Frédéric Mistral
Z Wikipedii
 |
|
| Wyróżnienie: | Laureat Literackiej Nagrody Nobla |
|---|---|
| Rok przyznania: | 1904 |
| Poprzedni laureat: | Bjørnstjerne Bjørnson |
| Następca: | Henryk Sienkiewicz |
| Data urodzin: | 8 września 1830 |
| Data śmierci: | 25 marca 1914 |
| Kraj: | Prowansja |
| Język w którym tworzył: | oksytański |
Frédéric Mistral (ur. 8 września 1830 w Maillane koło Arles, zm. 25 marca 1914 tamże) – francuski poeta, filolog, leksykograf i patriota, tworzący w języku oksytańskim. Zapamiętany zwłaszcza jako autor eposów (Mirèio) oraz poematów narracyjnych ściśle związanych z życiem wiejskim rodzimej Prowansji; w swojej poezji nawiązywał do twórczości prowansalskich bardów średniowiecznych, sam siebie nazywał z kolei pokornym uczniem Homera (pokorni écolier du grand Homère)[1][2]. Przedstawiciel nurtu w literaturze francuskiej XIX wieku znanego jako félibrige lub félibres, który przewodził ruchowi odnowy języka i literatury prowansalskiej.
Frédéric Mistral jest laureatem Literackiej Nagrody Nobla za rok 1904 (otrzymał ją wspólnie z hiszpańskim dramaturgiem Josém Echegarayem y Eizaguirrem). Z uzasadnienia komisji noblowskiej, otrzymał ją za świeżość i oryginalność utworów poetyckich, oddających prawdziwie ducha narodu[3].
Autor słownika prowansalsko-francuskiego, Lou Tresor dóu Félibrige 1878-1886.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Frédéric Mistral urodził się 8 września 1830 w Maillane (Bouches-du-Rhône), w bogatej rodzinie (François Mistrala i Adélaide Poulinet), spokrewnionej z najstarszymi rodami w Prowansji. Do 9 roku życia nie chodził do szkoły, ucząc się w domu.
Po zdaniu egzaminu maturalnego w Nîmes, w latach 1848-1851 studiował prawo na uniwersytecie w Aix-en-Provence. W czasie studiów poznał historię Prowansji jako niezależnego organizmu państwowego i stał się piewcą jej wolności i propagatorem języka prowansalskiego (oksytańskiego, langue d'oc) - "pierwszego języka literackiego cywilizowanej Europy". Po uzyskaniu niezależności finansowej od rodziny postanowił poświęcić się działaniom na rzecz odrodzenia Prowansji - kultywowaniu jej tradycyjnego języka i upowszechnianiu historii. Za swój cel uważał odrodzenie "rasy" prowansalskiej, przez którą rozumiał "naród związany poprzez język, zakorzeniony w kraju i historii".
Po studiach wrócił do Maillane, gdzie aktywnie działał na rzecz odrodzenia języka oksytańskiego - w 1854 r.wraz z sześcioma poetami prowansalskimi (Jóusè Roumaniho,Teodor Aubanel, Ansèume Matiéu,Jan Brunet, Anfos Tavan,Pau Giera) utworzył związek "Félibrige". Związek ten działa do dziś i jest jedną z niewielu organizacji kulturalnych obecnych w 32 departamentach, w których używa się języka oksytańskiego. W 1904 r. wspólnie z José Echegaray'em otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Nagrodę pieniężną przeznaczył na utworzenie Muzeum w Arles Museum Arlaten. Był twórcą utworów poetyckich w języku oksytańskim, z których jednym z ważniejszych był wydany w 1859 Mirèio (Mireille), na którego kanwie Charles Gunod skomponował w 1863 r. operę. Ważnym dziełem w jego dorobku był słownik oksytańsko-francuski Lou Tresor dóu Felibrige 1878-1886.
Ożenił się z Marią-Louise Rivière, nie miał dzieci. Zmarł 25 marca 1914 w Maillane.
[edytuj] Twórczość
Twórczość Frédérica Mistrala, mająca ambicję wskrzeszenia kultury języka D'òc, wyrastała bezpośrednio z tradycji liryki wędrownych trubadurów prowansalskich. Ważny jest tu kontekst historyczny. Język oksytański uznawany był za "pierwszy język cywilizowanej Europy"; od końca X wieku kwitła w nim bogata i zróżnicowana twórczość literacka, zwłaszcza w postaci sielanek, ballad rycerskich, serenad miłosnych oraz wierszowanych kronik historycznych. Po zdobyciu Tuluzy przez północnych barbarzyńców w 1328 ówczesny papież, Filip VI Walezjusz, kazał spalić cały dobytek literacki ludowej twórczości Prowansji. Zamiar ten kontynowali również następcy Filipa VI Walezjusza. Bezpośrednim tego powodem było oskarżenie liryki trubadurów o herezję oraz nakaz używania jedynie języka łacińskiego. Średniowieczna liryka napisana w języku oksytańskim pozostała więc zamknięta na dalszy rozwój, stając się swoistym reliktem kulturowym.
