Wettynowie

Z Wikipedii

Wettynowie (Wettinowie, niem. Wettiner) – dynastia niemiecka wywodząca się z dzisiejszej Saksonii-Anhaltu. Panowała w Miśni, Saksonii i księstwach Turyngii. Jej przedstawiciele zasiadali także na tronie w Warszawie (elektorowie August II Mocny, August III Sas jako Królowie Polski i Wielcy Książęta Litwy oraz król Saksonii Fryderyk August I jako książę warszawski). Boczną linią dynastii jest rodzina Koburgów (Coburg), panująca w Wielkiej Brytanii (od 1917 r. pod nazwiskiem Windsor), Belgii, Bułgarii i Portugalii (pod nazwiskiem poprzedniej dynastii – Bragança).

Spis treści 1 Początki dynastii 2 Linia ernestyńska 2.1 Koburgowie - Windsor 3 Linia albertyńska 4 Królowie Saksonii 5 Głowa rodu Wettynów 6 Genealogia 7 Wybrana literatura 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Początki dynastii

Protoplastą rodu był żyjący w XI wieku Thimo, hrabia Wettinu. Jego syn Konrad I Wielki w 1123 r. został margrabią Miśni. Henryk III Dostojny (prawnuk Konrada, zm. 1288) przejął w 1249 r. tytuł landgrafa Turyngii. Prawie dwieście lat później w 1423 r. Fryderyk IV Kłótnik został księciem saskim na Wittenberdze, jako Fryderyk I. Otrzymał również prawa elektora (elektorzy wybierali władcę Cesarstwa) związane z tym tytułem.

W XV wieku ród podzielił się na dwie linie. Ich założycielami byli dwaj wnukowie Fryderyka I: Ernest i Albrecht Odważny . Tytuł elektora był do 1547 roku dziedziczony w linii ernestyńskiej. Później został im odebrany i przekazany młodszej linii albertyńskiej.

[edytuj] Linia ernestyńska

W następnych stuleciach linia uległa licznym podziałom. W ten sposób powstały osobne księstwa, m.in.: Sachsen-Weimar, Sachsen-Eisenach (linia tam rządząca wygasła w 1741 roku), Sachsen-Coburg-Altenburg (wygasła w 1825 roku), Sachsen-Coburg-Saalfeld. Najbardziej znana jest linia Sachsen-Coburg-Gotha, znana powszechnie pod nazwą Koburgów. Do roku 1918 książęta ernestyńscy władali w księstwach: Sachsen-Weimar, Sachsen-Altenburg, Sachsen-Coburg-Gotha i Sachsen-Meiningen i Sachsen-Hildburghausen.

[edytuj] Koburgowie - Windsor

Książę Leopold von Sachsen-Coburg-Gotha, młodszy brat księcia Coburga Ernesta I, został w 1830 roku wybrany królem Belgów. Jego praprawnuk, Albert II jest obecnie panującym (szóstym) w Brukseli.

Bratanek Leopolda I, Albert (młodszy syn Ernesta I) w 1840 r. ożenił się z królową brytyjską Wiktorią. Ich wnuk Jerzy V w czasie I wojny światowej zmienił nazwisko rodziny na Windsor. Obecnie panująca Elżbieta II jest wnuczką Jerzego V. Jej dzieci z małżeństwa z księciem Edynburga Filipem, formalnie będą nosiły nazwisko Windsor-Mountbatten i faktycznie będą przedstawicielami dynastii Oldenburgów (książę Filip pochodzi z greckiej linii tej dynastii).

Inny bratanek Leopolda belgijskiego, Ferdynand w 1836 r. ożenił się z królową Portugalii Maria II da Gloria z dynastii Bragança. Ich potomkowie utrzymali nazwisko Bragança i panowali do 1910 r. Ostatni król z tej linii Manuel II zmarł bezpotomnie w 1932 r.

Bratanek Ferdynanda portugalskiego, także o imieniu Ferdynand, został w 1887 roku wybrany księciem Bułgarii. W 1908 roku przyjął tytuł króla (w Bułgarii używano tytuł car). Linia ta panowała do 1946 roku, kiedy to rodzina cara Symeona II (miał wówczas zaledwie dziewięć lat) została zmuszona przez komunistów do opuszczenia kraju. Symeon II powrócił do kraju po obaleniu rządów komunistów. Od 2001 do 2005 roku był premierem bułgarskiego rządu.

[edytuj] Linia albertyńska

W 1498 roku młodszy syn Alberta, Fryderyk został wybrany na wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Jego bratanek Maurycy w 1547 roku przejął tytuł elektora saskiego.

