Bułgarska Partia Komunistyczna
Z Wikipedii
Bułgaria |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
Bułgarska Partia Komunistyczna (bułg. Българска комунистическа партия, BPK) - bułgarska partia polityczna, która sprawowała władzę totalitarną w Bułgarskiej Republice Ludowej (1946-1990). BPK została założona w 1919 na bazie lewicowego odłamu Bułgarskiej Robotniczej Partii Socjaldemokratycznej, który tworzyli tzw. wąscy socjaliści (bułg. тесни социалисти). Od marca tego samego roku partia należała do Międzynarodówki Komunistycznej. Najważniejszą rolę w zarządzaniu BPK pełniło Biuro Polityczne (wybierane przez Komitet Centralny partii podczas plenum) i Sekretariat. 3 kwietnia 1990, podczas nadzwyczajnego kongresu (zjazdu) członków partii, BPK przemianowała się na Bułgarską Partię Socjalistyczną (BPS) i pod tą nazwą pozostaje do dziś jednym z najsilniejszych ugrupowań na bułgarskiej scenie politycznej.
Po 1990 nazwę Bułgarska Partia Komunistyczna przyjęło kilka innych partii i ugrupowań, które w ten sposób starają sie nawiązać do tradycji komunistycznej w Bułgarii.
Spis treści |
[edytuj] Historia Bułgarskiej Partii Komunistycznej
[edytuj] Powstanie BPK (1891-1919)
Podwaliny pod przyszłą Bułgarską Partię Komunistyczną zostały położone 20 lipca 1891 podczas tzw. kongresu buzłudżańskiego, na którym utworzono Bułgarską Partię Socjaldemokratyczną (BPSD). W 1894 BPSD połączyła się z Bułgarskim Związkiem Socjaldemokratycznym tworząc Bułgarską Robotniczą Partię Socjaldemokratyczną (BRPSD). W 1903 w BRPSD zarysował się wyraźny podział na dwie frakcje ideologiczne: lewicową, którą tworzyli tzw. wąscy socjaliści (bułg. тесни социалисти), i socjaldemokratyczną, której zwolennicy byli nazywani szerokimi socjalistami (bułg. широки социалисти). Obie frakcje zachowały nazwę BRPSD. W 1919 wąscy socjaliści przemianowali się na Bułgarską Partię Komunistyczną (w.s. - wąscy socjaliści) i przyjęli doktrynę leninizmu. Fakt zachowania w nazwie partii członu „wąscy socjaliści” dowodzi, że skupieni wokół Dimityra Błagojewa „starzy” działacze socjaldemokratyczni, którzy tworzyli podwaliny formacji na kongresie buzłudżańskim, zachowali ważne pozycje w nowym ugrupowaniu. Sam Błagojew do końca swojej działalności politycznej był przeciwnikiem leninizmu i opowiadał się za przyjęciem linii marskistowskiej. Podczas pierwszego kongresu BPK (w.s.) w partii zarysowała się także silna grupa radykalna (ultralewicowa), która w późniejszym okresie odegrała ważną rolę w jej działalności.
[edytuj] BPK w latach 1919-1944
[edytuj] BPK a Bułgarski Ludowy Związek Chłopski
Do 1923 BPK (w.s.) stała się drugą siłą polityczną w kraju (za Bułgarskim Ludowy Związkiem Chłopskim, BLZCh). W przededniu tzw. przewrotu czerwcowego partia liczyła ponad 38 tys. członków, ponadto współpracowała z kilkoma znaczącymi organizacjami, takimi jak: Powszechny Syndykalny Związkek Robotniczy (bułg. Общ работнически синдикален съюз, 30 tys. członków), Bułgarski Komunistyczny Związek Młodzieżowy (bułg. Български комунистически младежки съюз, 14 tys. członków) i kooperacja „Wyzwolenie” (bułg. кооперация „Освобождение”, 80 tys. członków). Popularność BPK zaowocowała powstaniem w niektórych gminach tzw. komun gminnych (bułg. общински комуни).
