Język duński

Z Wikipedii

Dansk
Obszar	Dania, Niemcy, Wyspy Owcze, Grenlandia i inne
Liczba mówiących	6 milionów
Ranking	(poza pierwszą 100.)
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie Języki germańskie Języki północnogermańskie **Język duński
Pismo	łaciński
Status oficjalny
Język urzędowy	Dania, Wyspy Owcze, Grenlandia jeden z urzędowych w Unii Europejskiej
Regulowany przez	Dansk Sprognævn
Kody języka
ISO 639-1	da
ISO 639-2	dan
ISO/FDIS 639-3	dan
SIL	DNS
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Duńska wersja językowa Wikipedii W Wikisłowniku: Słownik języka duńskiego

Język duński (dansk, det danske sprog) - język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Posługuje się nim około 5,2 mln mówiących, głównie w Danii i Szlezwiku-Holsztynie w północnych Niemczech (ok. 50 tys. osób). Duński w charakterze języka urzędowego używany jest w Danii a także na Grenlandii i Wyspach Owczych. W Islandii, która aż do 1944 r. była posiadłością Danii, duński jest nauczany jako jeden z głównych języków obcych, obok angielskiego, norweskiego i szwedzkiego.

[edytuj] Historia

Najstarsze zapisy runiczne pochodzą z V w., natomiast zabytki języka duńskiego w alfabecie łacińskim pochodzą z końca XIII w. (ustawy Skanske Lov i Jyske Lov). Można wyróżnić 3 główne dialekty: jutlandzki, zelandzki i fioński, przy czym standardowy język duński tzw. rigsmål powstał w XVII w. na bazie dialektu zelandzkiego.

[edytuj] Gramatyka

Zobacz więcej w osobnym artykule: Gramatyka duńska.

Gramatyka duńska jest bardzo podobna do pozostałych kontynentalnych języków skandynawskich, tj. szwedzkiego i norweskiego, z którymi wspólnie ewoluowała. Mniejsze, choć wciąż wyraźnie zauważalne, jest podobieństwo do języków skandynawskich wyspiarskich (tj. islandzkiego i farerskiego), które zachowały więcej z języka staronordyckiego. Równie widoczne jest wyraźne pokrewieństwo z pozostałymi językami germańskimi, w tym angielskim i niemieckim.

Gramatyka duńska charakteryzuje się bardzo dużą prostotą, szczególnie widoczną przy porównaniu z formami staronordyckimi. Niemal całkowicie zanikła deklinacja i większość form koniugacyjnych. W porównaniu z gramatyką angielską, która wykazuje podobny stopień redukcji złożoności względem pierwotnych form germańskich, duński ma mniej konstrukcji gramatycznych, i co wyraźnie widoczne przy bardziej "nieporządnym" angielskim, charakteryzuje się całkowitą regularnością i niedopuszczaniem żadnych wyjątków na poziomie konstrukcji zdania.

[edytuj] Ortografia

Charakterystyczne dla języka duńskiego litery to Æ/æ, Ø/ø oraz Å/å (ta ostatnia zapisywana przed reformą ortografii z roku 1948 jako Aa/aa; taka pisowania pozostała w przypadku niektórych nazwisk i nazw miast, np. Aalborg). Wyrazy zaczynające się na te litery znajdują się na końcu słowników i książek telefonicznych.
Przed wspomnianą reformą ortografii rzeczowniki zapisywano wielką literą, podobnie jak dziś w języku niemieckim.

[edytuj] Dialekty

Występowanie jednego, dwóch oraz trzech rodzajów gramatycznych w duńskich dialektach. W Zelandii przejście od systemu trzyrodzajowego do dwurodzajowego zaszło dość niedawno. W dialektach znajdujących się na zachód od czerwonej linii rodzajnik określony występuje przed słowem określanym, podobnie jak w języku angielskim czy niemieckim, na wschód od tej linii przyłączany jest do końcówki danego słowa.

Duński język literacki ([duń.] rigsdansk lub rigsmål) oparty jest na dialekcie miejskim Kopenhagi oraz jej okolic. W odróżnieniu od języka szwedzkiego oraz norweskiego, nie ma regionalnych odmian języka, zaś dialekty mają raczej niski prestiż społeczny. Ponad 20% użytkowników języka duńskiego mieszka w strefie stołecznej, tu mieści się także ogromna większość instytucji rządowych i większych przedsiębiorstw, działa tu także telewizja państwowa, wychodzą większe gazety, dzięki czemu dialekt miejski Kopenhagi oraz oparty na nim język literacki ma w społeczeństwie najwyższy prestiż.

Wyróżnia się trzy główne grupy dialektów języka duńskiego:

wschodnioduńskie (østdansk): dialekt Bornholmu;
duńskie wyspiarskie (ødansk): dialekty Zelandii, Fionii, Lollandii, Falster oraz wyspy Møn
jutlandzkie (jysk), dzielone następnie na wschodnio-, [Południowojutlandzki dialekt języka duńskiego|południowo-], zachodnio- i północnojutlandzkie.

Z historycznego punktu widzenia, do dialektów wschodnioduńskich zalicza się także południowe języka szwedzkiego. Wynika to z faktu, że aż do 1658 r. obszary Skanii, Blekinge oraz Hallandu należały do Danii i były zamieszkane przez ludność duńską. Później natomiast obszary te zostały zajęte przez Szwecję i obecnie znajdują się na terenie tego państwa.