Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939-1945)

Z Wikipedii

Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939-1945) - zbrodnie popełnione na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, zaplanowane i dokonane przez partię narodowych socjalistów, NSDAP, instytucje i organy władzy państwowej III Rzeszy niemieckiej, oraz działających w jej strukturach funkcjonariuszy i organizacji. Zbrodnie te, będące konsekwencją niemieckiego programu ludobójstwa^[1], zostały zakwalifikowane jako zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko pokojowi przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze w 1946.

Według orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze z 1946 ^[1], zbrodnie niemieckie określone są następująco:

• planowanie, rozpoczęcie i prowadzenie wojny napastniczej
• morderstwa dokonywane na jeńcach wojennych i ludności cywilnej
• masowe zabijanie mężczyzn, kobiet i dzieci
• masowa eksterminacja w obozach
• niewolnicza eksploatacja
• wysiedlenia ludności i pacyfikacje
• celowe burzenie miast, wsi oraz osiedli
• grabież dóbr kulturalnych, majątku i niszczenie skarbów kultury narodowej
• wynarodowienie i germanizacja
• prześladowania na tle politycznym, rasowym i narodowościowym

Spis treści 1 Geneza 2 Zbrodnie niemieckie w Polsce w czasie kampanii wrześniowej 3 Podział okupowanych ziem polskich i niemiecki aparat terroru 4 Zbrodnie niemieckie w "Akcji Inteligencja" 5 Egzekucje masowe 6 Pacyfikacje wsi 7 Mordowanie psychicznie chorych 8 Wyniszczanie społeczeństwa 8.1 Wysiedlanie ludności 8.2 Praca niewolnicza 9 Zagłada Żydów 10 Wynarodowienie i germanizacja 11 Rabunek dzieł sztuki i niszczenie dóbr kultury narodowej 11.1 Likwidacja i germanizacja miast polskich 12 System więzień Gestapo 13 Niemieckie obozy koncentracyjne w planach wyniszczenia narodu polskiego 14 Odpowiedzialność zbrodniarzy niemieckich 15 Polskie instytucje ścigające zbrodnie niemieckie 16 Straty materialne 17 Fotografie 18 Miejsca martyrologii 19 Przypisy 20 Bibliografia 21 Zobacz też 22 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geneza

1 września 1939 III Rzesza dokonała agresji na Polskę, której głównymi celami była likwidacja niepodległego bytu państwa polskiego oraz biologiczne wyniszczenie narodu polskiego, uznanego przez pseudonaukowe kryteria nazistowskiej polityki rasowej za "małowartościowy". W tym celu miał być pozbawiony elity intelektualnej i tzw. warstw przywódczych, wchodzących w skład kierownictwa państwowego i narodowego. Dyplomacja niemiecka przygotowywała się do realizacji tego planu drogą tajnych bądź jawnych działań na arenie międzynarodowej, mających za zadanie obalenie postanowień i konsekwencji tzw. "ładu wersalskiego", określonego traktatem wersalskim z 1919. Rezultatem tych działań było podpisanie z ZSRR paktu Ribbentrop-Mołotow, oraz utrzymywanie ścisłych stosunków wywiadowczych i wojskowych z tym państwem przez okres dwudziestolecia międzywojennego (1919-1939). Plany agresji na Polskę (Fall Weiss) zostały opracowane kilka lat przed wybuchem wojny w 1939, towarzyszyła im, opracowana przy dużym udziale niemieckich placówek naukowo-badawczych (m. in. Uniwersytet Berliński), całościowa koncepcja zmian w Europie Wschodniej i Europie Środkowo-Wschodniej, określana jako Generalny Plan Wschodni.

[edytuj] Zbrodnie niemieckie w Polsce w czasie kampanii wrześniowej

W czasie kampanii wrześniowej w 1939, działania niemieckich sił zbrojnych były niejednokrotnie prowadzone z pogwałceniem prawa międzynarodowego i wojennego, w szczególności konwencji haskich.

Przygotowania do tzw. wojny totalnej, przewidujące zniszczenie nie tylko polskich sił zbrojnych lecz także ludności cywilnej (m. in. poprzez barbarzyńskie bombardowania pozbawionych znaczenia strategicznego miast Polskich (np. 1 września w wyniku nalotu niemieckiego Luftwaffe zbombardowano Wieluń, gdzie zginęło 1200 obywateli polskich, a także miasto Frampol), rozpoczęły się w III Rzeszy od połowy lat 30. sporządzaniem wykazów obywateli Polskich przeznaczonych do likwidacji.

W maju 1939 w jednostce niemieckiego kontrwywiadu, Głównym Urzędzie SD Reichsfuhrera SS utworzono specjalną komórkę "Zentralstelle" II/P (Polen), zajmującą się sporządzaniem list "osób przeznaczonych do ujęcia w Polsce", uznanych za potencjalne zagrożenie dla nazistowskich planów podboju. Listy takie sporządzała berlińska centrala tajnej policji Gestapo, ze szczególnym uwzględnieniem "Polaków wrogo nastawionych do niemieckości".

Na podstawie obu tych list sporządzono ostatecznie "księgę gończą" tzw. Sonderfahndungsbuch Polen - zawierała ona w porządku alfabetycznym, według różnych źródeł, od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy^[2] nazwisk wybitnych Polaków (działaczy społecznych i politycznych, ludzi kultury, nauki i sztuki, uczestników powstania wielkopolskiego, aktywistów plebiscytowych na Mazurach, Warmii oraz Śląsku, członków Polskiego Związku Zachodniego i Związku Polaków w Niemczech). W początkowej fazie okupacji 90% nazwisk Polaków przeznaczonych do umieszczenia w obozach koncentracyjnych zostało wskazanych przez Niemców mieszkających w Polsce^[3].

Zbrodni na polskich jeńcach wojennych i cywilnych mieszkańcach dokonywały w szczególności Einsatzgruppen, Wehrmacht, który uczestniczył bezpośrednio w 311 zbiorowych egzekucjach^[4] na polskiej ludności cywilnej i żołnierzach Wojska Polskiego. Największe zbrodnie wojenne na jeńcach wojennych miały miejsce w Ciepielowie (ok. 300^[5] ofiar śmiertelnych), Zambrowie (ok. 200^[5] ofiar), Śladowie (ok. 300^[5] ofiar), Uryczu (ok. 73^[6] -100^[5] polskich jeńców wojennych spalonych żywcem) i wielu innych miejscowościach. Ogółem, w okresie od 1 września do 26 października, różne siły niemieckie wykonały 764 egzekucje^[4].

Żołnierze Wehrmachtu stanowili także osłonę dla tysięcy innych masowych mordów dokonywanych przez oddziały niemieckiego Selbstschutzu (złożone z mniejszości niemieckiej) i bojówek Volksdeutschów oraz jednostki policji i Grup Operacyjnych SD, przydzielanych jeszcze przed agresją na Polskę do każdej armii Wehrmachtu.^[4]

Większość zbrodni w kampanii wrześniowej realizowanych było w ramach Operacji Tannenberg (niem. Unternehmen Tannenberg) - w czasie jej trwania, w okresie tzw. zarządu wojskowego, od 1 września 1939 do 25 października 1939, w sumie wymordowano od 20 000 do 24 tys.^[4] obywateli polskich.

[edytuj] Podział okupowanych ziem polskich i niemiecki aparat terroru

Zbrodnie niemieckie przebiegały z różnym nasileniem w całym kraju, zgodnie ze stworzonymi ramami prawnymi i strukturą organizacyjną podbitego terytorium. Odpowiedzialność za nie ponoszą kolejno dowódcy wojskowi, w tym przede wszystkim naczelny dowódca wojsk lądowych na wschodzie, Gerd von Rundstedt, sprawujący władzę na mocy dekretów Adolfa Hitlera z 8 września i 25 września 1939. Oprócz niektórych organów niemieckiej administracji cywilnej, podlegali mu wszyscy dowódcy wojsk lądowych III Rzeszy. Po ustaniu tzw. zarządu wojskowego, w dniu 25 października 1939. Dekret Hitlera z 8 września 1939 włączał do Niemiec tereny polskiego Pomorza, Śląska, Wielkopolski, części województwa łódzkiego, warszawskiego, białostockiego, obszar wcielony obejmował ponad 92 tys. km² i 9,5 miliona ludności polskiej.

Osobną jednostką administracyjną, o cechach parapaństwa, a w rzeczywistości będącej całkowicie zależnym od III Rzeszy terytorium, w której stosowano masowy terror, rabunek surowców naturalnych, rolniczych, niewolniczą pracę przymusową oraz eksterminację całych grup etnicznych i narodowościowych, zostało na mocy dekretu Hitlera z 12 października 1939 (z mocą obowiązującą od 26 października), Generalne Gubernatorstwo, w którym władzę sprawował Hans Frank, bezpośrednio podległy Hitlerowi i sprawujący niemalże absolutną władzę ustawodawczą i wykonawczą za pomocą rozporządzeń.

Oba jednostronne akty prawne III Rzeszy były sprzeczne z ratyfikowaną przez Niemcy konwencją haską IV (1907) a jako nieważne w świetle prawa międzynarodowego nie uznawane przez państwa trzecie przez cały okres II wojny światowej.

[edytuj] Zbrodnie niemieckie w "Akcji Inteligencja"

Na jesieni 1939, po zakończonych działaniach zbrojnych w kampanii wrześniowej, różne formacje niemieckie przystąpiły do realizacji tzw. "Akcji Inteligencja" (niem. Intelligenzaktion), trwającej z przerwami do 1943 roku, wymierzoną w polską elitę intelektualną. "Akcja Inteligencja" przebiegała z różnym nasileniem w poszczególnych rejonach okupowanej Polski, najwięcej zbrodni popełniono na Pomorzu (Intelligenzaktion Pommern, ok. 23 000 ofiar śmiertelnych), Wielkopolsce (Intelligenzaktion Posen, ok. 2 000 ofiar), Mazowszu (Intelligenzaktion Masovien, ok. 6 700 ofiar), Śląsku (Intelligenzaktion Schleisen, ok. 2 000 ofiar), Łodzi (Intelligenzaktion Litzmannstadt, ok. 1500 ofiar), a także w tzw. akcjach specjalnych, z których największe to Akcja AB (Ausserordentliche Befriedungsaktion, ok. 3 500 ofiar), Sonderaktion Krakau i Zweite Sonderaktion Krakau (ok. 187 ofiar, uczonych i pracowników naukowych z Uniwersytetu Jagiellońskiego), oraz wymordowanie 27 uczonych ze Lwowa (Mord profesorów lwowskich).

Łącznie, w czasie "Akcji Inteligencja", wymordowano ok. 40 000^[7][8] Polaków, w tym samym czasie wysłano do obozów koncentracyjnych dalsze 20 000^[7] Polaków, z których przeżył jedynie znikomy procent.

[edytuj] Egzekucje masowe

Elementem polityki terroru okupanta niemieckiego były masowe egzekucje, przeprowadzane w większości bez procesu sądowego, ze złamaniem prawa międzynarodowego. Egzekucje były metodą zastraszania społeczeństwa i osłabienia woli oporu. Oprócz celów eksterminacyjnych, służyły wymuszaniu uległości społeczeństwa wobec polityki okupanta. Odbywały się publicznie w miastach, poza nimi w miejscach odosobnionych, w sposób jawny lub potajemny, decyzją niemieckich władz administracyjnych i policyjnych.

Egzekucji dokonywano za czyny "antyniemieckie" (m. in. w Generalnym Gubernatorstwie określone i zagrożone karą śmierci w rozporządzeniu Hansa Franka z dnia 31 października 1939), oraz inne stopniowo wydawane w latach okupacji niemieckiej, przewidujące również karę śmierci, w tym za ukrywanie Żydów od 1942 roku. Często stosowano, wbrew prawu międzynarodowemu, zasadę odpowiedzialności zbiorowej. Kara śmierci stosowana była także za pomoc jeńcom wojennym, partyzantom i zbiegom z obozów niemieckich. W Generalnym Gubernatorstwie kara śmierci wymierzana była również za przestępstwa pospolite i wykroczenia gospodarcze, np. rolnikom za niedostarczenie przymusowych kontyngentów (dostaw płodów rolnych).

Egzekucje masowe z zastosowaniem odpowiedzialności zbiorowej były złamaniem prawa międzynarodowego, w szczególności artykułu 50 konwencji haskiej, stanowiącego iż "żadna zbiorowa kara pieniężna lub inna nie może być nałożoną na ludność za postępki jednostek, za które nie można jej czynić solidarnie odpowiedzialną". Powszechne było branie zakładników i ich późniejsze mordowanie, za czyny wymierzone przeciwko Niemcom - regułą było rozstrzeliwanie co najmniej 20 zakładników za akcję sabotażową lub zamach na Niemca, 50 zakładników za zamach na niemieckiego urzędnika i 100-150 Polaków za akcję dywersyjną na pociąg.^[9]

Miejscami największego nasilenia egzekucji masowych w Polsce były:

• Okolice Warszawy, w szczególności Palmiry (Cmentarz w Palmirach) i Wawer (Zbrodnia w Wawrze), Magdalenka, Lasy Kabackie i Piaseczyńskie, Szwedzkie Górki na Żoliborzu, Zielonka oraz ogrody sejmowe przy ul. Wiejskiej w Warszawie.

• Okolice Nowego Sącza (Cmentarz Żydowski przy ul. Tarnowskiej, ok. 25 000 ofiar, Żydów i Polaków), Ciechanowa, Giełczyna (Las Giełczyński, ok. 12 000 pomordowanych), Białegostoku (Las Wilczy Grunt, ok. 16 000 ofiar), Sępólna Krajeńskiego (Lasy Karolewskie, ok. 8 do 10 000 ofiar), Świecia (Las Królewski, ok. 10 000 zamordowanych), Zakopanego, Lublina (Lasy krępieckie, ok. 30 000 ofiar), Zamościa (Rotunda Zamojska, ok. 8 000 ofiar), Lwowa, Stanisławowa, Równego, Wilna, Grodna, Kielc (tylko w pobliżu dwóch miejscowości kieleckich, Firleja i Wincentowa, rozstrzelano w latach 1940-1945 ok. 12 000^[10] ludzi, dalsze 35 000 zamordowano w niemieckich Zakładach Metalowych HASAG (IG Farben) w Skarżysko Kamiennej), Krakowa (m. in. Las Buczyna w Zbylitowskiej Górze, ok. 8 000 ofiar), Łodzi (Lasy lućmierskie, ok. 11 000 zamordowanych), Oborniki pod Poznaniem (Lasy Rożnowskie, ok. 12 000 ofiar), Wejherowo (w pobliżu wsi Wielka Piaśnica, ok. 12 000 ofiar), Starogard Gdański (Las Szpęgawski, ok. 5-7 000 pomordowanych), Bydgoszcz (tzw. Dolina Śmierci, 5-7 000 pomordowanych) oraz Zbrodnia w Bochni.
• W Ponarach pod Wilnem okupant niemiecki wraz z ochotniczymi oddziałami litewskimi Ypatingasis būrys, dokonał egzekucji masowych 100 000^[1] ludzi. Wśród pomordowanych znajdowało się od 56 000^[11] do 70 000^[1] Żydów oraz od kilkunastu tysięcy^[11], do 20 000^[12] Polaków.
• Egzekucje publiczne jawne, dokonywane na oczach przymusowo spędzonej ludności, np. w Olkuszu (Krwawa środa w Olkuszu).
• Masowe egzekucje podczas tłumienia powstania warszawskiego, m. in. na warszawskiej Woli (Rzeź Woli, ok. 40 000 ofiar), na warszawskiej Ochocie (Rzeź Ochoty, ok. 10 000 ofiar). Ponadto w części północnego Śródmieścia, w Halach Mirowskich na warszawskim cmentarzu Powązki i wielu innych miejscach.