Wzrost znaczenia BPK doprowadził do tarć między komunistami a innymi siłami politycznymi w kraju. Na przełomie 1919 i 1920 BPK zorganizowała ogólnonarodowy strajk kolejarzy i pocztowców. W celu rozpędzenia protestujących, sprawujący władzę w kraju BLZCh posłużył się swoimi paramilitarnymi oddziałami (tzw. Pomarańczowa Gwardia). Działaczy komunistycznych dosięgły silne represje. Pod wpływem tych wydarzeń kierownictwo BPK zdecydowało o utworzeniu własnej organizacji wojskowej, która została nazwana „Organizacja Wojenna” (bułg. Военна организация). Jej głównym celem było przygotowanie do walki zbrojnej z siłami rządowymi.
W 1922 doszło do ocieplenia w stosunkach między BPK i BLZCh. Jego przyczyną była dyrektywa Kominternu nakazująca utworzenie wspólnego frontu robotniczo-chłopskiego. Dzięki temu obie partie mogły uzgodnić wspólne stanowisko odnośnie przeprowadzonego 19 listopada 1922 referendum dotyczącego osądzenia winych tzw. katastrofy narodowej (mianem tym określono warunki traktatu pokojowego z Neuilly-sur-Seine). Porozumienie obu formacji przyczyniło się do powołania Sądu Państwowego (bułg. Държавен съд).
Mimo zgody odnośnie referendum, BPK kontynuowała walkę z rządem ludowców o wpływy w uboższych warstwach społeczeństwa. W niektórych regionach kraju stosunki między ludowcami i komunistami były bardzo napięte i groziły wybuchem konfliktu zbrojnego. Działacze BPK, wśród których znaczącą rolę wciąż odgrywała umiarkowana grupa skupiona wokół Dimityra Błagojewa, uważali, że taki konflikt byłby niepożądany. Chęć uniknięcia otwartej walki stała się jedną z przyczyn zajęcia przez BPK neutralnej pozycji wobec tzw. przewrotu czerwcowego (9 czerwca 1923), w wyniku którego wojsko obaliło rząd Stambolijskiego i powołało na stanowisko premiera Cankowa. Wkrótce po przewrocie w niektórych regionach kraju wybuchły spontaniczne bunty ludności wiejskiej nazywane niekiedy powstaniem czerwcowym. Mimo iż władze BPK oficjalnie odcięły się od powstania, niektóre lokalne organizacje komunistyczne wzięły w nim aktywny udział. Z tego powodu po pokonaniu buntowników przez siły rządowe wielu działaczy BPK zostało poddanych represjom.
[edytuj] Powstanie wrześniowe i delegalizacja BPK
W połowie 1923, pod wpływem nacisków ze strony Kominternu i radykalnych frakcji wewnątrzpartyjnych, władze BPK zdecydowały się zmienić dotychczasową politykę i rozpocząć wraz z ludowcami zbrojną walkę przeciwko dyktaturze Cankowa. Na czele zorganizowanego we wrześniu 1923 powstania stanęli Georgi Dimitrow i Wasyl Kołarow. Bunt został krwawo stłumiony przez wojsko. Działaczy komunistycznych i ludowców dosięgły rozległe represje. W obawie o własne życie wielu z nich wyemigrowało.
Konsekwencją powstania wrześniowego była delegalizacja BPK (w kwietniu 1924) przez Najwyższy Sąd Kasacyjny. Decyzja Sądu była wynikiem rządowej Ustawy o Ochronie Państwa (bułg. Закон за защита на държавата). BPK kontynuowała swoją działalność w podziemiu.
[edytuj] Zamach w cerkwi „Święta Niedziela”
Represje ze strony rządu doprowadziły do wzrostu znaczenia ultralewicowej frakcji w BPK. Podczas zorganizowanej nielegalnie w 1924 konferencji partyjnej radykalnie nastawieni działacze podjęli decyzję o kontynuowaniu walki zbrojnej i pracy nad przygotowaniem kolejnego powstania, mimo iż Komintern był przeciwny, a sytuacja w kraju nie sprzyjała takiemu rozwiązaniu. 16 kwietnia 1925 skrajni aktywiści Organizacji Wojennej BPK przeprowadzili zamach bombowy w cerkwi „Święta Niedziela” w Sofii, którego celem miał być car Borys III oraz wojskowe i polityczne elity kraju. W efekcie eksplozji śmierć poniosło 213 osób (w większości przypadkowych ludzi), w tym troje deputowanych i kilkudziesięciu wojskowych. Borys III przebywał w chwili wybuchu w innym miejscu. Zamach doprowadził do nasilenia represji przeciwko komunistom. Wielu działaczy i zwolenników BPK zostało zamordowanych przez siły rządowe.