W 1697 roku elektor Fryderyk August I został wybrany w elekcji mniejszościowej władcą Rzeczypospolitej. Przyjął imię Augusta II i do historii przeszedł z przydomkiem Mocny. Jego syn Fryderyk August II po śmierci ojca w 1733 roku także został wybrany władcą Polski i Litwy w elekcji mniejszościowej. Przyjął imię Augusta III. Unia Saksonii z Rzeczpospolitą trwała do 1763 r.

Konstytucja 3 Maja gwarantowała dziedziczenie przez przedstawicieli dynastii saskiej tronu polskiego. Rozbiory i upadek Rzeczypospolitej przekreśliły te plany.

Podczas wojen napoleońskich elektor Fryderyk August III przyjął w 1806 roku tytuł króla Saksonii. W następnym roku z nadania Napoleona został księciem warszawskim (panował nad Wisłą do 1815 r.). Tron w Saksonii Wettynowie utracili w 1918 roku. Obecnie pretendentem do tronu jest margrabia Miśni Maria Emanuel I (ur. 1926). Jest bezdzietny, w 1999 r. adoptował swego siostrzeńca Aleksandra ks. Saksonii-Gessaphe, który w przyszłości ma przejąć funkcję szefa linii albertyńskiej, na co się nie zgadzają inni potomkowie dynastii - tron saski mógł być dziedziczony tylko przez męskich potomków (Prawo salickie).

[edytuj] Królowie Saksonii

#	Imię		Urodzony	Zmarł	Czas rządów	Rodzice
1	Fryderyk August I elektor Saksonii		23 grudnia 1750 Drezno	5 maja 1827 Drezno	1795-1827	Fryderyk Krystian Wettin (1722-1763) Maria Antonina Wittelsbach (1724-1780), c. Karola Alberta, elektora bawarskiego
2	Antoni Klemens Wettyn król Saksonii		27 grudnia 1755	6 czerwca 1836 Pillnitz	1827-1836	Fryderyk Krystian Wettin (1722-1763) Maria Antonina Wittelsbach (1724-1780), c. Karola Alberta, elektora bawarskiego
3	Fryderyk August II Wettyn król Saksonii		18 maja 1797 Drezno	9 sierpnia 1854 Brennbichel - Karrösten	1836-1854	Maksymilian Wettin Karolina Burbon, c. Ferdynanda, księcia Parmy
4	Jan Wettyn król Saksonii		12 grudnia 1801 Drezno	29 października 1873 Drezno	1854-1873	Maksymilian Wettin Karolina Burbon, c. Ferdynanda, księcia Parmy
5	Albrecht I Wettyn król Saksonii		23 kwietnia 1828 Drezno	19 czerwca 1902 Sibyllenort	1873-1902	Jan Wettyn Amelia Augusta Wittelsbach, c. Maksymiliana Jóefa, księcia Bawarii
6	Jerzy I Wettyn król Saksonii		8 sierpnia 1832 Drezno	15 października 1904 Pillnitz	1902-1904	Jan Wettyn Amelia Augusta Wittelsbach, c. Maksymiliana Jóefa, księcia Bawarii

[edytuj] Głowa rodu Wettynów

#	Imię		Urodzony	Zmarł	Czas rządów	Rodzice
7	Fryderyk August III Wettyn król Saksonii		25 maja 1865 Drezno	18 lutego 1932 Sibyllenort	1904-1932	Jerzy I Wettyn Maria Anna, c. Miguela I, króla Portugalii
8	Fryderyk Krystian II Wettyn margrabia Miśni		31 grudnia 1893 Drezno	9 sierpnia 1968 Samedan	1932-1968	Fryderyk August III Luiza, c. Ferdynanda IV, wielkiego księcia Toskanii
9	Maria Emanuel Wettyn margrabia Miśni		31 stycznia 1926 Prüfenig		1968-	Fryderyk Krystian II Elżbieta Helena, c. Alberta, księcia Thurn und Taxis

[edytuj] Genealogia

• uproszczona genealogia panujących z dynastii Wettynów:

[edytuj] Wybrana literatura

• Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław Warszawa Kraków (Ossolineum) 1998.
• Jacek Staszewski, August III Sas, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź (Ossolineum) 1989.
• Jacek Staszewski, Wettynowie, w: Dynastie Europy, Wrocław Warszawa Kraków (Ossolineum) 2003.
• Jacek Staszewski, Wettynowie, Olsztyn (Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Ketrzyńskiego) 2005 ISBN 83-87643-24-6

[edytuj] Zobacz też

• Polska w czasach saskich
• władcy: władcy Saksonii, Polski, Bułgarii, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Belgii

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Genealogia dynastii w: M.Marek Genealogy.Eu