Związek Wypędzonych
Z Wikipedii
Związek Wypędzonych (niem. Bund der Vertriebenen, BdV) – niemieckie stowarzyszenie skupiające:
- osoby deklarujące narodowość niemiecką, przesiedlone w konsekwencji postanowień konferencji poczdamskiej z byłych terenów niemieckich[1] Polski (Ziemie Odzyskane) i ZSRR oraz z terytorium Czechosłowacji, po zakończeniu II wojny światowej,
- osoby zamieszkujące w/w terytoria w trakcie wojny i ewakuowane lub zbiegłe przed Armią Czerwoną,
- tzw. "późnych wysiedleńców", czyli osoby, które zadeklarowały narodowość niemiecką i wolę wyjazdu do RFN do roku 1990,
- wysiedlonych członków niemieckich mniejszości narodowych zamieszkałych uprzednio w innych państwach Europy Środkowo-Wschodniej (w tym mniejszość niemiecka w Polsce, w granicach z 1 września 1939) – niezależnie od obywatelstwa posiadanego przed nabyciem obywatelstwa Republiki Federalnej Niemiec.
Spis treści |
[edytuj] Struktura organizacyjna
Związek Wypędzonych został utworzony 27 października 1957 przez połączenie Zjednoczenia Ziomkostw (niem. Vereinigung der Landsmannschaften) (VdL) i Związków Wypędzonych Niemców (niem. Bund vertriebener Deutscher (BvD)). Związek Wypędzonych jest w konsekwencji federacją organizacji, na którą składa się 21 ziomkostw zorganizowanych przez osoby deklarujące narodowość niemiecką zamieszkałe (niezależnie od obywatelstwa) przed 1990 poza obecnymi granicami RFN, a także 16 związków działających na zasadzie terytorialnej w krajach związkowych (landach) Republiki Federalnej Niemiec. Obecnie Związek Wypędzonych skupia około 2 milionów członków. Podstawą członkostwa w Związku jest wpisana do statutu Związku definicja wypędzonego określona w ustawie federalnej o wypędzonych z 1953 . (niem. Gesetz über die Angelegenheiten der Vertriebenen und Flüchtlinge)[2],
[edytuj] Prezydenci
- Georg Baron Manteuffel-Szoege (CSU) – (VdL) i Linus Kather (BvD) jako współprzewodniczący (1957-1959)
- Hans Krüger (CDU) (1959-1963)
- Wenzel Jaksch (SPD) (1964-1966)
- Reinhold Rehs (SPD, od 1969 CDU) (1967-1970)
- Herbert Czaja (CDU) (1970-1994)
- Fritz Wittmann (CSU) (1994-1998)
- Erika Steinbach (CDU) (1998-nadal)
[edytuj] Formy działalności
Organizacje – założyciele Związku przyjęły w dniu 5 sierpnia 1950 dokument Karty niemieckiego wypędzonego. Dokument ten, uroczyście ogłoszony 6 sierpnia 1950 przed Zamkiem w Stuttgarcie, stanowi fundament niemieckich związków wypędzonych. Corocznie organizowane są przez Związek uroczyste obchody "Dnia Stron Ojczystych" (niem. Tag der Heimat). We wrześniu 2006, po raz pierwszy w historii Związku, w obchodach Dnia Stron Ojczystych uczestniczył oficjalnie prezydent Republiki Federalnej Niemiec Horst Köhler, który w swoim przemówieniu przypomniał, że bezpośrednią przyczyną wypędzeń była rozpętana przez Niemcy wojna[3]. W sierpniu 2007 r. na Dniu Stron Ojczystych przemawiali Hans-Gert Pöttering (przewodniczący Parlamentu Europejskiego) i Roland Koch (premier Hesji).
Do czasu podpisania w 1990r. polsko-niemieckiego traktatu granicznego, w którym RFN definitywnie uznała wobec mocarstw i Polski granice ustalone w konferencji poczdamskiej, Związek kwestionował ostateczny charakter granicy polsko-niemieckiej.