[edytuj] Pacyfikacje wsi

Akcje pacyfikacyjne, wymierzone w ludność wsi polskich, były prowadzone przez oddziały SS, Wehrmacht, oraz inne niemieckie formacje policyjne. Największe nasilenie pacyfikacji wsi miało miejsce podczas akcji wymierzonych w oddziały partyzanckie Henryka Dobrzańskiego "Hubala", (w kwietniu 1940 na Kielecczyźnie), oraz podczas pacyfikacji Zamojszczyzny (od jesieni 1942 do końca 1943). W większości wypadków we wsiach dokonywano przymusowych egzekucji, aresztowań, wysiedleń oraz palono zabudowania i rabowano mienie, nierzadko zdarzały się przypadki palenia ludzi żywcem. Stosowano także zakaz osiedlania się wokół zniszczonych wsi.

Ogółem dotknęły one 350^[1] wsi polskich, z których 75^[10] zostało całkowicie zniszczonych. W 6 przypadkach użyto lotnictwa do bombardowań likwidowanych wsi. Większość z nich znajdowała się w granicach Generalnego Gubernatorstwa, w województwach lubelskim, kieleckim, białostockim, krakowskim i rzeszowskim. W czasie pacyfikacji, nie związanych bezpośrednio z działaniami wojennymi, dochodziło do masakr ludności cywilnej, największe z nich miały miejsce we wsiach: Aleksandrów (444^[13]-446 zabitych), Borów (806), Jamy (147), Jabłoń-Dobki (96), Kitów (174), Krasowo-Częstki (257), Lipniak-Majorat (370), Łążek (217), Michniów (203), Milejowiec (160), Rajsk (143), Różaniec (200) Skłoby (215), Smoligów (200), Sochy (183), Szczecyn (300^[13]-368), Złoczew (200).^[10][13]. Całkowita ilość spacyfikowanych wsi polskich w okresie 1939-1945 wyniosła ok. 800, wliczając ponad 434^[14] wsie spalone przez różne formacje niemieckie (Wehrmacht, Selbstschutz, Freikorps, Luftwaffe i policję niemiecką^[14]) w czasie kampanii wrześniowej roku 1939.

[edytuj] Mordowanie psychicznie chorych

Zgodnie z założeniami nazistowskiej polityki rasowej, dokonywano zbrodni na osobach uznanych za "małowartościowych", w szczególności ułomnych i psychicznie chorych. Zbrodnia ta była określana przez okupanta niemieckiego eufemizmem "eutanazja", który służył zamaskowaniu rzeczywistych celów eksterminacyjnych^[15], popełnionych na tysiącach chorych. W nazistowskich Niemczech fizyczną likwidację psychicznie chorych przeprowadzono w ramach Akcji T4, realizowaną także na terytorium okupowanej Polski. W Polsce wymordowano kilkanaście tysięcy umysłowo chorych osób narodowości polskiej, w tym ok. 10 000^[9] na ziemiach wcielonych do Rzeszy, z czego ok. 6 000^[16] w Kraju Warty.

Największych morderstw dokonano m. in. w następujących miejscowościach polskich^[17][16]:

• Chełm Lubelski, w styczniu 1940 (ok. 440-500 ofiar śmiertelnych, pacjentów szpitala psychiatrycznego).
• Zakładzie dla umysłowo chorych w Kobierzynie, w 1942, zagłodzono na śmierć część pacjentów, część zamordowanych rozstrzelano na miejscu, reszta została wysłana w celu fizycznej likwidacji do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, w sumie zamordowano 500 pacjentów
• Zakład w Choroszczy pod Białymstokiem, w 1941, 464 ofiar zakładu dla umysłowo chorych.
• Dziekanka, w 1939-1941, zamordowano 1201 pacjentów.
• Kocborowo, w 1939-1940, wymordowano 2342 chorych.
• Kochanówek koło Łodzi, w latach 1940-1941, Niemcy wymordowali 692 pacjentów.
• Kościan, Wojewódzki Szpital Neuropsychiatryczny im. Oskara Bielawskiego, pomiędzy 15 a 22 stycznia 1940 roku, wymordowano 534^[18] pacjentów poprzez zagazowanie.
• Obrzyce-Międzyrzecz, w latach 1942-1945, wymordowano od 10 000^[19] do 13 000^[20] umysłowo chorych, w przeważającej części Niemców^[19][17], przywiezionych z różnych szpitali znajdujących się na terenie Niemiec.
• Owińska, w 1939, zamordowano wszystkich chorych w liczbie 1100 osób, w tym 70 dzieci.^[17]
• Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów tzw. Zofiówka koło Otwocka, w 1943, wymordowano ok. 100 Żydów, pacjentów szpitala.
• Zakład w Lublińcu pod Katowicami, w latach 1942-1944, mordowano zdrowe dzieci (ok. 221) z niewielkim stopniem upośledzenia (ocenianym m. in. na podstawie rygorystycznych testów na inteligencję), zastrzykami dużych dawek luminalu.

[edytuj] Wyniszczanie społeczeństwa

[edytuj] Wysiedlanie ludności

Wyniszczaniu społeczeństwa polskiego służyły m.in. masowe przesiedlenia ludności. W październiku 1939, administracja niemiecka podjęła decyzję o wysiedleniu od 700 tysięcy Polaków z Wielkopolski i Pomorza. W tym celu utworzono 11 grudnia 1939 specjalny Urząd do Spraw Wysiedlania Polaków i Żydów, z siedzibą w Poznaniu. Plany wysiedleń z tych rejonów zrealizowano całkowicie w latach 1939-1940, 750 000 ogólnej liczby wysiedlonych pochodziło z ziem wcielonych do Rzeszy, terenów Śląska, Wielkopolski i Pomorza. Spośród wysiedlonej ludności część wysłano na roboty przymusowe do Rzeszy. Wysiedlenia odbywały się w ciężkich warunkach pogodowych, w większości podczas dużych mrozów, a przesiedlaną ludność gromadzono w nieopalanych lokalach obozów przejściowych, transport odbywał się w wagonach towarowych w dużym zagęszczeniu. W ciężkich warunkach umierało podczas takich wysiedleń wiele osób, zwłaszcza dzieci.

W latach 1940-1941 wysiedlono w celu uzyskania terenów na ćwiczenia wojskowe ok. 170 000 ludzi z okolic Radomia, Dębicy i Lublina. Podczas wielkiej akcji przesiedleńczej na Zamojszczyźnie (1942-1943), gdzie przesiedlenia z 297 wsi objęły 110 000 osób, w tym 30 000 dzieci (4500 wywieziono w celach germanizacyjnych do Niemiec), spośród których wiele zmarło w czasie transportu. Wielu dorosłych skierowano w celach eksterminacji do obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Majdanku.

Ogółem, w latach 1939-1945, okupanci niemieccy wysiedlili przymusowo ok. 2 478 000^[1] Polaków.

[edytuj] Praca niewolnicza

Praca niewolnicza była szeroko wykorzystywana w okupowanej Polsce zarówno jako element eksploatacji gospodarczej jak i wyniszczenia biologicznego (m. in. jako forma eksterminacji pośredniej w obozach pracy, wyniszczenie przez pracę). Administracyjnie wprowadzono obowiązek pracy, lub organizowano obławy na ludzi zwane "łapankami", w których zatrzymaną ludność kierowano do przymusowych robót do Rzeszy, obozów koncentracyjnych oraz więzień. Z ziem wcielonych do Rzeszy wywieziono kilkaset tysięcy osób do pracy przymusowej, natomiast z Generalnego Gubernatorstwa ok. 1 300 000 (w tym ok. 700 000 ^[1] młodocianych, oraz niejednokrotnie 12 letnie dzieci).

