience (1794, Pieśni doświadczenia). Należy je traktować jako jedną całość – przedstawienie kontrastów występujących w życiu człowieka; harmonia ściera się bezustannie z cierpieniem, niewinność z bolesnym, odzierającym ze złudzeń doświadczeniem.

W roku 1789, w wyniku fascynacji myślą teologiczną szwedzkiego filozofa i mistyka Emanuela Swedenborga, Blake'owie przyłączyli się do Nowego Kościoła Swedenborgiańskiego. Ciekawostką jest, że zgodnie z sugestiami Swedenborga, Blake zamierzał sprowadzić dla siebie konkubinę, gdy jego małżonka okazała się bezpłodna, porzucił jednak ten pomysł z powodu oporów żony. Małżeństwo pozostało szczęśliwe aż do śmierci Blake'a, mimo początkowych problemów z analfabetyzmem Catherine oraz ich bezdzietności.

Oprócz Swedenborga, Blake'a inspirował także autor Raju utraconego, John Milton, szczególnie w próbach określenia własnych definicji nieba i piekła. Między 1790 a 1793 powstało Marriage of Heaven and Hell (Zaślubiny nieba i piekła), stworzone w duchu Miltona i Dantego. Co ciekawe, piekło nie było dla Blake'a miejscem wiecznej kaźni, lecz źródłem niczym niepohamowanej energii. Dobro i Zło uściślał Blake jako dwa przeciwieństwa, niezbędne dla ludzkiej egzystencji. "Dobro to bierność posłuszna Rozumowi, Zło to aktywność wyrastająca z Energii". Niektórzy upatrują w tym utworze zapowiedzi teorii Freuda, opisującej konflikt id i superego, a także tez Nietzschego o moralności niewolników i moralności panów. Dzieło to jest jednak przede wszystkim przedstawieniem swoistej mitologii Blake'a, której podsumowanie i pełną ilustrację zawierają późniejsze utwory prozatorskie, jak The Book of Urizen (Księga Urizena) z 1794 r., The Book of Los (1795, Księga Losa) i inne. Różne sfery istnienia wyrażają tzw. Four Zoas (Cztery Zoa), o imionach Urizen, Tharmas, Luvah i Urthona. Urizen jest utożsamiany z Jahwe – prawodawcą, superego i symbolizuje Rozum. Tharmas to ludzkie ciało, naturalistyczne doświadczenie. Luvah – Król Miłości, czasem zwany również Orc, to "zbuntowane dziecię" ludzkich emocji. Urthona, lub inaczej Los, reprezentuje Wyobraźnię i wizjonerską Intuicję. Owe cztery potęgi tworzą wspólnie raj, zwany Ulro. To tylko wybrane, najważniejsze aspekty Blake'owej mitologii.

Wielki czerwony smok i niewiasta obleczona w słońce

Biblijne metafory pojawiające się nierzadko w dziełach Blake'a zrodzone były z tradycji purytanów, kwakrów, anabaptystów i innych protestanckich odłamów chrześcijaństwa. Jednym z ciekawszych przejawów biblijnych wizji jest wystawiona w Nowym Jorku akwarela The Great Red Dragon and a Woman Clothed In the Sun (Wielki czerwony smok i niewiasta obleczona w słońce), oraz The River of Life (Rzeka życia), z cyklu 80. malowideł zwanych Biblią Blake'a.

Blake wyznawał pogląd, iż najważniejszym doznaniem mistycznym jest objawienie. Liczne wizje, jakich doświadczał, zdawały się wspierać go w tym poglądzie i prowadzić przez życie zarówno człowieka, jak i artysty. Podkreślał wagę Poetyckiego Geniuszu w procesie tworzenia. Wyobraźnia, lub inaczej Wizja, to boski pierwiastek w każdym człowieku, porównywany z samym Jezusem. Jezus to ucieleśnienie Wyobraźni, a jego uczniowie to Artyści – żyli i działali pod wpływem impulsu, a nie reguł. "Poeta, malarz, muzyk, architekt: mężczyzna czy kobieta, nie będąca jednym z nich, nie jest chrześcijaninem." Świat rzeczywisty był według Blake'a przeszkodą osłabiającą, wręcz uśmiercającą Wyobraźnię.

Blake nie tworzył dla ludzi prostych. Pragnął odbiorcy o dużo wyższym od pospolitego poziomie.

To, co wielkie, jest nieuchronnie ukryte przed słabymi. To, co oczywiste dla idioty, nie jest warte mego zachodu.

[edytuj] Blake w kulturze popularnej

Obraz Wielki czerwony smok i niewiasta obleczona w słońce odgrywa szczególną rolę w thrillerze Thomasa Harrisa Czerwony smok.

Motyw postaci William Blake'a pojawia się w filmie Jima Jarmusha "Truposz" w którym pewien indianin ratuje życie rannemu młodzieńcowi o tym samym nazwisku. Indianin z racji studiów w Londynie jest przekonany, że spotkał kolejne wcielenie artysty, dziwiąc się, że ten nie pamięta swojej poezji.

W lipcu 1998 roku wokalista Iron Maiden, Bruce Dickinson, nagrał swój kolejny solowy album zatytułowany The Chemical Wedding, inspirowany w ogromnej większości twórczością Williama Blake'a. Znaleźć tam można takie utwory jak "Book of Thel" czy "Jerusalem". Oprócz kompozycji muzycznych, również szata graficzna płyty inspirowana jest twórczością Blake'a. W 1998 roku zespół muzyczny Ulver nagrał przełomowy dla nich album Themes from William Blake's The Marriage of Heaven and Hell, będący swego rodzaju ścieżką dźwiękową do poematu "Zaślubiny nieba i piekła" Blake'a i swoistym hołdem dla pisarza.

Amerykański pisarz Orson Scott Card uczynił Williama Blake'a jednym z bohaterów swojego cyklu książek "Opowieści o Alvinie Stwórcy". W tej historii Blake (Bajarz) jest podróżującym po Ameryce poetą i pracownikiem, a później - mentorem głównego bohatera.

[edytuj] Dzieła

The Book of Thel (1789, Księga Thel)
Tiriel (1789)
The French Revolution (1791, Rewolucja Francuska)
The Vision of the Daugthers of Albion (1793, Widzenia córek Albionu)
America (1793)
Europe (1794)
The Book of Ahania (1795, Księga Ahanii)
cenione są również ilustracje jakie Blake wykonał do dzieł Blaira, Graya, Younga (Night Thoughst), Chaucera, i Dantego