rok 1917 / MCMXVII
XIX wiek · XX wiek · XXI wiek
1915 « 1916 « 1917 » 1918 » 1919
[edytuj] Wydarzenia w Polsce
[edytuj] Wydarzenia na świecie
- 2 stycznia - bank kanadyjski Royal Bank of Canada przejął bank prowincji kanadyjskiej Quebec – „Quebec Bank”.
- 11 stycznia - eksplozja w fabryce amunicji Kingsland w stanie New Jersey (teraz miejscowość Meadowlands) spowodowana przez niemieckich sabotażystów, stała się jednym z powodów przystąpienia USA do pierwszej wojny światowej.
- 16 stycznia - próba zawarcia sojuszu niemiecko-meksykańskiego w I wojnie światowej.
- 19 stycznia - eksplozja w fabryce amunicji w Londynie pozbawiła życia 73 osoby i raniła ponad 400 osób. Pożar wynikły z eksplozji spowodował straty rzędu 2 milionów funtów.
- 22 stycznia - I wojna światowa: prezydent Woodrow Wilson wezwał do „pokoju bez zwycięstwa” w Europie.
- 25 stycznia
- 28 stycznia - oddziały armii Stanów Zjednoczonych zaprzestały nieskutecznego pościgu na terytorium Meksyku za oddziałami generała Pancho Villa.
- 30 stycznia - oddziały dowodzone przez Johna Pershinga rozpoczęły wycofywanie się z terytorium Meksyku. 5 lutego operacja została zakończona – oddziały osiągnęły Columbus w stanie Ohio.
- 31 stycznia - I wojna światowa: Niemcy ogłosiły, że ich okręty podwodne rozpoczynają nieograniczoną wojnę podwodną.
- 3 lutego - I wojna światowa: Stany Zjednoczone zerwały relacje dyplomatyczne z Niemcami.
- 5 lutego - ustanowiono konstytucję Meksyku.
- 13 lutego - Mata Hari została aresztowana przez władze francuskie za szpiegostwo.
- 23 lutego - pierwszy raz obchodzono Dzień Kobiet w Rosji.
- 24 lutego - I wojna światowa: ambasador Stanów Zjednoczonych w Wielkiej Brytanii Walter Hines Page otrzymał rozszyfrowany telegram Zimmermanna, w którym Niemcy oferowali pomoc Meksykowi w odzyskaniu ziem utraconych podczas wojny z USA (1846-1848), jeśli ten wypowie wojnę Stanom Zjednoczonym.
- 26 lutego - Original Dixieland Jass Band jako pierwszy zespół jazzowy dokonał komercyjnego nagrania utworów „Livery Stable Blues” i „Dixie Jazz Band One Step”.
- 1 marca
- 2 marca - prezydent Woodrow Wilson podpisał akt prawny (ang. Jones-Shafroth Act) przyznający obywatelom Portoryko obywatelstwo Stanów Zjednoczonych.
- 3 marca - początek rewolucji w Rosji.
- 4 marca
- 8 marca - Senat Stanów Zjednoczonych zaadaptował procedurę (cloture) ograniczającą obstrukcję przy głosowaniu nad ustawami (ang. Filibuster). Procedura wywodziła się z praktyk stosowanych w Francuskim Zgromadzeniu Narodowym tak zwane – cloture (fr. Clôture, ang. Cloture - parkan), później (1887) przejętych również przez Parlament Wielkiej Brytanii.
- 10 marca - na Filipinach powstała formalnie prowincja Batangas, jako pierwsza w kraju encomienda.
- 11 marca - rewolucja meksykańska: Venustiano Carranza został wybrany prezydentem Meksyku – USA uznało jego rząd de iure.
- 12 marca - rewolucja lutowa 1917: obalenie caratu w Rosji. Rozpoczęła działalność Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, która przejęła faktyczną władzę.
- 15 marca - rewolucja lutowa 1917: abdykował car Rosji Mikołaj II Romanow.
- 17 marca - rewolucja lutowa 1917: Michał II Romanow odmówił przyjęcia tronu rosyjskiego, przekazując władzę na rzecz Rządu Tymczasowego pod przywództwem księcia Gieorgija Lwowa.
- 21 marca - Roman Dmowski złożył propozycję brytyjskiemu ministrowi spraw zagranicznych Arthurowi Balfourowi ogłoszenia wspólnej deklaracji państw Ententy w sprawie niepodległości Polski.