[edytuj] Utworzenie Partii Robotniczej i Bułgarskiej Partii Robotniczej
Podczas narady działaczy komunistycznych latem 1925 w Moskwie i na plenum zorganizowanym w 1926 w Wiedniu, umiarkowane skrzydło BPK, na czele którego stali Georgi Dimitrow i Wasyl Kolarow, zdołało przeforsować swoją koncepcję przyszłej działalności BPK, która zakładała rezygnację z dążenia do zbrojnej konfrontacji z rządem. W międzyczasie, pod wpływem nacisków ze strony opinii międzynarodowej, rząd Cankowa (nazywanego „krwawym profesorem” z uwagi na stosowane represje) został zdymisjonowany. Na czele nowego rządu stanął Andrej Ljapczew, który prowadził łagodniejszą politykę antykomunistyczną od swego poprzednika.
W tych okolicznościach możliwe stało się wznowienie legalnej działalności przez komunistów. Podczas zorganizowanej w 1927 Konferencji Bezpartyjnych Grup Robotniczych zdecydowano o utworzeniu Partii Robotniczej z organem prasowym w postaci tygodnika „Czyn Robotniczy” (bułg. „Работническо дело”) oraz powiązanych z nią Robotniczego Związku Młodzieżowego (bułg. Работнически младежки съюз) i Niezależnych Robotniczych Związków Zawodowych (bułg. Независими работнически професионални съюзи).
W 1929 Partia Robotnicza stanęła na czele serii masowych strajków w Bułgarii, dzięki czemu komuniści częściowo odbudowali swoje znaczenie wśród klasy robotniczej. Podczas wyborów do Zgromadzenia Narodowego w 1931 działacze partii zdobyli 31 mandatów deputowanych (na 240 miejsc). Wybory do stołecznego samorządu w 1932 zakończyły się zdobyciem większości miejsc przez komunistów, jednak rząd, na czele którego stał Blok Narodowy, unieważnił je. Nowe wybory, w których popełniono szereg nieprawidłowości, przyniosły wygraną Blokowi Narodowemu.
Słynna mowa obrończa Georgiego Dimitrowa podczas procesu lipskiego (związanego z oskarżeniem komunistów o podpalenie Reichstagu) w 1933 przyniosła mu światowy rozgłos i ogromną popularność wśród działaczy partyjnych. Dzięki temu Dimitrow i Kolarow mogli na plenach w 1935 i 1936 skutecznie przeforsować odsunięcie radykalnych aktywistów od zarządu partii. Tym samym możliwe stało się nawiązanie współpracy z ludowcami i socjaldemokratami i utworzenie wspólnego Frontu Narodowego, stosownie do dyrektywy wystosowanej przez siódmy zjazd Kominternu. Czołową rolę w tych działaniach odegrał Dimitrow, który był już wówczas sekretarzem generalnym III. Międzynarodówki.
W 1938 Komitet Centralny zdecydował o połączeniu wciąż działającej nielegalnie BPK z Partią Robotniczą i utworzeniu Bułgarskiej Partii Robotniczej (bułg. Българска работническа партия, BPR). Partia Robotnicza oraz BPR zorganizowały w latach 1936-1940 szereg strajków robotniczych, co doprowadziło do wzrostu ich popularności.
[edytuj] Bułgarska Partia Robotnicza podczas II wojny światowej
W 1940 BPR przeprowadziła szeroko zakrojoną kampanię propagandową (nazwaną „Akcją Sobolewową”, bułg. Соболева акция, od nazwiska dyplomaty radzieckiego Arkadija Sobolewa) na rzecz propozycji wysuniętej Bułgarii przez ZSRR. Stosownie do niej oba kraje miały podpisać pakt o przyjaźni i wzajemnej pomocy, a na jego mocy Bułgaria miała udostępnić armii radzieckiej swoje bazy wojskowe w Burgasie i w Warnie. Mimo nacisku ze strony komunistów rząd Fiłowa odrzucił propozycję ZSRR i obrał kurs ku współpracy z nazistowskimi Niemcami, który 1 marca 1941 został uwieńczony przystąpieniem Bułgarii do Paktu trzech.