Związek kwestionuje również obecnie prawomocność tzw. dekretów Benesza, czyli wysiedlenie w latach 1945-1946 obywateli czechosłowackich narodowości niemieckiej z terenów tzw. Kraju Sudeckiego.
Wobec faktu, że adaptacja przesiedlonych do RFN stanowiła w latach powojennych faktyczny problem społeczny, w rządzie RFN utworzono stanowisko ministra d.s. wypędzonych i uciekinierów, obsadzane przez działaczy Związku, który wyłaniał też społeczną radę przy ministerstwie. Ministerstwo to zostało zlikwidowane w roku 1969.
Obecnie główną formą działalności związku pozostaje lobbying interesów członków wobec rządu federalnego, działalność wydawnicza, fundacyjna i archiwalna. Najważniejszą inicjatywą Związku jest utworzenie Centrum przeciwko Wypędzeniom z siedzibą w Berlinie.
Na obchodach 50 rocznicy powstania Związku Wypędzonych przemawiała Angela Merkel, kanclerz Niemiec, poparła ideę budowy Centrum przeciwko Wypędzeniom.[4]
[edytuj] Finansowanie
Związek Wypędzonych jest organizacją pozarządową, finansowaną w 10 %[5] ze składek członkowskich, a w 90 %[5] z budżetu federalnego RFN. W roku 1998 pomoc rządu niemieckiego dla Związku Wypędzonych wyniosła łącznie 52 mln[6] DEM, a do roku 2004 spadła do 34 mln DEM.[6] Jednocześnie w latach 1988-1997 wzrastała pomoc instytucjonalna i strukturalna - stopniowo wzrastała ona z poziomu 1,5 DEM[7] do ponad 4 mln DEM,[7] finansowanie z tych źródeł zmalało około 2000 roku. Wsparcia Związkowi Wypędzonych udzielało zarówno niemieckie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, oraz poszczególne landy i kraje związkowe[7] w Niemczech. np. Bawaria udzieliła wsparcia w wysokości 4,4 mln[7] €, a Dolna Saksonia 125 tys €.[7] Pomoc państwa niemieckiego dla "wypędzonych" i organizacji powiązanych, określanych ogólnie mianem tzw. "kultury wypędzonych",[7] nie kończyła się jedynie na świadczeniach wyrównawczych np. za utracone mienie. "Wypędzeni" byli i pozostają wspierani na inne sposoby - od 1983 roku pieniądze na tzw. "kulturę wypędzonych" wzrosły z rocznie 8 milionów DEM[7] do 50 milionów DEM[7] w 2000 roku. W 2004 wyniosły 18 mln €,[7] i jak napisał tygodnik "Die Zeit"[7] - przewyższają państwowe fundusze na cały niemiecki przemysł filmowy.[7] Dodatkowo, w okresie rządów koalicji SPD – Zieloni w latach 2002-2004 Związek Wypędzonych otrzymywał corocznie dotację państwową w kwocie 920.000 €. W 2005 otrzymał 1 mln €[8] dotacji państwowych, a w 2006 ponownie otrzymał ok. 1 miliona[9] € funduszy z tego źródła.
[edytuj] Kontrowersje
Działalność organizacji od chwili jej powstania wzbudza kontrowersje zarówno w Niemczech, jak i w innych krajach. W szczególności w Polsce i w Czechach, zarówno w deklaracjach polityków jak i reakcjach społecznych, istnieje silna tendencja do opozycji względem tej organizacji. Związek oficjalnie dystansuje się od działań Powiernictwa Pruskiego (roszczenia materialne wobec Polski), jednak jego prominentni działacze – Rudi Pawelka oraz wiceprezydent Związku Hans-Günther Parplies zasiadają w radzie nadzorczej Powiernictwa[10]. Wieloletnie powiązanie Związku Wypędzonych z postulatem rewizji granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej, a działaczy Związku z obecnymi roszczeniami materialnymi wobec Polski i Czech, jest podstawą istniejących kontrowersji co do intencji i działalności Związku. Dotyczy to również RFN – środowiska polityczne SPD i Zielonych są zasadniczo krytycznie nastawione do Związku.