- 25 marca - Gruziński Kościół Prawosławny odnowił autokefalię obaloną przez Imperialną Rosję w roku 1811.
- 26 marca - I wojna światowa: w pierwszej bitwie o Gazę brytyjska kawaleria została zmuszona do wycofania się, gdy Turcy w sile 17 tys. żołnierzy zastąpili jej drogę.
- 27 marca - rewolucja lutowa 1917: Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich ogłosiła deklarację o zasadach samostanowienia narodów Rosji, w tym Polski.
- 30 marca - rewolucja lutowa 1917: Rząd Tymczasowy w Rosji ogłosił apel do Polaków o utworzenie na terenach etnicznie polskich państwa, związanego z Rosją ogólnosłowiańską unią militarną.
- 31 marca - Stany Zjednoczone przejęły kontrolę administracyjną nad Wyspami Dziewiczymi, odkupionymi od Danii za 25 milionów dolarów.
- 2 kwietnia - I wojna światowa: prezydent Woodrow Wilson zwrócił się do Kongres Stanów Zjednoczonych o uchwalenie oficjalnej deklaracji wypowiedzenia wojny Niemcom.
- 6 kwietnia - I wojna światowa: Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej wypowiadając wojnę Niemcom.
- 9-12 kwietnia - I wojna światowa: bitwa o Arras – Korpus Kanadyjski i Brytyjczycy przełamali obronę niemiecką – około 24 tys. zabitych.
- 10 kwietnia - w Chester w stanie Pensylwania doszło do eksplozji w fabryce amunicji – 133 osoby zabite.
- 11 kwietnia - I wojna światowa: Brazylia zerwała relacje dyplomatyczne z Niemcami.
- 16 kwietnia - Włodzimierz Lenin przybył do Piotrogrodu.
- 16 kwietnia-9 maja - I wojna światowa: ofensywa Nivelle'a (od nazwiska generała francuskiego Roberta Nivelle'a), zakończona klęską wojsk francuskich. Zginęło 187 tys. żołnierzy francuskich.
- 19 kwietnia - I wojna światowa: druga bitwa o Gazę zakończyła się klęską Brytyjczyków. Odwołano generała Archibalda Murraya, dowodzącego siłami Imperium brytyjskiego przeciw Imperium osmańskiemu.
- 13 maja
- 21 maja - ponad 300 akrów miasta Atlanta zostało zniszczone podczas pożaru. Zniszczeniu uległo około 2 tys. budynków, około 10 tys. mieszkańców straciło dach nad głową, zginęła jedna osoba.
- 26 maja - tornado zniszczyło miejscowość Mattoon w stanie Illinois – zginęło 101 osób.
- 27 maja - I wojna światowa: ponad 30 tys. francuskich żołnierzy odmówiło udania się do okopów w miejscowości Missy-aux-Bois na północy Francji.
- 1 czerwca - I wojna światowa: regiment piechoty francuskiej opanował miejscowość Missy-aux-Bois i ogłosił antywojenny rząd. Francuska armia szybko aresztowała buntowników.
- 4 czerwca
- 5 czerwca - I wojna światowa: rozpoczął się pobór do wojska w USA – jako „Dzień rejestracji do armii”.
- 13 czerwca - I wojna światowa: Niemcy zbombardowali Londyn – 162 osoby zostają zabite, a 432 ranne.
- 15 czerwca - I wojna światowa: w USA weszło w życie zarządzenie antyszpiegowskie (ang. Espionage Act).
- 1 lipca - w mieście East St. Louis w stanie Illinois spory o pracę przerodziły się w rozruchy na tle rasowym – ponad 250 osób straciło życie.
- 6 lipca
- I wojna światowa: w bitwie z Turkami oddziały arabskie dowodzone przez Roberta Constanta zdobyły miasto Akaba.
- I wojna światowa: brak ochotników do Kanadyjskiej Armii doprowadził do wydania aktu prawnego o przymusowym poborze do wojska.
- 12 lipca - korporacja Phelps Dodge deportowała z miasta Bisbee w Arizonie ponad 1000 robotników podejrzanych o przynależność do związków zawodowych pod nazwą Przemysłowych Pracowników Świata (ang. Industrial Workers of the World, IWW lub Wobblies).
- 17 lipca - niemiecka dynastia Sachsen-Coburg-Gotha panująca w Wielkiej Brytanii zmieniła nazwę na Windsor.