W dniu napaści Niemiec na ZSRR, 22 czerwca 1941, BPR wystosowała odezwę do narodu, w której nawoływała do bojkotu rządu. 24 czerwca tego samego roku partia zdecydowała się rozpocząć walkę zbrojną z rządem Fiłowa. Aktywiści BPR sformowali bojówki i zorganizowali ruch oporu w Bułgarii. Propagandziści komunistyczni wydawali podziemną prasę i broszury. BPR współtworzyła tzw. Front Ojczyźniany (bułg. Отечествен фронт), tj. koalicję skupionych wokół komunistów partii, której celem było przyłączenie Bułgarii do państw alianckich.
26 sierpnia 1944, pod wpływem informacji o wkroczeniu Armii Czerwonej na Bałkany, zarząd BPR wydał Okólnik Nr 4 (bułg. Окръжно №4), w którym wezwał wszystkich swoich aktywistów do przygotowania powstania zbrojnego przeciwko „monarchistyczno-faszystowskiej dyktaturze”. 6 września tego samego roku partyzanci i bojówkarze komunistyczni (nazywani Ludowo-Wyzwoleńczą Armią Powstańczą) rozpoczęli proces przejmowania władzy w kraju. 7 września zdobyto więzienia w Plewenie i w Warnie i uwolniono z nich więźniów politycznych. Wczesnym ranem 9 września oddziały wojskowe, które przeszły na stronę Frontu Ojczyźnianego dopomogły powstańcom w zajęciu kluczowych punktów w stolicy kraju i w obaleniu rządu Konstantina Murawijewa.
[edytuj] BPK w latach 1944-1989
[edytuj] Polityka rządu Georgijewa (1944-1946)
Po odsunięciu od władzy Murawijewa Front Ojczyźniany sformował rząd tymczasowy, na czele którego stanął Kimon Georgijew. Do składu rządu weszło po czerech działaczy Bułgarskiej Partii Robotniczej (komuniści) (pod tą nazwą od 1944) i BLZCh „Aleksander Stambolijski” (frakcja ludowców, potocznie nazywana BLZCh „Pładne”, bułg. БЗНС Пладне), po dwóch przedstawicieli Koła Politycznego „Zweno” (bułg. ПК „Звено“) i Bułgarskiej Robotniczej Partii Socjaldemokratycznej (szerocy socjaliści) oraz dwóch działaczy niezależnych. Lokalne komitety Frontu, w których główną rolę sprawowali komuniści i lewicowi ludowcy, przejmowały władzę w różnych regionach kraju. 4 października 1944 rząd wydał rozporządzenie o utworzeniu tymczasowego Sądu Narodowego (bułg. Народен съд) i osądzeniu winnych uczestnictwa Bułgarii w wojnie po stronie Paktu trzech. 20 grudnia tego samego roku rozpoczęto tworzenie wychowawczych obozów pracy dla osób uważanych za zagrożenie dla polityki rządu. W istocie Sąd Narodowy posłużył komunistom do wyrównania rachunków ze swoimi przeciwnikami politycznymi. Po zakończeniu serii procesów, w kwietniu 1945 rozpoczęto tworzenie obozów koncentracyjnych dla więźniów politycznych.
Wkrótce po przejęciu władzy przez komunistów armia bułgarska przystąpiła do walki u boku Armii Czerwonej przeciwko swym niedawnym sojusznikom, nazistowskim Niemcom. Działania wojenne trwały do maja 1945.