Polacy zatrudniani byli w zakładach należących do koncernów niemieckich i firm państwowych (np. IG Farben, koncern Kruppa, Siemens, Messerschmitt, Thyssen, Rochling, AEG, Hermann Goring Werke itd.) Zatrudniano przymusowo przy budowie obiektów strategicznych, fortyfikacji, pracach pomocniczych dla Wehrmachtu, kamieniołomach, rolnictwie czy oddziałach Organizacji Todt. Firmy niemieckie korzystały swobodnie z zasobów więźniów obozów koncentracyjnych, czerpiąc z tego ogromne zyski, liczone w miliardach marek niemieckich.

Polska stanowiła jedyny kraj w okupowanej Europie w którym zastosowano na taką skalę pracę przymusową (w szczytowym momencie wykorzystywania pracy przymusowej w III Rzeszy pracowało ogółem 7 100 000 robotników przymusowych i najemnych z całej Europy). Potencjał polskiej pracy przymusowej wykonanej dla III Rzeszy oszacowano w 1946 na 32 600 000^[10] lat roboczych.

Ogółem poza granice Polski wywieziono ponad 2 841 000^[1] Polaków na roboty przymusowe, ponadto 300 000^[1] polskich jeńców wojennych, pozbawionych administracyjnie statusu jeńca, co daje łączną liczbę 3 141 000 Polaków wywiezionych do pracy przymusowej w Niemczech.

W latach 1943-1945 niemowlęta i dzieci polskich robotnic przymusowych były kierowane do zakładów dla dzieci robotnic zagranicznych, gdzie śmiertelność przekraczała czasem 50%. Na mocy specjalnych rozporządzeń, kobiety zmuszano do aborcji^[21], natomiast wybrane dzieci uznane za nadające się pod względem rasowym do zniemczenia, przekazywano odpowiednim instytucjom lub niemieckim rodzinom.

[edytuj] Zagłada Żydów

W latach 1939-1945 Niemcy prześladowali Żydów, których obok Polaków, Cyganów i innych narodów uważali, zgodnie ze zbrodniczymi założeniami rasistowskiej polityki narodowego socjalizmu, za podludzi, podejmując przeciwko nim represyjne działania. Obejmowały one całkowite wysiedlenie z terenów włączonych do Rzeszy (m. in. Kraju Warty) do Generalnego Gubernatorstwa, konfiskaty mienia i eksploatację siły roboczej, zamknięcie w gettach, obozach pracy i w końcu wymordowanie w obozach zagłady. Jednym z pierwszych aktów dyskryminacji na tle rasowym był bezwzględny nakaz noszenia opaski z gwiazdą Dawida, wprowadzony w celu upokorzenia i wyodrębnienia od reszty społeczeństwa. Dodatkowo wprowadzano kolejne restrykcje dla ludności żydowskiej, oprócz konfiskaty mienia wprowadzono także zakaz pracy w instytucjach publicznych, ograniczenie swobody przemieszczania się oraz zakaz korzystania ze środków komunikacji publicznej, zakaz opuszczania gett żydowskich pod karą śmierci.

W czasie trwania II wojny światowej w Polsce, jako jedynym kraju w okupowanej przez Niemcy Europie, groziła kara śmierci za ukrywanie, pomoc, a nawet dostarczanie żywności Żydom.^[22]

Utworzenie pierwszych gett dla ludności żydowskiej nastąpiło w 1939 (Piotrków), następnie w Łodzi (w lutym 1940), w Warszawie (październiku 1940). Na terenie całego kraju utworzono ogółem 500 gett dla Żydów polskich, w których stworzono ludobójcze warunki bytowania oraz bardzo duże zagęszczenie, śmiertelności sprzyjały szczególnie brak żywności (ok. 400 kalorii dziennie, a od pewnego okresu jedynie 183^[17] kalorie), i leków (co powodowało dużą liczbę ofiar np. epidemii tyfusu i czerwonki). Tylko w getcie warszawskim w okresie 1940-1942 zmarło z głodu i chorób 100 000 Żydów, niejednokrotnie na skutek głodu zdarzały się przypadki kanibalizmu^[17]. Getta dla Żydów likwidowano systematycznie w latach 1942-1944, wywożąc ludzi do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady, gdzie byli uśmiercani w komorach gazowych i ograbiani.

O wymordowaniu wszystkich Żydów zdecydowali Niemcy na konferencji w Wannsee na której zaakceptowano realizację zadań Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w sprawie tzw.ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej (niem. Endlösung), dotyczącej zamiarów całkowitego unicestwienia Żydów jako narodu.

W Generalnym Gubernatorstwie zagłada Żydów rozpoczęła się pod kryptonimem Akcja Reinhard (niem. Aktion Reinhard). Ludność żydowską wywieziono do obozów zagłady w Bełżcu, Sobiborze, Majdanku i Treblince w 1942, gdzie następnie wymordowano 1 280 000^[9]Żydów z 4 dystryktów Generalnego Gubernatorstwa, 530 000^[9] Żydów z dystryktu Galicja (włączony do GG 1 sierpnia 1941), 130 000^[9] Żydów z rejonu białostockiego których przewieziono do Treblinki oraz wiele mniejszych grup. Łącznie, w czasie Akcji Reinhard, na terenie Generalnego Gubernatorstwa wymordowano ok. 2 000 000 ludności żydowskiej.

Na terenie Polski, Niemcy wymordowali łącznie 2 700 000 Żydów z Polski, w tym ok. 600-700 000 w zbiorowych i indywidualnych egzekucjach, ok. 600 000 w gettach, a ok. 1 400 000 w obozach zagłady. Na ziemiach Polskich zginęło łącznie 4 000 000 Żydów z całej Europy (na ogólną liczbę 5 100 000 Żydów^[17] pomordowanych w obozach zagłady).

[edytuj] Wynarodowienie i germanizacja

Niemcy w okupowanej w latach 1939-1945 Polsce dążyli do likwidacji wszelkich przejawów polskości, poprzez wynarodowienie i germanizację. Przejawami tych działań były dyskryminacja języka narodowego w życiu prywatnym i publicznym, narzucanie języka niemieckiego w szkołach, instytucjach, administracji państwowej, prześladowanie religii, poniżanie godności narodowej Polaków i utrudnianie dostępu do określonych zawodów, ograniczanie dostępu do kultury narodowej, niszczenie książek i dóbr kultury narodowej, sprzyjanie prymitywnym formom rozrywki, zmianę struktury etnicznych ziem polskich (kolonizacja elementem niemieckim i germańskim) oraz inne działania o podobnym zakresie. Proces germanizacji i zniemczania (niem. Wiedereindeutschung), realizowany był także poprzez segregację i kategoryzację ludności polskiej na określone grupy. W tym celu zmuszano ludzi, metodami administracyjnymi i przymusu ekonomicznego, do podpisywania Niemieckiej Listy Narodowościowej (niem. Deutsche Volksliste, DVL) tzw. Volkslisty (decydującym kryterium wpisania na listę, oprócz udowodnienia niemieckiego pochodzenia, były drobiazgowe badania rasowe).

Ogółem do podpisania Niemieckiej Listy Narodowościowej zostało zmuszonych^[23][24], różnymi metodami nacisku, ok. 1 800 000^[24] obywateli polskich.