Stały Sekretarz Szwedzkiej Akademii Nagrody Nobla, Carl David af Wirsén, w swojej prezentacji z 1904 tak sacharakteryzował twórczość Frédérica Mistrala:
| „ | Rytm jego wiersza posiada w sobie piękno i harmonię, a jego artystyczne walory wygrywają w każdym calu. Mistrala inspiruje przy tym nie tyle psychologia, co raczej natura. Autor nakreśla człowieka samego w sobie jako dziecko natury. | ” |
Rozgłos i uznanie krytyki literackiej przyniósł Mistralowi jego debiut liryczny, złożony z ośmiu części i kulkunastu pieśni (catos) epos Mirejo (Mirèio, 1859). Po części sukces ten zawdzięczał autor wstawiennictwu romantycznego poety Alphonse'a de Lamartine'a. Mirejo stanowił szczyt literackiego kunsztu Mistrala; współcześnie utwór ten klasyfikuje się do arcydzieł literatury francuskiej[4].
[edytuj] Frédéric Mistral w Polsce
Frédéric Mistral jest w Polsce stosunkowo mało znany. Przekładów doczekały się zaledwie dwa utwory, z których tylko jeden wydany został w formie książkowej. Oba utwory figurują jako pierwsze i jedyne wydania w przekładzie polskim.
- Mirejo. Sielski poemat prowansalski, Kraków 1964
- Magali, w: Poeci nobliści 1901-1994, Warszawa 1994
Autorem przekładu obu utworów jest Czesław Jastrzębiec-Kozłowski, tłumacz min. twórczości Lwa Tołstoja oraz Fiodora Dostojewskiego.
Poeta nie doczekał się również w Polsce monografii ani szerszego omówienia twórczości.
[edytuj] Dzieła
- Mireio (1859)
- Calendau (1867)
- Złote wyspy (1875)
- Nerto (1884)
- Królowa Joanna (1890)
- Poemat Rodanu (1897)
- Pamiętniki i opowieści. Moje początki (1906)
- Zbiór oliwek (1912)
[edytuj] Bibliografia
- Charles Alfred Downer, Frédéric Mistral: Poet and Leader in Provence, Charleston 2007, ISBN 143-4608-22-0
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ Określenia tego użył Frédéric Mistral we wstępie do inwokacji poematu Mirèio. Pełny tekst utworu w języku francuskim: http://sites.univ-provence.fr/tresoc/libre/integral/libr0243.pdf
- ↑ http://www.kirjasto.sci.fi/fmistral.htm
- ↑ http://noblisci.bnet.pl/01-10/1904/1904_1.html
- ↑ http://www.kirjasto.sci.fi/fmistral.htm
1901: Prudhomme • 1902: Mommsen • 1903: Bjørnson • 1904: F.Mistral, Echegaray • 1905: Sienkiewicz • 1906: Carducci • 1907: Kipling • 1908: Eucken • 1909: Lagerlöf • 1910: Heyse • 1911: Maeterlinck • 1912: Hauptmann • 1913: Tagore • 1915: Rolland • 1916: Heidenstam • 1917: Gjellerup, Pontoppidan • 1919: Spitteler • 1920: Hamsun • 1921: France • 1922: Benavente • 1923: Yeats • 1924: Reymont • 1925: Shaw • 1926: Deledda • 1927: Bergson • 1928: Undset • 1929: Mann • 1930: Lewis • 1931: Karlfeldt • 1932: Galsworthy • 1933: Bunin • 1934: Pirandello • 1936: O'Neill • 1937: Gard • 1938: Buck • 1939: Sillanpää • 1944: Jensen • 1945: G.Mistral • 1946: Hesse • 1947: Gide • 1948: Eliot • 1949: Faulkner • 1950: Russell • 1951: Lagerkvist • 1952: Mauriac • 1953: Churchill • 1954: Hemingway • 1955: Laxness • 1956: Jiménez • 1957: Camus • 1958: Pasternak • 1959: Quasimodo • 1960: Perse • 1961: Andrić • 1962: Steinbeck • 1963: Seferis • 1964: Sartre • 1965: Szołochow • 1966: Agnon, Sachs • 1967: Asturias • 1968: Kawabata • 1969: Beckett • 1970: Sołżenicyn • 1971: Neruda • 1972: Böll • 1973: White • 1974: Johnson, Martinson • 1975: Montale • 1976: Bellow • 1977: Aleixandre • 1978: Singer • 1979: Elitis • 1980: Miłosz • 1981: Canetti • 1982: García Márquez • 1983: Golding • 1984: Seifert • 1985: Simon • 1986: Soyinka • 1987: Brodski • 1988: Mahfuz • 1989: Cela • 1990: Paz • 1991: Gordimer • 1992: Walcott • 1993: Morrison • 1994: Oe • 1995: Heaney • 1996: Szymborska • 1997: Fo • 1998: Saramago • 1999: Grass • 2000: Gao • 2001: Naipaul • 2002: Kertész • 2003: Coetzee • 2004: Jelinek • 2005: Pinter • 2006: Pamuk • 2007: Lessing