W 1945 rząd Gergijewa zdecydował o rozpisaniu wyborów do Zgromadzenia Narodowego. W wyborach po raz pierwszy mogły brać udział kobiety (zarówno jako głosujące jak i kandydatki do parlamentu) i żołnierze czynnej służby. Z uwagi na wyraźne manipulacje ze strony komunistów wybory zostały zbojkotowane przez opozycję. Pod naciskiem Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, zwycięski Front Ojczyźniany początkowo zgodził się włączyć przedstawicieli innych partii do składu rządu, jednak rozmowy negocjacyjne z opozycją na ten temat zakończyły się fiaskiem. W marcu 1946 komuniści sformowali rząd, na czele którego ponownie stanął Kimon Georgijew.
[edytuj] Likwidacja monarchii i uchwalenie nowej konstytucji
W 1946 Front Ojczyźniany zainicjował ogólnonarodowe referendum odnośnie przyszłości monarchii. Zarówno komuniści jak i ich oponenci opowiedzieli się za likwidacją monarchii i wprowadzeniem ustoju republikańskiego. Naród bułgarski poparł tę propozycję, w referendum 92,7% głosujących opowiedziało się za republiką. Zmiana ustroju wiązała się z koniecznością uchwalenia nowej konstytucji, dlatego pod koniec 1946 rozpisano wybory do tzw. Wielkiego Zgromadzenia Narodowego (Konstytuanty). Wybory zakończyły się zwycięstwem komunistów z Frontu Ojczyźnianego, którzy sformowali rząd na czele z Georgim Dimitrowem. Konstytuanta zmieniła dotychczasową Konstytucję Tyrnowską z 1879, zastępując ją tzw. Konstytucją Dimitrowską. Ta ostatnia obowiązywała do 1971, kiedy to uchwalono Konstytucję Bułgarskiej Republiki Ludowej (nazywaną potocznie Konstytucją Żiwkowską).
[edytuj] Budowa systemu totalitarnego
Od 1947 BPR (komuniści) rozpoczęła, z pomocą ze strony władz ZSRR, budowę systemu totalitarnego. Przyjęto Rozporządzenie o Ochronie Władzy Ludowej (bułg. Наредба-закон за защита на народната власт), które stało się podstawą do represjonowania opozycji politycznej. Liderzy partii opozycyjnych zostali umieszczeni w więzieniach i obozach, zaś same partie zdelegalizowane. Prześladowania dotknęły znanych działaczy politycznych takich jak Nikoła Petkow, Cweti Iwanow, Krystio Pastuchow, Trifon Kunew i in. Zlikwidowane zostały również nielegalne organizacje: Wewnętrzna Macedońska Organizacja Rewolucyjna, „Car Krum”, „Chan Kubrat”, Związek Bułgarskich Legionów Narodowych (bułg. Съюз на българските национални легиони) i in. Należące do Frontu Ojczyźnianego Bułgarska Robotnicza Partia Socjaldemokratyczna (szerocy socjaliści) i Koło Polityczne „Zweno” zjednoczyły się z BPR (komuniści) i przyjęły jej program. Tym samym na scenie politycznej oficjalnie pozostały tylko dwie partie: BPR (komuniści) i współpracujący z nią BLZCh. Ludowcy zrezygnowali z tzw. teorii klasowej opracowanej przez Aleksandyra Stambolijskiego, która dotychczas stanowiła podstawę ideologiczną ich działalności i przyjęli program komunistów, uznając tym samym wiodącą rolę BPR (komuniści).
W 1948, podczas piątego kongresu partii w Sofii, komuniści mieli już pełnię władzy w kraju. Na kongresie zdecydowano o przywróceniu partii jej dawnej nazwy Bułgarska Partia Komunistyczna.
BPK nie ominęły charakterystyczne dla okresu stalinizmu czystki wewnątrzpartyjne. Wielu zasłużonych dla partii działaczy, takich jak były wicepremier Trajczo Kostow, poddano represjom i skazano na śmierć. Rozbudowano również system represji wobec przeciwników systemu totalitarnego. Jego ofiarą stał się później m.in. znany dysydent Georgi Markow.
