Henryk IV Burbon

Z Wikipedii

Henryk IV Wielki, król Francji i Nawarry

Henryk IV Wielki (ur. 13 grudnia 1553 w Pau w Nawarze – zm. 14 maja 1610 w Paryżu) – król Nawarry od 1572 i Francji od 1589 r., pierwszy z dynastii Burbonów, najmłodszej gałęzi Kapetyngów.

Spis treści

1 Król Nawarry
2 Król Francji
- 2.1 Mądre rządy
- 2.2 Ekspansja kolonialna Francji
3 Rodzina
- 3.1 Wywód przodków
- 3.2 Potomstwo
4 Zobacz też

[edytuj] Król Nawarry

Od 1572 roku był królem Nawarry i hrabią Foix jako Henryk VI i przywódcą hugenotów. Jego ślub z katoliczką, księżniczką Małgorzatą de Valois, na który przybyło wielu przedstawicieli szlachty hugenockiej, zakończył się rzezią, znaną do dziś jako nocy św. Bartłomieja. Do tego głośnego wydarzenia przyczynił się młody Karol IX Walezjusz - ówczesny król francuski. W 1574 roku Karol IX zmarł na gruźlicę, a tron po nim objął jego brat Henryk III Walezy, który uciekł z Polski rezygnując tym samym z jej korony. Nowy król poczynił ustępstwa na rzecz hugenotów, co stało się przyczyną religijnej wojny domowej trwającej przez następne kilka lat. Protestanci stawiali zbrojny opór, a ich wojskami dowodził, ocalały z rzezi w czasie Nocy św. Bartłomieja, król Nawarry, Henryk. Odniósł on szereg zwycięstw nad wojskami Ligi Katolickiej, wspieranej finansowo - przez króla Hiszpanii Filipa II - i moralnie - przez papieża Sykstusa V, który rzucił klątwę na króla hiszpańskiego, a później także na króla Henryka III Walezjusza. Mimo to, po śmierci Henryka III, zasztyletowanego przez katolickiego fanatyka, dominikańskiego mnicha Jacques'a Clémenta w 1589 roku rządy nad Francją objął król Nawarry, Henryk IV.

Zapoczątkował on nową dynastię królewską Burbonów, którzy panowali, z przerwami, do 1848 r. Potomkowie Henryka IV w prostej linii panują do dziś w Hiszpanii i Luksemburgu.

[edytuj] Król Francji

Król Henryk IV

Koronacja hugenota Henryka IV stała się powodem wzniecenia przez Ligę Katolicką kolejnej, bardzo krwawej, domowej wojny religijnej, która toczyła się, ze zmiennym szczęściem, także przy udziale wojsk hiszpańskich, przez osiem lat. Skończyła się w 1598 r. układem pokojowym między Francją i Hiszpanią, po tym jak Henryk IV w 1593r. przeszedł z powrotem na katolicyzm („Paryż wart jest mszy!”). W tym samym 1598 roku Henryk IV wydał anulowany potem w 1685r. edykt nantejski, zrównujący w prawach protestantów i katolików i usuwający w ten sposób przyczyny wojen religijnych we Francji. Edykt przyznawał protestantom prawo praktykowania wiary, budowy własnych kościołów, posiadania zamków itp. Nie obowiązywał jednak w kilku miastach, a w Paryżu tylko w dzielnicy Charenton. Był więc kompromisem, który nie zadowalał w pełni ani protestantów, ani katolików. Pozwolił jednakże na kilkanaście lat wewnętrznego pokoju.

W 1599 jego małżeństwo z Małgorzatą zostało unieważnione. Rok później ożenił się z toskańską księżniczką Marią Medycejską, która została matką jego wszystkich legalnych potomków i regentką po jego śmierci.

[edytuj] Mądre rządy

Henryk IV okazał się znakomitym władcą. W ciągu kilku lat doprowadził budżet państwa do równowagi. Odbudowane zostało przede wszystkim rolnictwo, zrujnowane uprzednimi dziesięcioleciami wojen religijnych i kilkoma latami bardzo mroźnych zim. Usprawniono transport w kraju przez budowę mostów, dróg i kanałów; zakładano liczne manufaktury królewskie, produkujące sukno i inne towary na potrzeby ludności i na eksport. Rozwój ten stymulowany był znacznym rozszerzeniem się handlu zagranicznego, rozrostem miast oraz wynalazkami w dziedzinie transportu morskiego, tkactwa i metalurgii. Francja liczyła na początku XVII w. ok. 16 milionów ludności, czyli dwukrotnie więcej niż Hiszpania, a czterokrotnie niż Anglia.

[edytuj] Ekspansja kolonialna Francji

Pod koniec XVI stulecia rozpoczęły się wyprawy Francuzów przez Atlantyk do Ameryki Północnej, gdzie założyli oni pierwsze francuskie kolonie na Florydzie, rozpoczynając rywalizację w podboju nowego kontynentu z Hiszpanami, a później z Anglikami. Zaś w pierwszym dziesięcioleciu XVII w. Francuzi rozpoczęli kolonizację Kanady, gdzie założyli miasto Quebec u ujścia rzeki Św. Wawrzyńca, rozpoczynając swój pochód w głąb Nowej Francji, jak nazwali terytoria na północ od Wielkich Jezior. W 1604 r. złożyli także swą pierwszą kolonię w Ameryce Południowej, Gujanę.

Król Henryk IV Burbon wyparł ostatecznie Hiszpanów z północnych terenów Francji i umocnił centralną, absolutystyczną władzę w kraju, ograniczając secesyjne ambicje lokalnych książąt. Zginął w 1610 r., zasztyletowany przez fanatyka katolickiego François Ravaillac'a. Tron po nim przejął jego syn Ludwik XIII (1610-1643).

[edytuj] Rodzina

[edytuj] Wywód przodków

4. Karol IV de Burbon-Vendôme
	2. Antoni de Burbon-Vendôme
5. Franciszka d'Alençon
		1. Henryk IV
6. Henryk II d'Albret
	3. Joanna III d'Albret
7. Małgorzata d'Angoulême

[edytuj] Potomstwo

18 sierpnia 1572 poślubił Małgorzatę de Valois, małżeństwo to zostało anulowane w 1599, a para nie miała dzieci. 17 grudnia 1600 poślubił Marię Medycejską, z którą miał 6 dzieci:

Ludwika XIII, króla Francji, męża Anny Austriaczki,
Elżbietę Francuską, królową Hiszpanii, żonę Filipa IV Habsburga,
Krystynę Marię Francuską, księżną Sabaudii, żonę Wiktora Amadeusza I Sabaudzkiego,
Mikołaja (zmarł w wieku 4 lat),
Gastona, księcia Orleanu,
Henriettę Marię Francuską, królową Anglii, żonę Karola I.

Gabrielle d'Estree

Henryk IV miał co najmniej 11 dzieci ze związków nieślubnych, które później oficjalnie uznał. Z Gabrielle d'Estrée miał:

Cezara, księcia de Vendôme (1594-1665),
Katarzynę Henriettę Burbon (1596-1663), żonę Karola de Guise - księcia de Elbeuf,
Aleksandra, kawalera de Vendôme (1598-1629).

Z Katarzyną Henriettą de Balzac d'Entragues, markizą de Verneuil, miał: