Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców

Z Wikipedii

Краљевина Срба, Хрвата и Словенаца
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca

←

1918-1929

→


Flaga Królestwa SHS	Godło Królestwa SHS

Dewiza: (srb.) Jedan narod, jedan kralj, jedna država
(Jeden naród, jeden król, jedno państwo)

Hymn: Bože pravde, Lijepa naša domovino i Naprej zastava slave

Język urzędowy

język serbsko-chorwacko-słoweński (serbsko-chorwacki i słoweński)

Stolica

Belgrad

Ustrój polityczny

monarchia konstytucyjna

Powierzchnia
• całkowita

255 000¹ km²

Liczba ludności (1938)
• całkowita
• gęstość zaludnienia

20 500 000
80 osób/km²

Jednostka monetarna

dinar serbski (RSD)

Data powstania

31 października 1918

Data likwidacji

1929

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC+2 – lato

Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (skr. "Królestwo SHS"; serb.-chorw. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca) – państwo europejskie powstałe 1 grudnia 1918 po zakończeniu I wojny światowej i po rozpadzie Austro-Węgier. W 1929 przemianowane na Jugosławię.

W skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców weszły niepodległe dotychczas Królestwo Serbii i Królestwo Czarnogóry oraz należące do Austro-Węgier Bośnia i Hercegowina, austriackie Królestwo Dalmacji, Księstwo Krainy, południowa Styria, węgierskie Królestwo Chorwacji-Slawonii i południowe skrawki Królestwa Węgier (Prekmurje, Medimurje, południowa Baranja, Baczka i zachodni Banat). Dalmacja, Chorwacja-Slawonia, Bośnia, Hercegowina i tereny zamieszkane przez Słoweńców tworzyły wcześniej efemeryczne Państwo Słoweńców, Chorwatów i Serbów (28 października – 1 grudnia 1918).

Stolicą Królestwa SHS został Belgrad – wcześniej stolica Królestwa Serbii.

[edytuj] Historia

Powstanie Królestwa SHS było efektem dążenia południowych Słowian – Słoweńców, Chorwatów i Serbów do zjednoczenia w jednym państwie. W 1915 zwolennicy zjednoczenia utworzyli Komitet Jugosłowiański (Jugoslovenski odbor) z siedzibą w Londynie. Przewodniczącym komitetu został polityk chorwacki Ante Trumbić (1864–1938). Działacze Komitetu (poddani Austrii), poza zwalczaniem propagandy austriackiej, podjęli rokowania z rządem serbskim o utworzenie zjednoczonej Jugosławii.

W 1917 Ante Trumbić i premier Serbii Nikola Pašić (1845–1926), podpisali na wyspie Korfu deklarację o zjednoczeniu Słowian południowych w niezależnym królestwie pod panowaniem dynastii Karadziordziewiciów.

Pod koniec I wojny światowej, w październiku 1918, powstała w Zagrzebiu Rada Narodowa Słoweńców, Chorwatów i Serbów, której zadaniem było reprezentowanie Słowian południowych z Austro-Węgier. Po proklamowaniu 31 października 1918 Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów. Komitet Jugosłowiański stał się jego reprezentacją w Paryżu.

W listopadzie 1918 deklaracje o zjednoczeniu z Serbią złożyły Wojwodina i Czarnogóra (nie wszyscy mieszkańcy Czarnogóry zaakceptowali ten fakt; w 1919 wybuchło powstanie niepodległościowe, stłumione ostatecznie w 1924), a zagrzebska Rada Narodowa uchwaliła zjednoczenie ziem Słowian południowych w jedno państwo.

1 grudnia 1918 proklamowano zjednoczone Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS) pod berłem regenta Serbii – Aleksandra I Karadziordziewicia. Komitet Jugosłowiański zaprzestał działalności.

W latach 1918–1919, po klęsce Austrii w I wojnie światowej, prowadzone są bezskuteczne wysiłki opanowania Karyntii przez Królestwo SHS. W 1919 Słowenia otrzymała niewielką część Karyntii. Południowy, również niewielki skrawek, uzyskały Włochy, pozostała część na mocy plebiscytu w 1920, wcielona została do Austrii. W 1919 Rijeka została przyznana Królestwu SHS.

W 1920 na mocy Traktatu w Rapallo między Królestwem SHS a Włochami uregulowano częściowo spory terytorialne. Włochy zrzekły się pretensji do Dalmacji, otrzymując prawie całą Istrię z Triestem, pas wybrzeża łączący Włochy z Fiume, miasto Zara (Zadar) i kilka wysp u wybrzeża Dalmacji. Oba państwa zobowiązały się przeciwdziałać restauracji Habsburgów na Węgrzech i w Austrii. Rijeka uznana została wolnym miastem (od 1924 należy do Włoch).

W latach 1920-1921 Królestwo SHS utworzyło wraz z Czechosłowacją i Rumunią Małą Ententę w celu wspólnego przeciwstawiania się terytorialnym roszczeniom Węgier. Ten system wzajemnych sojuszy trwał aż do 1938.

W 1921 nastąpiła koronacja Aleksandera I Karadziordziewica na króla Królestwa SHS. W tym samym roku parlament (Skupsztina) nowego państwa uchwalił demokratyczną konstytucję. Życie polityczne w Królestwie SHS od początku zdominował konflikt między dążącymi do dominacji Serbami a Chorwatami i Macedończykami. Centralistyczny system rządów w nowym państwie, zwłaszcza podział administracyjny likwidujący historyczny obszar Chorwacji, wzbudził niezadowolenie w społeczeństwie chorwackim.

W 1928 poseł z Czarnogóry zastrzelił w Skupsztinie trzech przywódców Chorwackiej Partii Chłopskiej. W zaistniałej po zamachu sytuacji, groźnej dla istnienia państwa, Aleksander I zawiesił w 1929 konstytucję i zdecydował się na rządy osobiste. Zmieniono wówczas nazwę kraju na Królestwo Jugosławii.

Dalsza historia państwa w artykule Królestwo Jugosławii