W 1949 komuniści rozpisali nowe wybory do Zgromadzenia Narodowego. Front Ojczyźniany, który stanowiła koalicja BPK i BLZCh, był jedyną startująca w nich formacją i zdobył 97,66% głosów. Wszystkie następne wybory, aż do końca Bułgarskiej Republiki Ludowej, miały wyłącznie formalne znaczenie i kończyły się zwycięstwem komunistów. W kraju nastąpiło charakterystyczne dla systemów totalitarnych zlanie się aparatu partyjnego z państwowym. Mimo iż teoretycznie rządziły dwie formacje (BPK i BLZCh), dominująca rola komunistów nie podlegała dyskusji, w związku z czym właściwe jest mówienie o jednopartyjnym systemie rządów. Na czele partii i państwa stali kolejno: Georgi Dimitrow (1946-49), Wasyl Kołarow (1949-50), Wyłko Czerwenkow (1950-56), Anton Jugow (1956-62) i Todor Żiwkow (do 1989). W okresie tzw. odwilży po śmierci Stalina, zapoczątkowanej w ZSRR przez Nikitę Chruszczowa, w BPK osądzono i odsunięto od władzy Czerwenkowa i Jugowa, a także zrehabilitowano Trajcza Kostowa. Oficjalnie potępiono kult jednostki i skrytykowano błędy popełnione w minionych latach.
BPK była partią masową. W latach 1944-1989 liczebność jej członków wzrosła około 40-krotnie i w 1989 wynosiła około 1 milion. Tak wielka popularność BPK była w dużej części spowodowana znacznymi przywilejami, jakimi cieszyli się jej członkowie. Przynależność do BPK była niekiedy jedyną szansą realizacji wybranej kariery zawodowej.
[edytuj] Polityka gospodarcza BPK
Rządy komunistów bułgarskich wywarły znaczący wpływ na gospodarkę narodową. Na mocy specjalnej uchwały z końca 1946 niemal wszystkie krajowe przedsiębiorstwa zostały znacjonalizowane. W kraju rozpoczął się proces szybkiej industrializacji. Na obszarach rolnych stopniowo przeprowadzono kolektywizację, w efekcie której powstały rolnicze spółdzielnie produkcyjne (bułg. трудово-кооперативни земеделски стопанства), a później również kompleksy agrarno-przemysłowe (bułg. aграрно-промишлени комплекси). Byli właściciele skolektywizowanej ziemi otrzymywali tzw. rentę gruntową, której wysokość stopniowo obniżano.
Pod rządami BPK bułgarska gospodarka narodowa rozwijała się stosunkowo stabilnie do lat 80., choć nie tak dobrze jak głosiła to tzw. propaganda sukcesu. Bezrobocie było bardzo znikome, jednak utrzymanie go na niskim poziomie wiązało się ze wzrostem biurokracji i spadkiem efektywności pracy. Utrzymanie stabilnej produkcji było możliwe dzięki współpracy z ZSRR. Związek Radziecki otworzył swój rynek dla bułgarskich wyrobów, zapewnił dostawy ważnych surowców po preferencyjnych cenach, a także niejednokrotnie udzielał Bułgarii bezzwrotnej pomocy. Ceną za te korzyści było całkowite uzależnienie polityczne i gospodarcze Bułgarskiej Republiki Ludowej od ZSRR, które w końcu lat 80. przyczyniło się do kryzysu gospodarczego w kraju.
[edytuj] Polityka zagraniczna BPK
Polityka zagraniczna BPK była podporządkowana woli przywódców ZSRR. W okresie zimnej wojny Bułgaria była jednym z sojuszników Związku Radzieckiego w ramach RWPG (1949-1991) oraz Układu Warszawskiego (1955-1991). W latach 60-tych kierownictwo BPK, na czele z Todorem Żiwkowem, zaproponowało Chruszczowowi przyłączenie Bułgarii do ZSRR. Mimo iż propozycja była niemożliwa do zrealizowania, jej wysunięcie miało korzystne dla Żiwkowa następstwa: kierownictwo KPZR nabrało zaufania do lidera BPK, co pozwoliło mu pozostać u władzy aż do 1989. Innym następstwem było nierozmieszczenie na terenie Bułgarii wojsk radzieckich, co było dość wyjątkowe w krajach Układu Warszawskiego.