[edytuj] "Wypędzeni" koloniści z czasów II wojny
Zgodnie z powyższym prawem status "wypędzonego" został przyznany także kolonistom narodowości niemieckiej, osiedlanym w latach 1939-1945 na okupowanych wojskowo przez III Rzeszę terytoriach Rzeczypospolitej Polskiej , anektowanych przez III Rzeszę - bezpośrednio ( por. Tereny Rzeczypospolitej Polskiej anektowane przez III Rzeszę ) , lub pośrednio jako Generalne Gubernatorstwo , ( niezgodnie z konwencją haską IV z 1907 r.). Koloniści ci zamieszkiwali w domach i gospodarstwach rolnych, przymusowo i bezprawnie odebranych polskim właścicielom przez okupacyjne władze niemieckie (również wbrew postanowieniom konwencji haskiej IV). Prezydent Niemiec Horst Köhler zalicza się również do tej kategorii wypędzonych, choć sam zdystansował się publicznie od statusu "wypędzonego".[11] Jego rodzina została wysiedlona (a ściśle – dobrowolnie repatriowana do Rzeszy) w roku 1940 z anektowanej przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich w konsekwencji ustaleń paktu Ribbentrop-Mołotow rumuńskiej Besarabii[12]. W 1942 osiedlono ich w Skierbieszowie koło Zamościa skąd dwa lata później, razem z matką i trojgiem rodzeństwa, uciekli przed Armią Czerwoną. Analogiczna jest sytuacja Eriki Steinbach.[13]
[edytuj] Nazistowskie korzenie niektórych działaczy
Tygodnik Der Spiegel, w artykule z 14 sierpnia 2006 "Dafür fehlen uns die Mittel" ("Na to brakuje nam środków")[14], podał iż na 200 byłych członków kierownictwa Związku Wypędzonych, ponad 1/3 była członkami NSDAP. Zaliczało się do nich również trzech byłych sekretarzy generalnych Związku i kilku jego wiceprzewodniczących. Drugi prezydent Związku, Hans Krüger, był aktywnym działaczem NSDAP uczestniczącym w puczu monachijskim, a następnie szefem okręgowej organizacji NSDAP (NSDAP-Ortsgruppenleiter) i sędzią wydającym wyroki śmierci w okupowanej Polsce, w Chojnicach (w składzie tzw. sądów specjalnych (niem.Sondergerichte)).[15] Erika Steinbach odmówiła rozliczenia się z nazistowską przeszłością jej organizacji, argumentując to brakiem środków.
[edytuj] 2007
2 grudnia 2007, niemiecki pisarz i publicysta żydowskiego pochodzenia, Ralph Giordano, postrzegany w Niemczech jako autorytet moralny, oświadczył w liście wystosowanym do gazety "Der Spiegel", iż przestaje popierać ideę Eriki Steinbach (wcześniej w pełni popierał pomysł zorganizowania Centrum przeciwko Wypędzeniom), wycofując swoje poparcie dla Związku Wypędzonych[16]. Giordano był od 1933 ofiarą prześladowań nazistowskich i przeżył Holocaust - zarzucił on szefowej szefowej Związku Wypędzonych Erice Steinbach, że w oficjalnych wypowiedziach w sposób marginalny traktuje zbrodnie popełnione przez Niemców i niemiecką politykę okupacyjną z lat II wojny światowej. Giordano uznał za słuszny pogląd, że żadnej zbrodni popełnionej w czasie wypędzeń na Niemcach nie można usprawiedliwiać wcześniejszymi zbrodniami niemieckimi, skrytykował jednak pomysł utworzenia Centrum przeciwko Wypędzeniom, mówiąc iż "bez zbrodni popełnionych przez Niemców nie byłoby jednak zbrodni na Niemcach"[16]. Podkreślił jednocześnie iż nie można, jego zdaniem, forsować historii wypędzeń, a wcześniejsze zbrodnie niemieckie (które określił jako "krwawą łaźnię"), ukrywać w pobocznych zdaniach. Giordano uznał to za pogwałcenie jego zasady niepodzielnego humanizmu[16]. Steinbach wyraziła żal z powodu rezygnacji i podziękowała Giordano za dotychczasową współpracę.