Działania te objęły również polskie dzieci, uznane zgodnie z polityką rasową nazistów za "wartościowe" pod względem rasowym, które wywożono do Niemiec w ramach programu rabunku dzieci. Rabunek dzieci, jako element wynaradawiania i germanizacji, był jednym z elementów Generalnego Planu Wschodniego. Dzieci uprowadzane były przemocą, często z użyciem podstępu i zamordowaniu rodziców, lub na mocy decyzji odpowiednich instytucji niemieckich, lub przeprowadzeniu w sposób ukryty badań rasowych. Dzieci kierowano do specjalnych ośrodków i wydziałów odpowiednich instytucji lub do eufemistycznie nazwanych przez nazistowską propagandę tzw. wiosek dziecięcych - w istocie były to obozy selekcji rasowej (tzw. selekcji wartościującej) dla dzieci (niem. Kindererziehungslager), gdzie dokonywano niszczenia oryginalnych metryk urodzenia zastępując je nowymi, zmieniano nazwiska dzieci na niemieckie i wysyłano do rodzin lub ośrodków w Niemczech.

Działania te prowadziła na ziemiach polskich głównie organizacja Lebensborn^[25] (uznana w 1950 przez Trybunał Denazyfikacyjny za organizację zbrodniczą), posiadająca w okupowanej Polsce 4 placówki - w Krakowie, Helenowie, Smoszewie i Otwocku, a także inne instytucje. Dzieci uznane za "małowartościowe" rasowo odsyłano do obozu koncentracyjnego w Auschwitz w celu eksterminacji lub do osiedlenia w Generalnym Gubernatorstwie.

Ogółem, w latach okupacji niemieckiej Polski, wywieziono do Niemiec i krajów europejskich, ok. 200 000^[1][25] dzieci polskich, po wojnie udało się odzyskać jedynie ok. 15 % (30 000 dzieci).

[edytuj] Rabunek dzieł sztuki i niszczenie dóbr kultury narodowej

Przygotowania do grabieży dóbr kultury rozpoczęte zostały w Niemczech jeszcze przed wybuchem działań wojennych^[26] i agresją na Polskę w 1939. Plan systematycznej grabieży państwowych i prywatnych zbiorów sztuki, których spisy zostały sporządzone przez niemieckich historyków sztuki na podstawie naukowych kontaktów przedwojennych^[26] i częstych wizyt w muzeach i kolekcjach polskich, został zrealizowany poprzez powołanie kilku organizacji, które 1 września 1939 przekroczyły granice Polski razem z regularną armią niemiecką.

Po zakończeniu kampanii wrześniowej grabież dzieł sztuki, konfiskat, oraz tysięcy zwykłych rabunków (dokonywanych odrębnie przez wojsko i funkcjonariuszy nazistowskich) została usankcjonowana odpowiednimi "przepisami" prawnymi okupanta, a realizowana przez specjalnie utworzone do tego celu organy. Pod koniec okupacji, w czasie wycofywania się z Polski armii niemieckiej (ponoszącej dotkliwe porażki militarne na froncie wschodnim), konfiskaty te przybrały postać masowej grabieży.

Powojenne szacunki utraconych przez Polskę dzieł sztuki i wywiezionych przez okupanta niemieckiego (obejmujące tylko zbiory udokumentowane), wskazują na ubytek ok. 2 800 obrazów znanych europejskich szkół malarskich, 11 000 obrazów autorstwa malarzy polskich, 1 400 wartościowych rzeźb, 15 000 000 książek z różnych okresów, 75 000 rękopisów, 22 000 starodruków, 25 000 map zabytkowych, 300 000 grafik, 50 000 rękopisów muzealnych, 26 000 bibliotek szkolnych, 4 500 bibliotek oświatowych i 1 000 bibliotek naukowych (łączne straty bibliotek wyniosły ok. 22 000 000 woluminów^[26]), oraz wiele innych nieudokumentowanych eksponatów i przedmiotów wartościowych (m. in. 5 000 dzwonów kościelnych).^[27]

Ogółem, okupant niemiecki dokonał w okupowanej Polsce rabunku ok. 516 000^[26] pojedynczych dzieł sztuki, o wartości szacunkowej 11 miliardów 140 milionów^[27] dolarów (według kursu z 2001), w wyniku powojennej rewindykacji udało się odzyskać jedynie niewielki procent utraconych zbiorów zabytkowych, dzieł sztuki i eksponatów.

[edytuj] Likwidacja i germanizacja miast polskich

Zamierzenia okupanta w stosunku do dotychczasowych polskich centrów wielkomiejskich, przewidywały ich zniszczenie, przebudowę lub germanizację (poprzez zmianę architektury i założeń urbanistycznych, nazw miast na niemieckie oraz ich herbów). Zamierzano zmniejszyć liczbę ludności poprzez likwidację zamieszkujących je Żydów, oraz zmniejszenia napływu Polaków oraz usuwania z obrębu miasta ludności nie zatrudnionych w niemieckim przemyśle wojennym np. przebywających w domach starców, zakładach opieki społecznej, emerytów i rencistów. Zamierzenia te dotyczyły większości głównych miast Polski:

• Warszawę - dotychczasową stolicę Polski, zamierzano zniszczyć^[28][29][30], zamienić w Nowe Niemieckie Miasto Warszawa (niem. Die Neue Deutsche Stadt Warschau) i sprowadzić do roli prowincjonalnego^[31] ośrodka tranzytowego (założenia te określono w tzw. Planie Pabsta), przejawem tych działań było zarówno celowe zniszczenie getta w Warszawie w 1943 jak również celowe zniszczenie Warszawy po upadku powstania warszawskiego, zgodnie z rozkazem Adolfa Hitlera.

• Łódź - nazwę miasta zmieniono na Litzmannstadt, plan przebudowy miasta opracowali nazistowscy architekci z Gdańska i Berlina. Zgodnie z tymi planami Śródmieście miało zostać zburzone, a w jego centrum miała powstać ogromna Hala Ludowa oddzielona pasem zieleni od niemieckich osiedli mieszkaniowych. Z rozkazu Hitlera zmieniono herb Łodzi, nadając mu nowy w kształcie urny z czasów Wandalów.
• Kraków - miasto, jako siedziba Generalnego Gubernatora Hansa Franka, miało zostać całkowicie zgermanizowane i stanowić ważny ośrodek administracji niemieckiej i komunikacji. Starano się o jak najszybsze nadanie miastu "niemieckiego wyglądu". Polscy robotnicy przymusowi ze Służby Budowlanej (niem. Baudienst), przystąpili do przekształcania wyglądu architektonicznego budynków, oraz dróg i mostów. Wyodrębniono dzielnicę niemiecką oraz planowano przebudowę Wawelu. W 1942 wprowadzono wyłącznie niemieckie nazwy wszystkich ulic i placów, szereg instytucji i obiektów kulturalnych.
• Lublin - z uwagi na pewne podobieństwa architektury miasta do niemieckich ośrodków miejskich, propaganda niemiecka bezustannie podkreślała rzekomą "niemieckość" Lublina. Zamierzano zniemczyć Lublin do końca 1944 drogą masowych wysiedleń Polaków, oraz zasiedlenie kolonistami niemieckimi z Rzeszy co doprowadziło by do rozproszenia Polaków i zwiększenia liczby Niemców (do 40 %). Lublin miał docelowo stanowić centrum ekspansji niemieckości na wschód, bazę wojskowa i materiałową dla SS i policji.
• Rzeszów - nazwę miasta zmieniono w 1941 na Reischof, już w listopadzie 1939 zmieniono nazwy ulic na niemieckie lub przywracano wcześniejsze nazwy austriackie. W celu odseparowania Niemców od Polaków w imię "czystości rasy" stworzono także dzielnicę niemiecką. Rzeszów po zwycięskiej dla Niemiec wojnie miał się stać "jądrem osadnictwa" niemieckiego.
• Zamość - podobnie jak w przypadku Lublina, okupant uważał miasto za rzekomo niemieckie. Miastu nadano nazwę Himmlerstadt, od nazwiska Heinricha Himmlera. Germanizacja Zamościa nasiliła się w 1942 i 1943 wobec planowanych wysiedleń ludności, poprzedzonych badaniami rasowymi i selekcją. Zamierzano pozostawić jedynie 6 tys. mieszkańców miasta. W 1943 podjęto decyzję o zasiedleniu miasta kolonistami niemieckimi, jednak wskutek klęsk armii niemieckiej na wschodzie planów tych nie zdołano zrealizować.

