Zweno
Z Wikipedii
Bułgaria |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Koło Polityczne "Zweno" (bułg. Политически кръг "Звено"; звено tłum. się jako ogniwo lub sekcja) - społeczno-polityczna organizacja istniejąca w Bułgarii w latach 1927-1949. Poglądy i cele KP "Zweno" kilkakrotnie ulegały zmianom. W 1934 organizacja przeprowadziła wraz ze Związkiem Wojskowym zamachu stanu w kraju i przez rok sprawowała rządy autorytarne. W czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu KP "Zweno" współtworzyło Front Ojczyźniany.
Spis treści |
[edytuj] Powstanie KP "Zweno" i jego cele
KP "Zweno" zostało utworzone w kwietniu 1927 przez grupę intelektualistów, na czele których stał Dimo Kazasow. Członkowie Koła, których liczba nie przekraczała kilkuset, byli w większości przedstawicielami inteligencji bułgarskiej, wojskowymi i politykami. Ci ostatni rekrutowali się z różnych partii politycznych (poza komunistyczną) przy czym uczestnictwo w KP "Zweno" nie wiązało się z utratą ich dotychczasowej przynależności partyjnej.
Podstawowym zadaniem, jakie postawili sobie założyciele KP "Zweno", było zapobiegnięcie zgrupowaniu się bułgarskich sił politycznych w dwa wrogie sobie obozy i skoncentrowanie uwagi polityków na społeczno-ekonomicznych i kulturalnych problemach kraju.[1] Koło sprzeciwiło się bezkarnym (z powodu braku adekwatnych działań ze strony rządu) działaniom podejmowanym przez Wewnętrzną Macedońską Organizację Rewolucyjną w tzw. Macedonii Pirińskej, które prowadziły do bratobójczych walk wśród jej członków należących do zwalczających się wzajemnie frakcji i częstych zabójstw politycznych w Bułgarii.
[edytuj] Przewrót majowy
Zobacz więcej w osobnym artykule: Przewrót 19 maja.W ciągu kilku lat po założeniu Koła wśród jego członków wykrystalizowała się ideologia odrzucenia tradycyjnej demokracji parlamentarnej (obowiązującej w kraju na mocy Konstytucji Tyrnowskiej) i dążenia do ustanowienia silnej, ponadpartyjenj władzy autorytarnej. W okresie sprawowania rządów przez Blok Narodowy (1931-1934) wokół KP "Zweno" skupili się niezadowoleni z polityki rządu działacze partii burżuazyjnych oraz większa część zarządu wpływowego Związku Wojskowego, który zrzeszał bułgarskich oficerów. Zróżnicowanie polityczne i społeczne w obrębie Koła doprowadziło do tarć i konfliktów, w efekcie których w styczniu 1934 Dimo Kazasow wraz z grupą zwolenników wystąpili z niego i przyłączyli się do Narodowego Ruchu Socjalnego profesora Aleksandyra Cankowa. Na czele KP "Zweno" stanął były wojskowy i minister Kimon Georgijew. 19 maja 1934 wspierani przez armię aktywiści Koła dokonali zamachu stanu i przejęli władzę.[2]
[edytuj] Rząd Kimona Georgijewa (1934-1935)
Po przejęciu władzy Koło utworzyło rząd, na czele którego stanął Kimon Georgijew. Oprócz działaczy "Zwena" i wojskowych weszli do niego także ludowcy z prawicowej frakcji BLZCh oraz zwolennicy Narodowego Ruchu Cankowa. Przewrotowcy unieważnili Konstytucję Tyrnowską i rozwiązali Zgromadzenie Narodowe, likwidując w ten sposób system parlamentarny i zastępując go systemem rządów autorytarnych. Rząd zdelegalizował wszystkie partie polityczne i związki zawodowe w kraju, zaś KP "Zweno" zostało formalnie rozwiązane. Część jego członków kontynuowała działalność organizacji w podziemiu.
Rząd Georgijewa nawiązał stosunki dyplomatyczne ze Związkiem Radzieckim, a swojego sojusznika na Bałkanach upartywał w Jugosławii.[3]
[edytuj] Obalenie rządu Georgijewa
Ponieważ część działaczy wywodzących się z KP "Zweno" i Związku Wojskowego głosiła poglądy republikańskie, przewrót majowy nosił znamiona antymonarchistycznego, mimo iż postulat obalenia monarchii nie został formalnie postawiony. Z tego powodu car Borys III był przeciwny rządowi Georgijewa. W styczniu 1935, z pomocą wiernych mu oficerów należących do Związku Wojskowego, Borys III wymusił dymisję gabinetu i powierzył misję utworzenia nowego rządu generałowi Penczowi Złatewowi.[2] Kilka miesięcy później odsunął od władzy również Złatewa, nominując na stanowisko premiera lojalnego wobec siebie Andreja Toszewa. Tym samym działacze KP "Zweno" utracili władzę i znaleźli się w opozycji wobec cara.