- 18 lipca - I wojna światowa: w Rosji rozformowano polską 1 Dywizję Strzelców. Jedyna polska formacja walcząca na froncie wschodnim pod dowództwem płk. Żeligowskiego otrzymała rozkaz od naczelnego dowódcy armii rosyjskiej oddania broni oddziałom czeskim.
- 20 lipca - podpisano Deklarację z Korfu, ugodę tworzącą Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców.
- 21 lipca - rewolucja lutowa 1917: Aleksander Kiereński został premierem Rządu Tymczasowego w Rosji.
- 24 lipca - spotkanie generałów Ferdinanda Focha (Francja), Robertsona (Wielka Brytania) i Luigiego Cadorny (Włochy), w sprawie wysłania do Włoch wojsk francusko-brytyjskich.
- 25 lipca
- Mata Hari została skazana na śmierć za szpiegostwo na rzecz Niemiec.
- został po raz pierwszy wprowadzony, jako tymczasowy, podatek dochodowy w Kanadzie (rozpiętość podatku – najmniejszy 4% , największy 25%).
- sierpień - kilkuset farmerów z stanu Oklahoma zorganizowało powstanie przeciw poborowi do wojska (ang. Green Corn Rebellion – Rebelia Zielonej Kukurydzy).
- 10 sierpnia - strajk generalny w Hiszpanii przerodził się w rozruchy, w których zginęło 70 osób, setki osób zostało rannych i 2 000 osób zostało uwięzionych.
- 18 sierpnia - wielki pożar w Salonikach w Grecji zniszczył 32% miasta i pozbawił dachu nad głową 70 tys. osób.
- 29 sierpnia - w kanadyjskim parlamencie przegłosowano ustawę pozwalającą rządowi dokonywać poboru do armii.
- 12 października - w Stanach Zjednoczonych odbyły się obrady Sejmu Polonijnego w sprawie poparcia dla rekrutacji do Armii Polskiej.
- 15 października
- 26 października - Brazylia wypowiedziała wojnę państwom centralnym.
- 2 listopada - brytyjski minister spraw zagranicznych - Arthur Balfour - zapowiedział powstanie państwa żydowskiego w Palestynie.
- 6 listopada - I wojna światowa: trzecia bitwa o Ypres, po trzech miesiącach zażartych walk zakończyła się zwycięstwem połączonych armii państw Ententy – straty po obu stronach to około 708 tys. żołnierzy.
- 7 listopada
- rewolucja październikowa: bolszewicki zamach stanu w Rosji (25 października wg kalendarza juliańskiego).
- Imperium Perskie (dostarczało broni dla Rosji) odmówiło wsparcia państw ententy po bolszewickim zamachu stanu w Rosji.
- I wojna światowa: zakończyła się trzecia bitwa o Gazę. Siły Imperium Brytyjskiego zajęły miasto zwyciężając armie Imperium Osmańskiego.
- 9 listopada - rewolucja październikowa: w Kijowie powołano do życia Radziecką Ukrainę.
- 15 listopada
- Finlandia podjęła kroki zbliżające ją do ogłoszenia pełnej niezależności od Rosji – zerwała unię personalną z Rosją.
- I wojna światowa: wojska Imperium Brytyjskiego rozpoczęły okupację miast Tel Awiw i Jaffa w Palestynie.
- 16 listopada - Georges Clemenceau został premierem Francji.
- 19 listopada - władze tureckie internowały w Nazarecie łacińskiego patriarchę Jerozolimy Filippo Camassei.
- 20 listopada-3 grudnia - I wojna światowa: bitwa pod Cambrai przeszła do historii za sprawą użycia po raz pierwszy na dużą skalę broni pancernej.
- 22 listopada - w Montrealu w Kanadzie powstała organizacja zrzeszająca profesjonalne kluby hokeja na lodzie w Ontario i Quebecu (ang. National Hockey Association).
- 26 listopada - powstała Narodowa Liga Hokeja (ang. National Hockey League, NHL).
- 29 listopada - strajkujący górnicy w kopalniach Rostowa zadeklarowali powstanie Dońskiej Republiki. Strajk przetrwał dwa tygodnie.
- 3 grudnia - po dwudziestu latach planowania i konstrukcji został otwarty most przez Rzekę Świętego Wawrzyńca w Kanadzie (ang. Quebec Bridge).