29 grudnia 2007 w wywiadzie dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung” ( opublikowanym 30 grudnia 2007) Prezydent RFN Horst Köhler stwierdził między innymi: Nie widzę siebie jako wypędzonego. Wypędzeni zostali Polacy, w których domu moi rodzice zostali wtedy zakwaterowani.[17]
Przypisy
- ↑ Zgodnie z definicją porozumienia USA, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, Wielkiej Brytanii i Francji w Poczdamie.
- ↑ tekst ustawy w języku niemieckim.
- ↑ Köhler, Horst: Przemówienie Prezydenta Federalnego Horsta Köhlera podczas obchodów Dnia Stron Ojczystych zorganizowanego przez Związek Wypędzonych (polski). bundespraesident.de, 2006-09-02. [dostęp 2007-07-25].
- ↑ Merkel na zjezdzie BdV
- ↑ 5,0 5,1 Krzysztof Kuczyński: Przesiedlenia Niemców to cena szaleństw Hitlera - Ucieczki i wypędzenie. Kronika - pismo Uniwersytetu Łódzkiego, 21.11.2006.
- ↑ 6,0 6,1 Jerzy Haszczyński: Różne wypędzenia. Rzeczpospolita, 28.10.2007.
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 Bartosz Jałowiecki: Marne grosze ?. Rzeczpospolita, 11.08.2004.
- ↑ Brunatna przeszłość Związku Wypędzonych. Gazeta Wyborcza, 22.08.2006.
- ↑ Sieć kontra Centrum Wypędzonych. Gazeta Wyborcza, 28.10.2006.
- ↑ Jendroszczyk, Piotr, "Pruskie Powiernictwo bez wsparcia politycznego", rzeczpospolita.pl, 2004-03-25 [dostęp 2007-07-25] (polski).
- ↑ "Frankfurter Allgemeine Zeitung" 30 grudnia 2007.
- ↑ Artykuł: Prezydent wszystkich wypędzonych w "Wprost" nr 35, 2006 r., s. 6 . W pakcie o granicach i przyjaźni pomiędzy III Rzeszą a Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich z 28.09.1939 r. strona niemiecka zastrzegła prawo repatriacji ludności pochodzenia niemieckiego z terenów okupowanych i anektowanych przez ZSRR. Obejmowało to zarówno wschodnie tereny II Rzeczypospolitej jak i anektowane przez ZSRR latem 1940 Litwę, Łotwę, Estonię i rumuńską Besarabię.
- ↑ Erika Steinbach , urodzona w Rumi jest córką urzędniczki z Bremy i żołnierza Luftwaffe z Hanau koło Frankfurtu nad Menem. Ojciec jako technik Luftwaffe w randze podoficera służył na lotnisku w okupowanej Rumi. Matka była tam urzędniczką oddelegowaną z Berlina w 1943. Rodzice wynajmowali od Kaszuba mieszkanie – zajmowali zbyt niską pozycję społeczną, żeby kwalifikować się do otrzymania lokalu po Polakach wypędzonych z Rumi przez niemieckie władze okupacyjne. Matka w tym czasie przeważnie mieszkała w Berlinie, a Erikę urodziła w czasie jednego z krótkotrwałych pobytów u męża w Rumi.
- ↑ http:service.spiegel.de
- ↑ [1]. Kanclerz Ludwig Erhard, przed którym Krüger zataił swą wojenną przeszłość w chwili powołania na stanowisko ministra d.s. wypędzonych (17 października 1963), po ujawnieniu przez Der Spiegel listu prokuratora generalnego NRD w.s. polskiego wniosku o ściganie Krügera, bez zwłoki zdymisjonował go ze stanowiska (17 stycznia 1964).
- ↑ 16,0 16,1 16,2 Pisarz Ralph Giordano rezygnuje ze współpracy ze Steinbach. 02.12.2007.
- ↑ ( "(...) Ich sehe mich nicht als Vertriebenen. Vertrieben wurden die polnischen Menschen, in deren Haus meine Eltern damals eingewiesen wurden (...) - FAZ wersja elektroniczna - dostępne 20.01.2008 h.20.13