Jeszcze przed wybuchem wojny członkowie KP "Zweno" zmienili część swoich poglądów politycznych, rezygnując m.in. z dążenia do autorytaryzmu i akceptując ideę demokracji parlamentarnej. Zwolennicy Koła włączyli się do tzw. Frontu Narodowego, który usiłował zapobiec udziałowi Bułgarii w nadchodzącym konflikcie zbrojnym. Do "Zwena" przyłączyli się niektórzy byli aktywiści WMRO z tzw. frakcji Protogerowa.
[edytuj] KP "Zweno" w czasie II wojny swiatowej
Po wybuchu II wojny światowej KP "Zweno" opowiedziało się przeciwko udziałowi kraju w konflikcie. Kiedy rząd Fiłowa zdecydował o przystapieniu Bułgarii do paktu trzech, działacze "Zwena" zaangażowali się w ruch oporu przeciwko monarsze. We wrześniu 1943 Koło włączyło się do Frontu Ojczyźnianego zainicjowanego przez Bułgarską Partię Robotniczą. Aktywiści "Zwena" wzięli udział w przygotowaniu zamachu stanu przeprowadzonego 9 września 1944, a po obaleniu rządu współtworzyli koalicyjny gabinet, na czele którego stanął Kimon Georgijew. 1 października 1944 Koło oficjalnie wznowiło zawieszoną od 1934 działalność organizacyjną i przemianowało się na Związek Narodowy "Zweno" (bułg. Народен съюз "Звено").[1]
[edytuj] Związek Narodowy "Zweno" po zakończeniu II wojny światowej
Po 9 wrześna 1944 działacze Związku współtworzyli z komunistami i ludowcami kilka kolejnych gabinetów rządowych. W tym okresie w "Zwenie" wyodrębniły się trzy nurty:
- prawicowy, na czele którego stał Wasyl Jurukow i który był przeciwny tzw. władzy ludowej i zacieśnianiu współpracy z Bułgarską Partią Robotniczą (komuniści),
- centrowy, w którym główną rolę odgrywał lojalny wobec Frontu Ojczyźnianego Kimon Georgijew,
- lewicowy, na czele którego stali T. Dobrosławski i T. Trofinow. Nurt ten był kontrolowany przez komunistów z Bułgarskiej Partii Robotniczej (komuniści) i opowiadał się przeciwko prawicowcom skupionym wokół Jurukowa.
W 1946 Związek Narodowy "Zweno" przyjął nowy program Frontu Ojczyźnianego, który zakładał budowę socjalizmu wg modelu stalinowskiego. W lutym 1949, podczas konferencji partyjnej, działacze "Zwena" zdecydowali o samorozwiązaniu organizacji. Byłym członkom zalecono wstąpienie do Frontu Ojczyźnianego. Tym samym Związek przestał istnieć na bułgarskiej scenie politycznej.[1]
[edytuj] Organy prasowe "Zwena"
- czasopismo "Zweno" (1928-1934)
- gazeta "Izgrew" (bułg. "Изгрев" czyli w tłum. "Wschód Słońca") (1932-1934 i 1944-1949)
- czasopismo "Brazda" (bułg. "Бразда" czyli w tłum. "Bruzda") (1936-1942 i 1945-1948)
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Rocznica samorozwiązania Koła Politycznego "Zweno" (bułg. Годишнина от саморазпускането на политическия кръг “Звено”) - Artykuł w portalu informacyjnym dir.bg (bułg.)
- ↑ 2,0 2,1 O Dziewiątym i Dziewiętnastym (За Девети и Деветнадесети) - Artykuł w portalu historycznym БГ История.info o przewrotach w Bułgarii (bułg.)
- ↑ 19 maja, bułgarski wkład do teorii i praktyki przewrotu (19 май, българският принос в теорията и практиката на преврата) - Atykuł Płamena Dimitrowa w miesięczniku Ние Nr 5 z maja 2002 (bułg.)