- 6 grudnia
- 7 grudnia - Feliks Dzierżyński został szefem Ogólnorosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, czyli osławionej WCzK ("Czeka").
- 11 grudnia - I wojna światowa: Brytyjczycy wyparli oddziały Imperium Osmańskiego z Jerozolimy.
- 22 grudnia - I wojna światowa: zawieszenie broni na froncie wschodnim.
- 24-25 grudnia - w wyniku powstania robotniczego w Charkowie proklamowano tzw. Ukraińską Republikę.
- 27 grudnia - rewolucja październikowa: w Rosji ogłoszono dekret o nacjonalizacji banków.
[edytuj] Urodzili się
- 5 stycznia - Jane Wyman, amerykańska aktorka, laureatka Oscara oraz Złotego Globu (zm. 2007)
- 6 stycznia - Koo Chen-fu, tajwański przedsiębiorca (zm. 2005)
- 12 stycznia - Jimmy Skinner, kanadyjski trener hokeja (zm. 2007)
- 24 stycznia - Ernest Borgnine, amerykański aktor filmowy i telewizyjny
- 25 stycznia - Ilya Prigogine, belgijski fizyk i fizykochemik pochodzenia rosyjskiego, laureat Nagrody Nobla (zm. 2003)
- 6 lutego - Zsa Zsa Gabor, amerykańska aktorka węgierskiego pochodzenia
- 11 lutego - Sidney Sheldon, amerykański pisarz (zm. 2007)
- 14 lutego - Herbert A. Hauptman, amerykański matematyk i chemik, laureat Nagrody Nobla
- 25 lutego - Anthony Burgess, brytyjski pisarz (zm. 1993)
- 27 lutego - John Connally, amerykański polityk (zm. 1993)
- 1 marca - Robert Lowell, amerykański poeta (zm. 1977)
- 24 marca - John Kendrew, angielski biochemik, laureat Nagrody Nobla (zm. 1997)
- 27 marca - Cyrus Vance, amerykański polityk i dyplomata (zm. 2002)
- 9 kwietnia - Johannes Bobrowski, niemiecki pisarz (zm. 1965)
- 10 kwietnia - Robert Burns Woodward, amerykański chemik (zm. 1979)
- 25 kwietnia - Ella Fitzgerald, amerykańska wokalistka jazzowa (zm. 1996)
- 3 maja - Kiro Gligorov, prezydent Macedonii
- 21 maja - Raymond Burr, urodzony w kanadzie, aktor amerykański (zm. 1993)
- 29 maja - John Fitzgerald Kennedy, prezydent Stanów Zjednoczonych (zm.1963)
- 1 czerwca - William Standish Knowles, amerykański chemik, laureat Nagrody Nobla
- 9 czerwca - Eric John Ernest Hobsbawm, brytyjski historyk pochodzenia żydowskiego
- 14 czerwca - Atle Selberg, norweski matematyk (zm. 2007)
- 15 czerwca - John Bennett Fenn, amerykański chemik, laureat Nagrody Nobla
- 16 czerwca - Irving Penn, amerykański fotograf
- 17 czerwca - Dean Martin, amerykański piosenkarz i aktor (zm. 1995)
- 30 czerwca - Lena Horne, amerykańska śpiewaczka, aktorka filmowa
- 4 lipca - Manolete, hiszpański matador (zm. 1947)
- 5 lipca - Maria Sten, polska reportażystka, tłumaczka literatury pięknej z języka hiszpańskiego (zm. 2007)
- 17 lipca - Phyllis Diller, amerykańska aktorka
- 18 lipca - Henri Salvador, francuski piosenkarz, kompozytor (zm. 2008)
- 19 lipca - William Scranton, amerykański polityk
- 6 sierpnia - Robert Mitchum, amerykański aktor filmowy (zm. 1997)
- 8 sierpnia - Finn Methling, duński dramatopisarz
- 15 sierpnia - Oscar Romero, salwadorski biskup, obrońca praw człowieka (zm. 1980)
- 18 sierpnia - Caspar Weinberger, amerykański polityk, sekretarz obrony Stanów Zjednoczonych (zm. 2006)
- 22 sierpnia - John Lee Hooker, amerykański bluesman (zm. 2001)
- 25 sierpnia - Mel Ferrer, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy
- 30 sierpnia - Denis Healey, brytyjski polityk
- 7 września - John Warcup Cornforth, australijski chemik, laureat Nagrody Nobla