[edytuj] System więzień Gestapo

Na okupowanych ziemiach polskich Niemcy wprowadzili surowy reżim policyjny, realizujący politykę terroru wymierzoną w społeczeństwo polskie, jedną z najbardziej zbrodniczych organizacji niemieckich była tajna policja Gestapo, której zadania koncentrowały się na zwalczaniu polskiej opozycji politycznej, ruchu oporu, nadzorze nad gettami, sądami doraźnymi (niem. Sondergerichte), udziale w wyniszczaniu biologicznym społeczeństwa, realizacji i inspirowaniu zbrodniczych planów nazistowskiej polityki rasowej, oraz udziale w masowych przesiedleniach.

Gestapo stosowało różnorakie tortury i brutalne metody śledcze aby wydobyć zeznania od aresztowanych, zwykle było to bicie pejczem, nahajem, kolbą od broni, przypalanie palnikiem, wieszanie głową w dół, tortury z użyciem prądu elektrycznego, oraz inne podobnie brutalne metody. W szczególności stosowano je w stworzonym w okupowanej Polsce systemie więzień policyjnych Gestapo. W ośrodkach tych w celu wydobycia zeznań lub wymuszenia uległości w ściśle określonych polityką okupanta celach, katowano i torturowano obywateli polskich. Więzienia policyjne znajdowały się m. in. w Kielcach, Ciechanowie, Radomiu, Nowym Sączu, Tarnowie, Warszawie (Aleja Szucha), Zamościu, Wiśniczu, i Zakopanem, a także we Wrocławiu i Opolu.

Ze szczególnego okrucieństwa w traktowaniu uwięzionych i liczby ofiar, wyróżniało się 7 największych ciężkich więzień Gestapo (5 z nich znajdowało się na terenie Generalnego Gubernatorstwa):

• Pawiak (Warszawa)
• Montelupich (Kraków)
• Zamek Lubelski (Lublin)
• Firlej (Radom)
• Fort VII w Poznaniu (Poznań)
• Rotunda Zamojska (Zamość)
• Radogoszcz (Łódź)

[edytuj] Niemieckie obozy koncentracyjne w planach wyniszczenia narodu polskiego

Obozy niemieckie w Polsce, których liczba wynosiła ogółem ok. 3 000^[10], służyły realizacji planu biologicznego wyniszczenia narodu polskiego drogą terroru i eksterminacji. Heinrich Himmler w przemówieniu w dniu 15 lutego 1940, wygłoszonym do komendantów obozów koncentracyjnych, stwierdził iż do realizacji programu całkowitej eksterminacji Polaków trzeba dokonać następujących działań:

• 1. Należy ustalić i wyszukać przywódców Polaków w celu ich unieszkodliwienia
• 2. Należy szybko i w ustalonych etapach wytępić Polaków
• 3. Naród niemiecki powinien uznać za swoje główne zadanie zniszczenie wszystkich Polaków.^[10]

Już od początku niemieckiej okupacji Polski, wywieziono do obozów ok. 2 000 członków Związku Polaków w Niemczech i innych organizacji polonijnych w III Rzeszy. Nauczycieli i uczniów gimnazjum polskigo w Kwidzynie wywieziono do obozu Hohenbruh pod Królewcem. W końcu sierpnia 1939 utworzono dla Polaków obóz policyjny w Stutthofie (przeznaczonych mieszkańców Gdańska i Pomorza narodowości polskiej), Skalmierzycach, Potulicach, Poznaniu, Łodzi, Działdowie, Toruniu i Inowrocławiu. Do obozów tych kierowano Polaków podczas wysiedleń z Wielkopolski, Pomorza, Śląska i Mazowsza. Podczas wysiedleń w celu przygotowania miejsca pod poligony wojskowe (w 1940-1944 z okolic Radomia, Lublina i Zamościa), Polaków kierowano do obozów na Majdanku i Auschwitz lub wywożono do obozów w Rzeszy (np. już w listopadzie 1939 wywieziono do obozu Sachsenhausen 184 profesorów i pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego). W obozach i w różnych ośrodkach w Polsce dokonywano licznych eksperymentów pseudomedycznych, m. in. w Gdańskim Instytucie Anatomicznym patolog SS Rudolf Spanner produkował mydło^[32] z ludzi do celów użytkowych.

Polacy stanowili początkowo pierwszą i najliczniejszą grupę więźniów obozu w Auschwitz, przechodząc w latach 1939-1945 przez prawie wszystkie niemieckie obozy w Polsce (oraz obozy w Niemczech).

Ogółem w obozach niemieckich w Polsce zginęło ok. 1 300 000^[10] do 1 500 000 Polaków, a w ciągu całego okresu okupacji niemieckiej w Polsce (1939-1945) śmierć poniosło ponad 3 000 000^[10] Polaków (i ok. 2 700 000^[1] do 3 000 000 mln obywateli polskich pochodzenia żydowskiego), co daje łączną liczbę ponad 6 000 000^[10] obywateli polskich.

Istnieją kontrowersje co do liczby 6 milionów pomordowanych obywateli polskich, która została oficjalnie podana przez Biuro Odszkodowań Wojennych w 1946. W 1947 na procesie Ludwiga Fischera polski demograf H. Kopeć podał liczbę 5,8^[9] mln. W 1958 kolejny demograf polski, A. Maryański, oszacował polskie straty ludnościowe na 4-4,5^[9] mln. ofiar. Dokładne określenie liczby ofiar śmiertelnych nazizmu w Polsce, obywateli polskich różnych narodowości, jest problematyczne. Problem ten wymaga weryfikacji i uwzględnienia wielu dodatkowych czynników m. in. faktu zmniejszenia przyrostu naturalnego na skutek okupacji niemieckiej w Polsce w latach 1939-1945 i innych istotnych elementów. W tym celu w 2007 Instytut Pamięci Narodowej i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rozpoczęły program badawczy "Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką"^[33], mający precyzyjne oszacować i udokumentować rzeczywistą liczbę polskich ofiar nazizmu w latach 1939-1945.

Na okupowanych ziemiach Polski znajdowały się także liczne obozy dla jeńców sowieckich. Spośród 3,5 miliona więźniów sowieckich pojmanych na froncie wschodnim, 3,3^[34] miliona zmarło głodu i chorób.^[34]

Łącznie, w latach 1939-1945 obozach na terenie Polski zginęło w tragicznych warunkach pobytowych 800 000^[1] jeńców sowieckich, a także ok. 30 000 jeńców włoskich oraz kilka tysięcy jeńców francuskich i brytyjskich.

[edytuj] Odpowiedzialność zbrodniarzy niemieckich

Zbrodnie niemieckie w latach 1939-1945 były w głównej mierze pogwałceniem aktów prawa międzynarodowego, zwłaszcza konwencji haskich z 1889 i 1907 (o prawach i zwyczajach wojny lądowej), paktu Brianda-Kelloga z 1928, naruszeniem postanowień traktatu wersalskiego z 1919 który ustalał przebieg granicy polsko-niemieckiej (Niemcy jako państwo będące jednym z jego sygnatariuszy nie miały prawa go wypowiedzieć jednostronnie, mimo iż dążyły do jego rewizji w latach 1919-1939, mimo deklaracji dyplomacji niemieckiej i samego Hitlera o uszanowaniu klauzuli terytorialnych). Dodatkowo bezprawna agresja na Polskę we wrześniu 1939 naruszała traktat arbitrażowy, zawarty w Locarno pomiędzy Niemcami a Polską dnia 16 października 1925, oraz polsko-niemieckiego paktu o nieagresji zawartego dnia 16 stycznia 1934 (ustalenia o nieagresji w okresie 10 lat od jego podpisania).

