Zespół Gardnera

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy genetycznie uwarunkowanego zespołu polipowatości rodzinnej. Zobacz też: syndrom Gardnera, pojęcie z dziedziny psychologii klinicznej.

Zespół Gardnera (ang. Gardner's syndrome) – jeden z wariantów polipowatości rodzinnej (ang. familial adenomatous polyposis, FAP) charakteryzujący się poza występowaniem mnogich polipów o typie gruczolaków w jelicie grubym, powstawaniem guzów mezodermalnych o typie kostniaków, guzów typu desmoid, torbieli naskórkowych oraz przerostu nabłonka barwnikowego siatkówki. Zespół został opisany przez Eldona J. Gardnera (1909-1989) w 1951 roku^[1].

[edytuj] Etiopatogeneza

Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny dominujący. Występowanie zespołu Gardnera związane jest w około 80% z mutacją genu supresorowego APC (ang. adenomatous polyposis coli) zlokalizowanego na chromosomie 5 w regionie q21-22. W około 30% przypadków choroba pojawia się spontanicznie, na skutek mutacji de novo. Niekiedy nie stwierdza się uszkodzenia genu APC i choroba spowodowana jest uszkodzeniem genu RAS na chromosomie 12, genu P53 na chromosomie 17 lub utratą metylacji DNA.

[edytuj] Objawy i przebieg

Obraz radiologiczny po wlewie kontrastowym niedrożności jelita cienkiego spowodowanej guzem typu desmoid (strzałka wskazuje miejsce niedrożności)^[2].

Obraz w tomografii komputerowej tej samej pacjentki, wykazujący obecność guza wielkości 16 na 9 cm w prawej części ściany powłok brzusznych^[2].

Choroba ujawnia się najczęściej w 2. lub 3. dekadzie życia. Jednym z pierwszych objawów może być krwawienie z przewodu pokarmowego. Często przebiega jednak niecharakterystycznie, a jej główną manifestacją jest zmiana rytmu wypróżnień, zaparcia, stolce pokryte obfitym śluzem. W badaniu kolonoskopowym lub w zdjęciu kontrastowym stwierdza się występowanie licznych (>100) polipów w jelicie grubym. Ryzyko pojawienia się raka jelita grubego powstałego na bazie przemiany złośliwej polipów, w ciągu całego życia chorego, wynosi 100%. Istnieje również podwyższone ryzyko powstania nowotworu dwunastnicy, a w szczególności brodawki Vatera.

W dużej grupie chorych (60-90%) objawem diagnostycznym umożliwiającym podejrzewanie choroby jest wrodzony przerost barwnikowy siatkówki (ang. congenital hypertrophy of the retinal pigmented epithelium, CHRPE). Defekt ten można stwierdzić w badaniu okulistycznym przy użyciu lampy szczelinowej.

[edytuj] Rozpoznanie

Kolonoskopia jest badaniem z wyboru. Umożliwia usunięcie polipów oraz pobranie wycinków w celu badania histopatologicznego.

Zdjęcie RTG metodą podwójnego kontrastu umożliwia diagnostykę polipów na całym przebiegu jelita grubego.

Stwierdzenie u osoby młodej mnogich zmian guzowatych w tkance podskórnej powinno być zawsze wskazaniem do diagnostyki w kierunku zespołu Gardnera. Podobnie zmiany typu kostniak (zwłaszcza pojawiające się w żuchwie, kościach pokrywy czaszki) powinny być również diagnozowane.

Z uwagi, że zespół Gardnera predysponuje również do rozwoju innych schorzeń nowotworowych, takich jak:

nowotwory okolicy brodawki Vatera
medulloblastoma
craniopharyngioma
rak tarczycy
osteosarcoma i chondrosarcoma
liposarcoma
hepatoblastoma

diagnostyka osób podejrzanych powinna być oparta o wiele badań diagnostycznych (zwłaszcza u kobiet, które mają większe ryzyko rozwoju tych nowotworów)^{[potrzebne źródło]}.

Badanie spektralnej optycznej koherentnej tomografii (SOCT Copernicus) zalecane w celu wykluczenia przerostu nabłonka barwnikowego siatkówki.

[edytuj] Leczenie

Jedyną skuteczną metodą leczenia jest wykonanie zabiegu totalnej proktokolektomii - czyli operacji polegającej na całkowitym usunięciu jelita grubego wraz z odbytnicą. W przypadku zastosowania zabiegów oszczędzających i pozostawieniu odbytnicy konieczne jest wykonywanie rutynowych badań endoskopowych tego odcinka, w celu wykluczenia bądź uchwycenia nowotworu we wczesnej fazie rozwoju. Konieczne jest przebadanie wszystkich krewnych pierwszego stopnia pod kątem występowania choroby.

Dużym problemem medycznym pojawiającym się w zespole Gardnera są guzy łagodne typu desmoid, które umiejscawiają się najczęściej w ścianie jamy brzusznej oraz krezce. Mogą powodować niedrożność jelita, zablokowanie moczowodów oraz powstawanie przetok. Usunięte operacyjnie nawracają w 75% przypadków^{[potrzebne źródło]}.

Przypisy

↑ Gardner EJ. A genetic and clinical study of intestinal polyposis, a predisposing factor for carcinoma of the colon and rectum. Am J Hum Genet. 3, 167-176. 1951. PMID 14902760.
↑ ^2,0 ^2,1 Bhama PK, Chugh R, Baker LH, Doherty GM. Gardner's syndrome in a 40-year-old woman: successful treatment of locally aggressive desmoid tumors with cytotoxic chemotherapy. World Journal of Surgical Oncology. 4, 96. 2006. PMID 17173703. DOI:10.1186/1477-7819-4-96

[edytuj] Bibliografia

Nowotwory dziedziczne 2002. Profilaktyka, diagnostyka, leczenie. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne, 2002, ss. 49, 60, 65, 137. ISBN 83-916594-1-0.
Bhama PK, Chugh R, Baker LH, Doherty GM. Gardner's syndrome in a 40-year-old woman: successful treatment of locally aggressive desmoid tumors with cytotoxic chemotherapy. World Journal of Surgical Oncology. 4, 96. 2006. PMID 17173703. DOI:10.1186/1477-7819-4-96
Fotiadis C, Tsekouras DK, Antonakis P, Sfiniadakis J, Genetzakis M, Zografos GC. Gardner's syndrome: a case report and review of the literature. World J Gastroenterol. 11, 34, 5408-11. 2005. PMID 16149159.
Harned RK, Buck JL, Olmsted WW, Moser RP, Ros PR. Extracolonic manifestations of the familial adenomatous polyposis syndromes. AJR Am J Roentgenol. 156, 3, 481-5. 1991. PMID 1847274.