- 11 września - Ferdinand Marcos, filipiński polityk (zm. 2008)
- 12 września - Han Suyin, chińska pisarka, mieszkająca w Szwajcarii
- 19 września - Andrzej Miłosz, polski dziennikarz, publicysta, tłumacz, reżyser filmów dokumentalnych, autor audycji i słuchowisk radiowych. Brat Czesława Miłosza (zm. 2002)
- 20 września - Red Auerbach, amerykański trener koszykarski (zm. 2006)
- 2 października - Christian René de Duve, belgijski cytolog i biochemik
- 7 października - June Allyson, amerykańska aktorka (zm. 2006)
- 10 października - Thelonious Monk, amerykański pianista jazzowy, kompozytor (zm. 1982)
- 15 października - Arthur M. Schlesinger, Jr., amerykański historyk (zm. 2007)
- 21 października - Dizzy Gillespie (właściwie John Birks Gillespie), amerykański muzyk jazzowy (zm. 1993)
- 22 października - Joan Fontaine, amerykańska aktorka
- 19 listopada - Indira Gandhi, premier Indii (zm. 1984)
- 20 listopada - Robert Byrd, amerykański polityk
- 22 listopada - Andrew Fielding Huxley, angielski fizjolog i biofizyk, laureat Nagrody Nobla
- 9 grudnia - James Rainwater, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1986)
- 16 grudnia - Arthur C. Clarke, brytyjski prozaik, pisarz fantastycznonaukowy
- 20 grudnia - David Bohm, amerykański naukowiec zajmujący się fizyką kwantową i filozofią fizyki (zm. 1992)
- 21 grudnia - Heinrich Böll, niemiecki pisarz, laureat Nagrody Nobla (zm. 1985)
- 28 grudnia - Ellis Clarke, polityk Trynidadu i Tobago
- 29 grudnia - Ramanand Sagar, indyjski reżyser i producent filmowy, autor scenariuszy (zm. 2005)
- 25 maja - Feliks Nawrot, żołnierz AK, założyciel organizacji konspiracyjnej "Orzeł Biały" (zm. 1941)
- 2 stycznia - Edward Burnett Tylor, angielski archeolog, antropolog i etnolog (ur. 1832)
- 10 stycznia - Buffalo Bill (właściwie William F. Cody), twórca i główny bohater objazdowego widowiska o Dzikim Zachodzie (ur. 1846)
- 16 stycznia - George Dewey, admirał marynarki wojennej USA (ur. 1837)
- 10 lutego - John William Waterhouse, brytyjski malarz (ur. 1849)
- 8 marca - Ferdinand von Zeppelin, wynalazca sterowca o sztywnej konstrukcji (ur. 1838)
- 17 marca - Franz Brentano, psycholog, socjolog i filozof niemiecki (ur. 1838)
- 31 marca - Emil Adolf von Behring, niemiecki bakteriolog (ur. 1854)
- 1 kwietnia - Scott Joplin, amerykański kompozytor (ur. 1868)
- 14 kwietnia - Ludwik Zamenhof, twórca sztucznego języka esperanto (ur. 1859)
- 20 maja - Filip von Ferrary, francuski kolekcjoner znaczków pocztowych (ur. 1850)
- 27 lipca - Emil Theodor Kocher, chirurg szwajcarski, laureat Nagrody Nobla (ur. 1841)
- 13 sierpnia - Eduard Buchner, niemiecki chemik, laureat Nagrody Nobla (ur. 1860)
- 20 sierpnia - Adolf von Baeyer, niemiecki chemik, laureat Nagrody Nobla (ur. 1835)
- 5 września - Marian Smoluchowski, polski fizyk (ur. 1872)
- 27 września - Edgar Degas, malarz i rzeźbiarz francuski (ur. 1834)
- 15 października - Mata Hari (właśc. Margaretha Geertruida Zelle), tancerka skazana za szpiegostwo na rzecz Niemiec (ur. 1876)
- 11 listopada - Lydia Lili'uokalani, ostatnia królowa Hawajów (ur. 1838)
- 15 listopada - Émile Durkheim, francuski filozof, socjolog i pedagog (ur. 1858)
- 17 listopada - Auguste Rodin, francuski rzeźbiarz (ur. 1840)
- 10 grudnia - Mackenzie Bowell, premier Kanady (ur. 1823)
[edytuj] Nagrody Nobla
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Święta ruchome
|
|