Pod względem prawnym kwestia ścigania i karania zbrodniarzy niemieckich, inspiratorów i organizatorów zbrodniczych działań w okupowanej Polsce, w tym byłych przywódców III Rzeszy, partii narodowych socjalistów NSDAP, SS, SA oraz szeregu innych nazistowskich organizacji, Wehrmachtu, oddziałów policyjnych, aparatu administracyjnego i koncernów niemieckich, którzy popełnili zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości oraz zbrodnie przeciwko pokojowi, uregulowana jest szeregiem aktów prawa międzynarodowego:

• Akty prawa międzynarodowego sprzed 1939 i deklaracja 9 państw okupowanych z 13 stycznia 1942.
• Deklaracja moskiewska z 30 października 1943.
• Deklaracja 17 państw będących członkami Narodów Zjednoczonych z 5 stycznia 1943 (w sprawie ograbienia terytoriów okupowanych przez III Rzeszę).
• Umowa jałtańska z 11 lutego 1945.
• Umowa poczdamska z 2 sierpnia 1945.
• Porozumienie londyńskie z 8 sierpnia 1945 (o ściganiu i karaniu głównych przestępców wojennych).
• Statut Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze i jego wyroki, ściganie zbrodniarzy niemieckich rozpoczął trybunał po zakończonej II wojnie światowej jako pierwsza uprawniona do tego instytucja z uregulowanymi prawem międzynarodowym postanowieniami.

Sprawy zbrodni wojennych w Polsce, w tym zbrodnie popełnione przez główne koncerny niemieckie, były rozpatrywane w serii 12 procesów przed amerykańskimi trybunałami wojskowymi i innymi alianckimi trybunałami, w każdej ze stref okupacyjnych Niemiec.

W powojennej Polsce obowiązywał dekret PKWN z 31 sierpnia 1944 (o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy), który został ustawowo uchylony w całości w 1956, z wyjątkiem artykułu 1, punkt 1 (najcięższe gatunkowo zbrodnie, w tym zabójstwa). Ponadto funkcjonuje wprowadzony na mocy ustawy z 22 kwietnia 1964, zapis o nieprzedawnianiu ścigania sprawców najcięższych zbrodni hitlerowskich.

Pierwsze procesy zbrodniarzy niemieckich w Polsce odbyły się przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, powołanym 22 stycznia 1946, (na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944), oraz sądami karnymi i powszechnymi. Skazano w nich 7 nazistowskich zbrodniarzy na karę śmierci, za czyny popełnione w okupowanej przez III Rzeszę Polsce. Dodatkowo Najwyższy Trybunał Narodowy osądził niemiecką załogę obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, największego obozu niemieckiego w okupowanej w latach 1939-1945 Polsce, kolejne procesy odbyły się w 1947:

Rezultaty ścigania i karania zbrodniarzy niemieckich, mimo wysiłków społeczności międzynarodowej, pozostały niewielkie. Większość z nich (np. ok 90 % wyższych dowódców policji i SS), całkowicie uniknęło konsekwencji karnych ^[1]. W Republice Federalnej Niemiec byli oni niejednokrotnie uniewinniani lub w ogóle nie dochodziło do ich ukarania, dzięki uniknięciu odpowiedzialności wielu z byłych zbrodniarzy zajmowało stanowiska we władzach miast, przemyśle i innych odpowiedzialnych stanowiskach, bądź zostawało szanowanymi obywatelami niemieckich miast, m. in. Heinz Reinefarth, odpowiedzialny za mordy na kilkudziesięciu tysiącach obywateli polskich w czasie pacyfikacji powstania warszawskiego, mimo wielokrotnych żądań Polski o ekstradycję nie został wydany przez władze RFN i zmarł w 1979 w swojej rezydencji na wyspie Sylt. Również masowe rozstrzeliwywanie przez wojska niemieckie przypadkowych osób cywilnych w ramach zbiorczego odwetu za śmierć niemieckich żołnierzy było i jest traktowane przez niemiecki wymiar sprawiedliwości jako uprawomocniony i zasadny ^[35].

Z inicjatywy Polski Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła 26 listopada 1968 konwencję o nieprzedawnianiu zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości.

[edytuj] Polskie instytucje ścigające zbrodnie niemieckie

W Polsce badaniem, ściganiem i zbieraniem dowodów oraz dokumentacji zbrodni niemieckich zajmowała się początkowo Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, działająca w latach 1945-1949. Komisja od 1949 przechodziła kolejne reorganizacje, od 1999 funkcjonuje jako samodzielny pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej.

[edytuj] Straty materialne

Powojenne szacunki Biura Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów z 1947 (Sprawozdanie Biura Odszkodowań Wojennych w przedmiocie strat i szkód wojennych Polski 1939-1945^[36]), wskazywały ogromne straty polskie w ludziach, majątku narodowym i dorobku kulturalnym:

• Ofiary śmiertelne z lat okupacji niemieckiej (1939-1945) - 6 028 000^[36] obywateli polskich (644 tys. na skutek działań wojennych, w tym 123 tys. wojska i 521 tys. cywilnych mieszkańców, 5384 tys. jako ofiary terroru okupanta niemieckiego). Bezpośrednio zostało dotkniętych terrorem hitlerowskim ponad 5 mln osób, obozy niemieckie przeżyło 863 tys. obywateli polskich. Polska, w porównaniu do innych krajów okupowanych przez III Rzeszę, straciła na każdy 1 tys. obywateli - 220 osób (USA - 2,9, Belgia - 7, Wielka Brytania - 8, Francja - 15, Holandia - 22, ZSRR - 116 obywateli).