Wypełniając zobowiązania wobec ZSRR BPK zdecydowała o udziale wojsk bułgarskich w tzw. interwencji w Czechosłowacji w 1968, a także o wysłaniu do Wietnamu (podczas wojny wietnamskej) instruktorów wojskowych.
Polityka BPK w kwestii ważnego dla Bułgarów tzw. problemu macedońskiego (dotyczącego przyszłości Macedonii jako regionu geograficzno-historycznego) ulegała zmianie. W rezultacie zainicjowanej przez Stalina kampanii na rzecz utworzenia na Bałkanach federacji państw komunistycznych, BPK ogłosiła, iż zamieszkująca Macedonię Pirińską ludność (ok. 250 tys. osób) to etniczni Macedończycy. Stwierdzenie to otwierało drogę do zmian terytorialnych w obrębie planowanej federacji. Po upadku idei Stalina, BPK wycofała się z tego oświadczenia, zaś w 1963, podczas plenum KC, oficjalnie odcięła się od niego.
W kwestii tzw. zachodnich kresów (bułg. Западни покрайнини), tj. obszarów za zachodnią granicą Bułgarii odjętych jej na mocy traktatu pokojowego z 1919, polityka prowadzona przez BPK była ukierunkowana na podtrzymanie świadomości bułgarskiej wśród zamieszkującej je ludności. Z inicjatywy partii uzgodniono utrzymanie bułgarskiego szkolnictwa na kresach, a w 1968 rozpoczęto w Bosilegradzie budowę elektrowni, finansowaną przez budżet Bułgarii.
[edytuj] Polityka BPK względem mniejszości narodowych
Polityka BPK względem mniejszości narodowych zamieszkujących Bułgarię ulegała zmianom. W pierwszych latach po 9 września 1944 partia umożliwiła swobodną emigrację Żydom oraz Turkom. W 1951 Politbiuro BPK zdecydowało o nadaniu mniejszości tureckiej względnie szerokich jak na państwo totalitarne praw: prawa do samookreślenia narodowego i do nauczania szkolnego w języku tureckim; zezwolono na emitowanie tureckich audycji w radiu i w telewizji. Młodzież pochodzenia tureckiego miała specjalne przywileje w uczelniach wyższych. Jednocześnie podpisano z Turcją kilka umów o wysiedleniu części mniejszości tureckiej z Bułgarii. Polityka BPK wobec mniejszości uległa zmianie kiedy pogorszyły się stosunki między Bułgarską Republiką Ludową i Turcją. W latach 80. BPK zainicjowała tzw. proces odrodzenia, którego przejawem była m.in. przymusowa zmiana turecko brzmiących imion i nazwisk na bułgarskie. Represje ze strony komunistów dosięgnęły znaczną część mniejszości tureckiej i spowodowały falę emigracji, która pogorszyła jeszcze złą sytuację ekonomiczną kraju w latach 80.
[edytuj] BPK u schyłku Bułgarskiej Republiki Ludowej
Po 1985, pod wpływem reform w ZSRR zainicjowanych przez Gorbaczowa, BPK prowadziła politykę tzw. głasnosti i pieriestrojki. Zmiany te nie były w stanie uratować gospodarki narodowej, która tkwiła w głębokiej stagnacji.
10 listopada 1989 plenum KC BPK zdecydowało o dymisji Todora Żiwkowa z funkcji sekretarza generalnego. Datę tę uważa się dziś za początek transformacji ustrojowej w Bułgarii. Następca Żiwkowa, Petyr Mładenow obrał kurs ku demokratyzacji i gospodarce rynkowej. Na początku 1990 zarząd BPK zdecydował o zmianie systemu wartości partii i przyjęciu demokratycznego socjalizmu jako partyjnej ideologii. Wiosną tego samego roku wśród członków partii zorganizowano referendum, na którym zdecydowano o zmianie nazwy organizacji. Od 3 kwietnia 1990 brzmi ona Bułgarska Partia Socjalistyczna.
[edytuj] Liderzy Bułgarskiej Partii Komunistycznej
- Dimityr Błagojew
- Georgi Kirkow
- Christo Kabakczijew
- Georgi Dimitrow
- Wasyl Kołarow
- Wyłko Czerwenkow
- Todor Żiwkow
- Petyr Mładenow