• Ofiary programu germanizacyjnego rabunku dzieci - 200 000 dzieci polskich, co stanowiło największą liczbę spośród wszystkich krajów w których program ten realizowano. Po wojnie udało się odzyskać zaledwie 10-15 % dzieci (ok. 30 000).
• Ofiary dotknięte trwałym kalectwem - 590 000 osób, ofiary chorób 1 140 000 (głównie gruźlica).
• Wywiezieni do przymusowej pracy do Niemiec - 2 460 000 osób.
• Wysiedleni przymusowo - 2 478 000.
• Straty majątku narodowego - 38 % stanu sprzed 1939 (największych zniszczeń okupant dokonał w ośrodkach przemysłowych i centrach wielkomiejskich).
• Zniszczenia materialne mienia nieruchomego - budynki mieszkalne (162 190), zagrody wiejskie (353 876), fabryki i kompleksy fabryczne (14 000), sklepy prywatne i państwowe (199 751), warsztaty rzemieślnicze (84 436), 968 223 gospodarstw domowych.^[36]
• Straty wojenne Warszawy - 85 % substancji miejskiej, 90 % przemysłu, 72 % zabudowy mieszkalnej, 90 % dóbr kultury narodowej i zabytków, 700 000 ofiar śmiertelnych (co stanowiło łączne straty wojenne w ludziach Wielkiej Brytanii i USA). Całkowite zniszczenie i ograbienie getta warszawskiego w 1943, 95 % strat. Zniszczenie innych centrów wielkomiejskich i miast, np. Jasło (96 %), oraz zniszczenie portu w Gdyni.
• Rabunek dóbr kulturalnych Polski - ogółem 43 %. Zniszczono 25 muzeów, 35 teatrów, 665 kin, 323 domów ludowych. Straty wskutek nieodwracalnego zniszczenia zbiorów muzealnych, archiwalnych i bibliotecznych - niemożliwe do precyzyjnego oszacowania, straty samych zbiorów bibliotecznych wyniosły ok. 66 %. Zniszczono nieodwracalnie 22 miliony książek, wywieziono ponad 500 000 pojedynczych egzemplarzy dzieł sztuki i obiektów zabytkowych.
• Straty w szkolnictwie polskim - zniszczono 17 szkół wyższych, 271 szkół średnich, 4880 szkół powszechnych, i 768 szkół innych. Dodatkowo zniszczenie instytutów badawczych, towarzystw naukowych, i fundacji różnego typu.
• Straty służby zdrowia (majątek szpitali, infrastruktura, budynki) - 55 % stanu sprzed 1939. Zniszczono 352 szpitali, 29 sanatoria przeciwgruźlicze, 24 zdrojowe zakłady lecznicze, 47 zakładów ubezpieczalni społecznych, 778 ośrodków zdrowia i ambulatoriów, 1450 gabinetów lekarskich i dentystycznych.^[36]
• Straty w przemyśle (zarówno celowe niszczenie jak i grabież maszyn i urządzeń) - 64,5 % przemysł chemiczny, 64,3 % poligraficzny, 59,7 % elektrotechniczny, 55,4 % odzieżowy, 53,1 % spożywczy, 48 % metalowy.
• Straty w leśnictwie w wyniku rabunkowej gospodarki - wycięcie 75 mln metrów sześciennych grubizny, co odpowiada 400 000 hektarów lasu. Straty w gospodarce rolnej i hodowlanej - 1908 tys. koni, 3905 tys. bydła rogatego, 4988 tys. trzody chlewnej, 755 tys. owiec.^[36]
• Zniszczenie w ponad 50 % infrastruktury kolejowej, drogowej, transportu lotniczego i morskiego, infrastruktury telekomunikacyjnej (zniszczono 13 stacji radiofonicznych, 7 stacji radiotelegraficznych, skonfiskowano 867 000 odbiorników radiowych^[36]). Zagrabiono lub zniszczono 2465 lokomotyw, 6250 wagonów kolejowych, 83 636 wagonów towarowych, 25 statków pełnomorskich i 39 statków przybrzeżnych portowych. Zniszczono 5948 km torów kolejowych, 47 767 metrów bieżących mostów kolejowych i wiaduktów, 14 900 km dróg o twardej nawierzchni, 15 500 metrów bieżących mostów drogowych.^[36]

Biuro Odszkodowań Wojennych przy Prezydium Rady Ministrów oszacowało po zakończonej II wojnie światowej, wartość strat wojennych Polski powstałych w wyniku okupacji niemieckiej z lat 1939-1945.

Łączna wartość poniesionych strat określono na kwotę 258 miliardów złotych przedwojennych, co stanowiło równowartość ok. 50 miliardów dolarów amerykańskich (w 1939 roku). Powyższe straty, po przeliczeniu na wartość z roku 2004, wynoszą ok. 650-700 miliardów dolarów amerykańskich. W tym straty wojenne samej stolicy Polski, Warszawy, wynoszą równowartość 45 miliardów^[37] dolarów.

[edytuj] Fotografie

Rozstrzelanie Polaków po rozpoczęciu niemieckiej okupacji Bydgoszczy 9.09.1939	Ludzie spaleni na warszawskiej Woli w trakcie pacyfikacji powstania warszawskiego	Krwawa środa w Olkuszu - mieszkańcy miasta zmuszeni do leżenia na bruku	Płonący Zamek Królewski w Warszawie po ostrzale artylerii niemieckiej w dniu 17 września 1939
Pacyfikacja Zamojszczyzny - polscy rolnicy zamordowani przez oddział żandarmerii niemieckiej	Niszczenie Warszawy przez niemieckie oddziały niszczycielskie, po powstaniu warszawskim w 1944	Więźniowie Pawiaka, powieszeni przez Niemców na ul. Leszno w Warszawie, 11 lutego 1944	Masowe aresztowania (tzw. łapanka), przeprowadzane w miastach Generalnego Gubernatorstwa
Masowa mogiła pomordowanych żołnierzy sowieckich, obóz jeniecki w Dęblinie	Mieszkańcy Warszawy, zamordowani w czasie powstania w getcie warszawskim w 1943	Pacyfikacja powstania w getcie warszawskim w 1943, grupa Żydów pojmanych przez SS	Getto warszawskie w 1945, z rozkazu Adolfa Hitlera zrównane przez Niemców z ziemią

[edytuj] Miejsca martyrologii

Miejsca zbrodni niemieckich popełnionych w Polsce zostały po raz pierwszy upamiętnione uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 2 lipca 1947, na jej mocy tereny obozu koncentacyjnego Auschwitz-Birkenau, oraz obozów na Majdanku, w Sztutowie i Łambinowicach zostały uznane pomnikami męczeństwa narodu polskiego oraz innych narodów. W największych miejscach martyrologii narodów utworzono muzea, z których wiele prowadzi działalność edukacyjną i naukowo-badawczą, m. in. :

• Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
• Państwowe Muzeum na Majdanku
• Państwowe Muzeum Stutthof
• Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach
• Muzeum-Miejsce Pamięci w Bełżcu

Miejscami pamięci narodowej, pomnikami i miejscami martyrologii zajmowała się początkowo Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, przemianowana następnie na Radę Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa.

Pomnik ku czci ofiar Zbrodni w Wawrze, Cmentarz Wojenny w Wawrze

Mauzoleum na Majdanku, zawierające prochy pomordowanych ofiar

Cmentarz-Mauzoleum w Palmirach, nazwany Warszawskim Katyniem

Pomnik Polaków ratujących Żydów w latach 1939-1945

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Dariusz Matelski "Polityka Niemiec wobec polskich dóbr kultury w XX wieku" Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2007
• Nowa Powszechna Encyklopedia PWN. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 2004
• Gerd R. Ueberschär "Wojskowe elity III Rzeszy" Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa, 2004
• Helena Kubica "Zagłada w KL Auschwitz Polaków wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942-1943", Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau (Instytut Pamięci Narodowej), Warszawa, 2004
• Ryszard Studziński, Włodzimierz Jastrzębski "Wrzesień 1939 i jego konsekwencje dla ziem zachodnich i północnych Drugiej Rzeczypospolitej" Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, 2001
• Tomasz Głowiński "O nowy porządek europejski. Ewolucja hitlerowskiej propagandy politycznej wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie 1939-1945" Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2000
• Józef Fajkowski, Jan Religa, "Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945" Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa, 1981
• Czesław Madajczyk "Zamojszczyzna. Sonderlaboratorium SS" Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, 1977
• Hanna Cieniuszek "Zbrodnie hitlerowskie w Polsce" Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1971
• Czesław Madajczyk "Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce" Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970
• Tadeusz Cyprian, Jerzy Sawicki "Ludzie i sprawy Norymbergi" Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1967
• Janusz Gumkowski, Tadeusz Kułakowski "Zbrodniarze hitlerowscy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym" Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa, 1965
• Szymon Datner "Zbrodnie okupanta w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 roku" Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1962
• Szymon Datner "Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych w II wojnie światowej" Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1961
• Roman Z. Hrabar "Hitlerowski rabunek dzieci polskich (1939-1945)" Wydawnictwo Śląsk, Katowice, 1960

[edytuj] Zobacz też

• Zbrodnia nazistowska
• Zbrodnie nazistowskie w Polsce
• Miejsca zbrodni nazistowskich w Polsce
• Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939-1946

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Ściganie zbrodni nazistowskich w Polsce w latach 1939-2004 - Instytut Pamięci Narodowej
• Witold Kulesza: "Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce – wrzesień 1939" - Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 8-9/2004
• Niemieckie obozy nazistowskie na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej - MSW RP, 2006